પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે સાબરમતી આશ્રમની મુલાકાત લીધી હતી અને કોચરબ આશ્રમનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું અને ગાંધી આશ્રમ મેમોરિયલના માસ્ટર પ્લાનનું આજે લોકાર્પણ કર્યું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ મહાત્મા ગાંધીની પ્રતિમાને પુષ્પાંજલિ અર્પણ કરી અને હૃદય કુંજની મુલાકાત લીધી. તેમણે પ્રદર્શનનું વોકથ્રુ પણ લીધું અને એક છોડનું વાવેતર કર્યું.

આ પ્રસંગે સંબોધન કરતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું કે સાબરમતી આશ્રમ હંમેશા અજોડ ઉર્જાનું જીવંત કેન્દ્ર રહ્યું છે અને આપણે આપણામાં બાપુની પ્રેરણા અનુભવીએ છીએ. તેમણે વધુમાં કહ્યું કે,"સાબરમતી આશ્રમે બાપુના સત્ય અને અહિંસા, રાષ્ટ્ર સેવા અને વંચિતોની સેવામાં ભગવાનની સેવા જોવાના મૂલ્યોને જીવંત રાખ્યા છે". પ્રધાનમંત્રીએ કોચરબ આશ્રમમાં ગાંધીજીના સમયનું વર્ણન કર્યું જ્યાં ગાંધીજી સાબરમતી જતા પહેલા રોકાયા હતા. પુનર્વિકસિત કોચરબ આશ્રમ આજે રાષ્ટ્રને સમર્પિત કરવામાં આવ્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ પૂજ્ય મહાત્મા ગાંધીને શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરી અને આજના મહત્વપૂર્ણ અને પ્રેરણાદાયી પ્રોજેક્ટ્સ માટે નાગરિકોને અભિનંદન આપ્યા.

પૂજ્ય બાપુએ દાંડી કૂચની શરૂઆત કરી અને ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામની તારીખને સુવર્ણ અક્ષરોમાં લખી ત્યારે આજની 12મી માર્ચની તારીખની નોંધ લેતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું કે આ ઐતિહાસિક દિવસ સ્વતંત્ર ભારતમાં નવા યુગની શરૂઆતનો સાક્ષી છે. 12મી માર્ચે જ સાબરમતી આશ્રમથી રાષ્ટ્રએ આઝાદી કા અમૃત મહોત્સવની શરૂઆત કરી હતી તે વાતને રેખાંકિત કરતાં પ્રધાનમંત્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે આ કાર્યક્રમે ભૂમિના બલિદાનોને યાદ કરવામાં મહત્ત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે "અમૃત મહોત્સવે ભારત માટે અમૃત કાળમાં પ્રવેશવા માટેનું પ્રવેશદ્વાર બનાવ્યું", ભારતની આઝાદી દરમિયાન જે સાક્ષી હતી તે જ રીતે નાગરિકોમાં એકતાનું વાતાવરણ ઊભું કર્યું હતું. તેમણે મહાત્મા ગાંધીના આદર્શો અને માન્યતાઓના પ્રભાવ અને અમૃત મહોત્સવના વ્યાપ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ કહ્યું "આઝાદીના અમૃત કાળ કાર્યક્રમ દરમિયાન 3 કરોડથી વધુ લોકોએ પંચ પ્રાણના શપથ લીધા". તેમણે 2 લાખથી વધુ અમૃત વાટિકાના વિકાસ વિશે પણ માહિતી આપી હતી જ્યાં 2 કરોડથી વધુ રોપાઓ વાવવામાં આવ્યા હતા, જળ સંરક્ષણ માટે 70,000થી વધુ અમૃત સરોવરોનું નિર્માણ, હર ઘર તિરંગા અભિયાન જે રાષ્ટ્રીય ભક્તિની અભિવ્યક્તિ બની ગયું હતું અને મેરી માટી મેરા દેશ અભિયાન જ્યાં નાગરિકોએ સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓને શ્રદ્ધાંજલિ આપી. પ્રધાનમંત્રીએ સાબરમતી આશ્રમને વિકસિત ભારતના સંકલ્પોનું તીર્થસ્થાન બનાવવા અમૃતકાળ દરમિયાન 2 લાખથી વધુ પ્રોજેક્ટના શિલાન્યાસનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો.

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું, “જે રાષ્ટ્ર પોતાની ધરોહરને સાચવવામાં સક્ષમ નથી તે પોતાનું ભવિષ્ય પણ ગુમાવે છે. બાપુનો સાબરમતી આશ્રમ માત્ર દેશનો જ નહીં માનવતાનો વારસો છે. આ અમૂલ્ય વારસાની લાંબી અવગણનાને યાદ કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ આશ્રમનો વિસ્તાર 120 એકરથી ઘટીને 5 એકર થવાનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો અને કહ્યું હતું કે 63 ઇમારતોમાંથી માત્ર 36 ઇમારતો જ રહી છે અને માત્ર 3 ઇમારતો મુલાકાતીઓ માટે ખુલ્લી છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં આશ્રમના મહત્વને ધ્યાનમાં રાખીને તેને સાચવવાની તમામ 140 કરોડ ભારતીયોની જવાબદારી છે.

પ્રધાનમંત્રીએ આશ્રમની 55 એકર જમીન પાછી મેળવવામાં આશ્રમવાસીઓના સહકારને સ્વીકાર્યો. તેમણે આશ્રમની તમામ ઈમારતોને તેમના મૂળ સ્વરૂપમાં સાચવવાનો ઈરાદો દર્શાવ્યો હતો.

પ્રધાનમંત્રીએ આવા સ્મારકોની લાંબી અવગણના માટે ઇચ્છાશક્તિના અભાવ, સંસ્થાનવાદી માનસિકતા અને તુષ્ટિકરણને જવાબદાર ઠેરવ્યું હતું. તેમણે કાશી વિશ્વનાથ ધામનું ઉદાહરણ આપ્યું જ્યાં લોકોએ સહકાર આપ્યો અને ભક્તો માટે સુવિધાઓ ઊભી કરવા માટે 12 એકર જમીન પ્રોજેક્ટ માટે બહાર આવી જેના પરિણામે કાશી વિશ્વનાથ ધામના પુનઃવિકાસ પછી 12 કરોડ શ્રદ્ધાળુઓનું આગમન થયું. તેવી જ રીતે અયોધ્યામાં શ્રી રામ જન્મભૂમિના વિસ્તરણ માટે 200 એકર જમીન મુક્ત કરવામાં આવી હતી. ત્યાં પણ છેલ્લા 50 દિવસમાં 1 કરોડથી વધુ ભક્તો દર્શન માટે ગયા છે.

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ કહ્યું કે ગુજરાતે સમગ્ર રાષ્ટ્રને વારસાની જાળવણીનો માર્ગ બતાવ્યો. તેમણે સરદાર પટેલના નેતૃત્વમાં સોમનાથના કાયાકલ્પને ઐતિહાસિક ઘટના ગણાવી હતી. અન્ય જાળવણી ઉદાહરણો અમદાવાદ શહેર ચાંપાનેર અને ધોળાવીરા, લોથલ, ગિરનાર, પાવાગઢ, મોઢેરા અને અંબાજી સાથે વર્લ્ડ હેરિટેજ સિટી તરીકે છે.

ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામથી સંબંધિત વારસાના પુનઃસંગ્રહ માટેના વિકાસ અભિયાનનો ઉલ્લેખ કરતાં, પ્રધાનમંત્રીએ કર્તવ્ય પથના સ્વરૂપમાં રાજપથના પુનઃવિકાસ અને નેતાજી સુભાષ ચંદ્ર બોઝની પ્રતિમાની સ્થાપના, આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓ પર સ્વતંત્રતા સંબંધિત સ્થળોના વિકાસનો ઉલ્લેખ કર્યો. 'પંચ તીર્થ'ના રૂપમાં બી આર આંબેડકર સાથે સંબંધિત સ્થળોનો વિકાસ, એકતાનગરમાં સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટીનું અનાવરણ અને દાંડીનું પરિવર્તન. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે સાબરમતી આશ્રમની પુનઃસ્થાપન આ દિશામાં એક નિર્ણાયક પગલું છે.

“ભવિષ્યની પેઢીઓ અને સાબરમતી આશ્રમની મુલાકાત લેનારાઓને ચરખાની શક્તિ અને ક્રાંતિને જન્મ આપવાની તેની ક્ષમતામાંથી પ્રેરણા મળશે. "બાપુએ એવા રાષ્ટ્રમાં આશા અને વિશ્વાસ ભરી દીધો હતો જે સદીઓની ગુલામીને કારણે નિરાશાથી પીડાઈ રહ્યું હતું", તેમ તેમણે કહ્યું હતું. બાપુનું વિઝન ભારતના ઉજ્જવળ ભવિષ્ય માટે સ્પષ્ટ દિશા બતાવે છે તેની નોંધ લેતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે સરકાર ગ્રામીણ ગરીબોના કલ્યાણને પ્રાથમિકતા આપી રહી છે અને મહાત્મા ગાંધીએ આપેલા આત્મનિર્ભરતા અને સ્વદેશીના આદર્શોને અનુસરીને આત્મનિર્ભર ભારત અભિયાન ચલાવી રહી છે. પ્રધાનમંત્રીએ કુદરતી ખેતી પર પણ સ્પર્શ કર્યો અને માહિતી આપી કે ગુજરાતમાં 9 લાખ કૃષિ પરિવારોએ કુદરતી ખેતી અપનાવી છે જેના કારણે 3 લાખ મેટ્રિક ટન યુરિયાના વપરાશમાં ઘટાડો થયો છે. પ્રધાનમંત્રીએ આધુનિક સ્વરૂપમાં પૂર્વજો દ્વારા છોડવામાં આવેલા આદર્શોને અનુસરવા પર ભાર મૂક્યો હતો અને ગ્રામીણ ગરીબોની આજીવિકા અને આત્મનિર્ભર ઝુંબેશને પ્રાથમિકતા આપવા ખાદીનો ઉપયોગ વધારવા પર ભાર મૂક્યો હતો.

ગામડાઓના સશક્તિકરણનો ઉલ્લેખ કરતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું કે બાપુનું ગ્રામ સ્વરાજનું વિઝન જીવંત થઈ રહ્યું છે. તેમણે મહિલાઓની વધતી ભૂમિકાનો ઉલ્લેખ કર્યો અને કહ્યું કે, “સ્વ-સહાય જૂથો, 1 કરોડથી વધુ લખપતિ દીદીઓ, મહિલાઓ ડ્રોન પાઈલટ બનવા માટે તૈયાર હોય, આ પરિવર્તન એક મજબૂત ભારતનું ઉદાહરણ છે અને ભારત સર્વસમાવેશકનું ચિત્ર પણ છે.”

પ્રધાનમંત્રીએ સરકારના પ્રયાસોને કારણે છેલ્લા 10 વર્ષમાં 25 કરોડ લોકો ગરીબીમાંથી બહાર આવ્યા હોવાનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો. તેમણે અવકાશ ક્ષેત્રમાં ભારતની તાજેતરની સિદ્ધિઓને પણ સ્પર્શી હતી. “આજે, જ્યારે ભારત વિકાસના સંકલ્પ સાથે આગળ વધી રહ્યું છે, ત્યારે મહાત્મા ગાંધીનું આ મંદિર આપણા બધા માટે એક મહાન પ્રેરણા છે. તેથી સાબરમતી આશ્રમ અને કોચરબ આશ્રમનો વિકાસ એ માત્ર ઐતિહાસિક સ્થળોનો વિકાસ નથી. તે વિકસિત ભારતના સંકલ્પ અને પ્રેરણામાં આપણો વિશ્વાસ પણ મજબૂત કરે છે,” તેમ પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું. તેમણે વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે બાપુના આદર્શો અને તેમની સાથે સંકળાયેલા પ્રેરણાત્મક સ્થાનો રાષ્ટ્રનિર્માણમાં આપણાં પ્રવાસને માર્ગદર્શન આપતા રહેશે.

પ્રધાનમંત્રીએ ગુજરાત સરકાર અને અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનને ગાઈડ માટે સ્પર્ધા બનાવવાનું આહ્વાન કર્યું કારણ કે અમદાવાદ હેરિટેજ સિટી છે અને શાળાઓને દરરોજ ઓછામાં ઓછા 1000 બાળકોને સાબરમતી આશ્રમ લઈ જવા અને સમય પસાર કરવા અપીલ કરી. "આ આપણને કોઈપણ વધારાના બજેટની જરૂરિયાત વિના ક્ષણોને ફરીથી જીવવાની મંજૂરી આપશે". સંબોધન સમાપ્ત કરતાં, પ્રધાનમંત્રીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો કે એક નવો પરિપ્રેક્ષ્ય પ્રદાન કરવાથી દેશની વિકાસ યાત્રાને બળ મળશે.

આ પ્રસંગે ગુજરાતના રાજ્યપાલ શ્રી આચાર્ય દેવવ્રત અને ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી શ્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

પૃષ્ઠભૂમિ

પ્રધાનમંત્રીએ પુનઃવિકસિત કોચરબ આશ્રમનું ઉદ્ઘાટન કર્યું. 1915માં દક્ષિણ આફ્રિકાથી ભારત આવ્યા પછી મહાત્મા ગાંધી દ્વારા સ્થાપિત કરવામાં આવેલો તે પ્રથમ આશ્રમ હતો. તે હજુ પણ ગુજરાત વિદ્યાપીઠ દ્વારા સ્મારક અને પ્રવાસી સ્થળ તરીકે સાચવ્યો છે. પ્રધાનમંત્રીએ ગાંધી આશ્રમ સ્મારકના માસ્ટર પ્લાનનું પણ લોકાર્પણ કર્યું.

મહાત્મા ગાંધી જે આદર્શો માટે ઊભા હતા તે આદર્શોને જાળવી રાખવા અને તેનું પાલન કરવાનો અને તેમના આદર્શોને પ્રદર્શિત કરવા અને તેમને લોકોની નજીક લાવવાના માર્ગો વિકસાવવાનો પ્રધાનમંત્રીનો સતત પ્રયાસ રહ્યો છે. જે અંતર્ગત વધુ એક પ્રયાસમાં, ગાંધી આશ્રમ મેમોરિયલ પ્રોજેક્ટ વર્તમાન અને ભાવિ પેઢીઓ માટે મહાત્મા ગાંધીના ઉપદેશો અને ફિલસૂફીને પુનર્જીવિત કરવામાં મદદ કરશે. આ માસ્ટર પ્લાન હેઠળ આશ્રમના હાલના પાંચ એકર વિસ્તારને વધારીને 55 એકર કરવામાં આવશે. હાલની 36 ઇમારતોનું પુનઃસંગ્રહ કરવામાં આવશે, જેમાંથી ગાંધીજીના નિવાસસ્થાન તરીકે સેવા આપતી 'હૃદય કુંજ' સહિત 20 ઇમારતોનું સંરક્ષણ કરવામાં આવશે, 13નું પુનઃસંગ્રહ કરવામાં આવશે અને 3નું પુનઃઉત્પાદન કરવામાં આવશે.

માસ્ટર પ્લાનમાં નવી ઇમારતોથી ઘરની વહીવટી સુવિધાઓ, મુલાકાતીઓની સુવિધાઓ જેવી કે ઓરિએન્ટેશન સેન્ટર, ચરખા સ્પિનિંગ પર ઇન્ટરેક્ટિવ વર્કશોપ, હેન્ડમેઇડ પેપર, કોટન વીવિંગ અને લેધરવર્ક અને જાહેર ઉપયોગિતાઓનો સમાવેશ થાય છે. આ ઇમારતોમાં ગાંધીજીના જીવનના પાસાઓ તેમજ આશ્રમના વારસાને દર્શાવવા માટે ઇન્ટરેક્ટિવ પ્રદર્શનો અને પ્રવૃત્તિઓ રાખવામાં આવશે. માસ્ટરપ્લાન ગાંધીજીના વિચારોની જાળવણી, રક્ષણ અને પ્રસાર માટે પુસ્તકાલય અને આર્કાઇવ્સ બિલ્ડિંગની પણ કલ્પના કરી છે. તે મુલાકાત લેનારા વિદ્વાનો માટે આશ્રમની લાઇબ્રેરી અને આર્કાઇવ્સનો ઉપયોગ કરવાની સુવિધા પણ ઉભી કરશે. આ પ્રોજેક્ટ એક અર્થઘટન કેન્દ્રની રચનાને પણ સક્ષમ બનાવશે જે મુલાકાતીઓને વિવિધ અપેક્ષાઓ સાથે અને બહુવિધ ભાષાઓમાં માર્ગદર્શન આપી શકે, તેમના અનુભવને સાંસ્કૃતિક અને બૌદ્ધિક રીતે વધુ ઉત્તેજક અને સમૃદ્ધ બનાવશે.

આ સ્મારક ભવિષ્યની પેઢીઓ માટે પ્રેરણારૂપ બનશે, ગાંધીવાદી વિચારોને પ્રોત્સાહન આપશે અને ટ્રસ્ટીશીપના સિદ્ધાંતો દ્વારા સૂચિત પ્રક્રિયા દ્વારા ગાંધીવાદી મૂલ્યોના સારને જીવંત બનાવશે.

AP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com