એકંદરે ખાદ્ય ફુગાવાને નિયંત્રિત કરવા અને અનૈતિક અટકળોને રોકવા માટે, ભારત સરકારે નિર્ણય લીધો છે કે તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં વેપારીઓ/જથ્થાબંધ વેપારીઓ/જથ્થાબંધ વેપારીઓ, રિટેલરો, બિગ ચેઇન રિટેલર્સ અને પ્રોસેસર્સ/મિલરો દ્વારા ચોખા/ડાંગરની સ્ટોક પોઝિશન જાહેર કરવી આવશ્યક છે, જ્યાં સુધી આગામી આદેશ ન મળે ત્યાં સુધી. સંબંધિત કાયદાકીય સંસ્થાઓ એટલે કે ટ્રેડર્સ/હોલસેલર્સ, રિટેલર્સ, બિગ ચેઇન રિટેલર્સ, પ્રોસેસર્સ/મિલર્સે (1) તૂટેલા ચોખા, (2) નોન-બાસમતી વ્હાઇટ રાઇસ, (3) પરબોઇલ્ડ રાઇસ, (4) બાસમતી ચોખા, (4) બાસમતી ચોખા, (5) ડાંગર જેવી કેટેગરીમાં ડાંગર અને ચોખાના સ્ટોક પોઝિશન જાહેર કરવાના રહેશે. કંપનીઓ પોર્ટલ (https://evegoils.nic.in/rice/login.html) પર દર શુક્રવારે તેને અપડેટ કરે તેવી અપેક્ષા છે ખાદ્ય અને જાહેર વિતરણ વિભાગનું. રાઇસની સ્ટોક પોઝિશન આ કંપનીઓ દ્વારા ઓર્ડર જારી થયાના 7 દિવસની અંદર જાહેર કરવામાં આવશે.

વધુમાં, ખાદ્ય અર્થતંત્રમાં ફુગાવાના વલણને રોકવા માટે, તે નક્કી કરવામાં આવ્યું છે સામાન્ય ગ્રાહકોને 'ભારત ચોખા'નું રિટેલ વેચાણ શરૂ કરવું. પ્રથમ તબક્કામાં નાફેડ, એનસીસીએફ અને કેન્દ્રીય ભંડાર નામની 3 એજન્સીઓ મારફતે 'ભારત ચોખા' બ્રાન્ડ હેઠળ રિટેલ વેચાણ માટે 5 એલએમટી ચોખાની ફાળવણી કરવામાં આવી છે. સામાન્ય ગ્રાહકોને ભારત ચોખાના વેચાણ માટે છૂટક કિંમત 29 રૂપિયા પ્રતિ કિલો હશે. ચોખા 5 કિલો અને 10 કિલો બેગમાં વેચવામાં આવશે. ભારત ચોખા ત્રણ કેન્દ્રીય સહકારી સંસ્થાઓના મોબાઇલ વાન અને ભૌતિક આઉટલેટ્સ પરથી ખરીદી માટે ઉપલબ્ધ થશે, અને તે ખૂબ જ ટૂંક સમયમાં ઇ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ સહિત અન્ય રિટેલ ચેઇન દ્વારા પણ ઉપલબ્ધ થશે.

આ ખરીફમાં સારો પાક, એફસીઆઈ પાસે પૂરતો સ્ટોક અને પાઇપલાઇનમાં અને ચોખાની નિકાસ અંગેના વિવિધ નિયમો હોવા છતાં ચોખાના સ્થાનિક ભાવમાં વધારો થઈ રહ્યો છે. પાછલા વર્ષની સરખામણીએ રિટેલ કિંમતોમાં 14.51 ટકાનો વધારો થયો છે. ચોખાના ભાવને અંકુશમાં લેવાના પ્રયાસરૂપે સરકાર દ્વારા વિવિધ પગલાં લેવામાં આવી ચૂક્યા છે.

સારી ક્વોલિટીના ચોખાનો પૂરતો સ્ટોક એફસીઆઈ પાસે ઉપલબ્ધ છે, જે ઓએમએસએસ હેઠળ વેપારીઓ/જથ્થાબંધ વેપારીઓને રૂ. 29/કિલોના અનામત ભાવે ઓફર કરવામાં આવી રહ્યો છે. ખુલ્લા બજારમાં ચોખાનું વેચાણ વધારવા માટે ભારત સરકારે ચોખાની અનામત કિંમત રૂ. 3100/ક્યુટીએલથી ઘટાડીને રૂ. 2900/ક્યુટીએલ કરી હતી તથા ચોખાનો લઘુતમ અને મહત્તમ જથ્થો સુધારીને અનુક્રમે રૂ. 1 એમટી અને 2000 એમટી કરવામાં આવ્યો હતો. આ ઉપરાંત, એફસીઆઈ પ્રાદેશિક કચેરીઓ દ્વારા વ્યાપક પહોંચ માટે નિયમિત પ્રચાર કરવામાં આવે છે. જેના કારણે ચોખાનું વેચાણ ધીમે ધીમે વધ્યું છે. 31-01-2024 સુધી ખુલ્લા બજારમાં 1.66 એલએમટી ચોખાનું વેચાણ થયું છે જે ચોખા માટે ઓએમએસએસ (ડી) હેઠળ કોઈ પણ વર્ષમાં સૌથી વધુ વેચાણ છે.

તૂટેલા ચોખાની નિકાસ નીતિને "ફ્રી" થી "પ્રતિબંધિત"માં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે. 9મી સપ્ટેમ્બર, 2022. નોન-બાસમતી ચોખાના સંદર્ભમાં, જે ચોખાની કુલ નિકાસના આશરે 25% હિસ્સો ધરાવે છે, તેના પર 20% ની નિકાસ જકાત લાદવામાં આવી છે. 8મી સપ્ટેમ્બર, 2022થી ચોખાના ભાવ ઘટાડશે. ત્યારબાદ, નોન-બાસમતી સફેદ ચોખાની નિકાસ નીતિને 20મી જુલાઈ 2023 થી પ્રભાવિત કરીને 'પ્રતિબંધિત'માં સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો. બાસમતી ચોખામાં, બાસમતી નિકાસ માટેના કોન્ટ્રાક્ટ્સ પ્રતિ MT 950 યુએસડી માત્ર અને તેથી વધુના મુદ્દા માટે નોંધાયેલા છે. નોંધણી-કમ- ફાળવણી પ્રમાણપત્ર (RCAC). પરબોઈલ્ડ ચોખા પર 20% નિકાસ જકાત લાદવામાં આવી છે જે 31મી માર્ચ, 2024 સુધી લાગુ રહેશે. આ તમામ પગલાઓએ સ્થાનિક બજારમાં ચોખાના ભાવમાં વધારાની ગતિને અટકાવી છે.

ખાદ્ય અને જાહેર વિતરણ વિભાગ પણ ઘઉંના સ્ટોકની સ્થિતિ પર ચાંપતી નજર રાખી રહ્યું છે, જેથી કિંમતોને અંકુશમાં રાખી શકાય અને દેશમાં સરળતાથી ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરી શકાય. ઘઉંના અખિલ ભારતીય સરેરાશ ઘરેલુ જથ્થાબંધ અને છૂટક ભાવમાં એક મહિના અને વર્ષમાં ઘટાડો જોવા મળી રહ્યો છે. ઓલ ઇન્ડિયા એવરેજ ડોમેસ્ટિક હોલસેલ અને રિટેલ સેક્શનમાં આટા (ઘઉં)ના ભાવમાં પણ એક સપ્તાહ, મહિના અને વર્ષમાં ઘટાડો જોવા મળી રહ્યો છે.

ખુલ્લા બજારમાં ઘઉંની ઉપલબ્ધતા વધે અને ઘઉંના ભાવોને અંકુશમાં રાખવા માટે ભારત સરકાર દ્વારા તા.28-6-2023થી સાપ્તાહિક ઈ-ઓક્શન દ્વારા બજારમાં ઘઉં ઉતારવામાં આવી રહ્યા છે. ભારત સરકાર દ્વારા ઓપન માર્કેટ સેલ સ્કીમ (સ્થાનિક) [ઓએમએસએસ (ડી)] હેઠળ એફએક્યુ માટે રૂ. 2150/ક્યુટીએલની અનામત કિંમતે અને યુઆરએસ માટે રૂ. 2125/ક્યુટીએલની અનામત કિંમતે ઓફલોડિંગ માટે ભારત સરકાર દ્વારા કુલ 101.5 એલએમટી ઘઉંની ફાળવણી કરવામાં આવી છે. ઘઉંની ઉપલબ્ધતા વધારવા અને ખુલ્લા બજારમાં ઘઉંની માંગને પહોંચી વળવા માટે, ઇ-હરાજીમાં ઘઉંની સાપ્તાહિક ઓફરને પ્રારંભિક 2 એલએમટીથી વધારીને 4.5 એલએમટીની હાલની સાપ્તાહિક ઓફરમાં ધીમે ધીમે વધારવામાં આવી રહી છે. 31-01-2024 સુધીમાં ઓએમએસએસ (ડી) હેઠળ 75.26 એલએમટી ઘઉંનું વેચાણ થયું છે. હવે સાપ્તાહિક હરાજીમાં ઓએમએસએસ હેઠળ આપવામાં આવતા ઘઉંના જથ્થાને વધારીને 5 એલએમટી કરવાનો અને લોટ સાઇઝ વધારીને 400 મેટ્રિક ટન કરવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે.

પિલાણની સિઝન શરૂ થયા બાદ શુગર એક્સ-મિલના ભાવમાં 3.5-4 ટકાનો ઘટાડો થયો છે અને ખાંડના ઓલ ઇન્ડિયા રિટેલ અને હોલસેલના ભાવ સ્થિર છે. સુગર સીઝન 2022-23માં શેરડીના 99.9 ટકાથી વધુ લેણાંની ચૂકવણી કરવામાં આવી છે અને ચાલુ સિઝન માટે અત્યાર સુધીમાં 80 ટકા શેરડીની બાકી નીકળતી રકમ ચૂકવવામાં આવી છે.

ભારત સરકાર ખાદ્યતેલોના સ્થાનિક છૂટક ભાવો પર પણ બારીકાઈથી નજર રાખી રહી છે, જેથી એ સુનિશ્ચિત કરી શકાય કે આંતરરાષ્ટ્રીય કિંમતોમાં ઘટાડાનો સંપૂર્ણ લાભ અંતિમ ગ્રાહકોને આપવામાં આવે. સરકારે સ્થાનિક બજારમાં ખાદ્યતેલોના ભાવને નિયંત્રિત કરવા અને તેને સરળ બનાવવા માટે નીચે મુજબના પગલાં લીધા છે: -

• ક્રૂડ પામ ઓઇલ, ક્રૂડ સોયાબીન ઓઇલ અને ક્રૂડ સનફ્લાવર ઓઇલ પર બેઝિક ડ્યુટી 2.5 ટકાથી ઘટાડીને શૂન્ય કરવામાં આવી હતી. આ ઉપરાંત આ ઓઇલ પરનો એગ્રિ-સેસ 20 ટકાથી ઘટાડીને 5 ટકા કરવામાં આવ્યો હતો. આ ડ્યુટી સ્ટ્રક્ચરને 31 માર્ચ 2025 સુધી વધારવામાં આવ્યું છે.

• રિફાઇન્ડ સોયાબીન તેલ, રિફાઇન્ડ સનફ્લાવર ઓઇલ અને રિફાઇન્ડ પામ ઓઇલ પર બેઝિક ડ્યુટી ઘટાડીને 12.5 ટકા કરવામાં આવી છે. આ ડ્યુટી 31 માર્ચ 2025 સુધી વધારવામાં આવી છે.

• સોયાબીન તેલ, સનફ્લાવર ઓઇલ, પામ ઓઇલ અને રિફાઇન્ડ પામ ઓઇલ જેવા મુખ્ય ખાદ્યતેલોની આંતરરાષ્ટ્રીય કિંમતોમાં ગયા વર્ષથી ઘટાડાનું વલણ જોવા મળી રહ્યું છે. ખાદ્યતેલોના આંતરરાષ્ટ્રીય ભાવમાં ઘટાડો સ્થાનિક બજારમાં સંપૂર્ણપણે પસાર થાય તે માટે સરકાર દ્વારા કરવામાં આવી રહેલા સતત પ્રયત્નોને કારણે, સરસવ તેલ, સોયાબીન તેલ, સૂર્યમુખી તેલ અને આરબીડી પામોલિનના છૂટક ભાવમાં એક વર્ષમાં 1 ફેબ્રુઆરી, 2024ના રોજ અનુક્રમે 18.32 ટકા, 17.07 ટકા, 23.81 ટકા અને 12.01 ટકાનો ઘટાડો થયો છે. સરકારે લીધેલાં સક્રિય પગલાંને કારણે દેશમાં ખાદ્યતેલોના ભાવ બે વર્ષ પછીના સૌથી નીચલા સ્તરે છે.

ઉપરોક્ત પગલાંથી દેશમાં આવશ્યક ચીજવસ્તુઓના ભાવમાં વધારાની ગતિ ધીમી કરવામાં મદદ મળી છે. ખાદ્ય અને જાહેર વિતરણ વિભાગ દેશમાં આવશ્યક ચીજવસ્તુઓની કિંમતો પર બારીકાઈથી નજર રાખે છે અને તેની સમીક્ષા કરે છે અને આહારનો મહત્ત્વપૂર્ણ ભાગ ગણાતી આ ચીજવસ્તુઓની પરવડે તેવી ક્ષમતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે જ્યારે પણ કોઈ પણ પ્રકારની દરમિયાનગીરી કરવાની જરૂર પડે ત્યારે પગલાં ભરે છે.

CB/GP/JD

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com