1. સમગ્રશિક્ષા

પૂર્વશાળાથી ધોરણ 12 સુધી વિસ્તૃત શાળા શિક્ષણ ક્ષેત્ર માટે સમરક્ષશિક્ષા, એક વ્યાપક કાર્યક્રમ, વર્ષ 2017માં તૈયાર કરવામાં આવ્યો હતો, જેનો ઉદ્દેશ શાળાકીય શિક્ષણ માટે સમાન તકોની દ્રષ્ટિએ માપવામાં આવ્યો હતો અને સર્વશિક્ષા અભિયાન (એસએસએ), રાષ્ટ્રીય માધ્યમિકશિક્ષા અભિયાન (આરએમએસએ) અને શિક્ષક શિક્ષણ (ટીઇ)ની અગાઉની ત્રણ યોજનાઓનો સમાવેશ કરીને શાળાકીય શિક્ષણ અને સમાન શિક્ષણ પરિણામો માટે શાળાની અસરકારકતામાં સુધારો કરવાનો વ્યાપક ઉદ્દેશ હતો. આ યોજના સસ્ટેનેબલ ડેવલપમેન્ટ ગોલ ફોર એજ્યુકેશન (એસડીજી-4) અનુસાર છે.

સરકારે સંશોધિત સમગ્ર શિક્ષા યોજનાને પાંચ વર્ષ માટે એટલે કે 2021-22થી 2025-26 સુધી ચાલુ રાખવાની મંજૂરી આપી દીધી છે, જેમાં કુલ રૂ.2,94,283.04 કરોડનો નાણાકીય ખર્ચ થશે, જેમાં રૂ.1,85,398.32 કરોડનો કેન્દ્રનો હિસ્સો સામેલ છે. સમગ્રશિક્ષાને રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ ૨૦૨૦ ની ભલામણ સાથે સંપૂર્ણ રીતે જોડવામાં આવી છે.

આ યોજનાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ આ મુજબ છેઃ (1) રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020 (એનઇપી 2020)ની ભલામણોનો અમલ કરવા રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને ટેકો આપવો. (ii) બાળકોના મફત અને ફરજિયાત શિક્ષણના અધિકાર (આરટીઇ) ધારા, 2009ના અમલીકરણમાં રાજ્યોને ટેકો આપવો; (iii) પ્રારંભિક બાળપણની સંભાળ અને શિક્ષણ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું; (4) પાયાગત સાક્ષરતા અને આંકડાશાસ્ત્ર પર ભાર મૂકવો. 5. વિદ્યાર્થીઓને 21મી સદીનું કૌશલ્ય પ્રદાન કરવા માટે હોલિસ્ટિક, ઇન્ટિગ્રેટેડ, ઇન્ક્લુઝિવ અને એક્ટિવિટી આધારિત અભ્યાસક્રમ અને શિક્ષણશાસ્ત્ર પર ભાર મૂકવો; (6) ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણની જોગવાઈ અને વિદ્યાર્થીઓનાં શિક્ષણનાં પરિણામો વધારવા (૭) શાળા શિક્ષણમાં સામાજિક અને લિંગના અંતરને દૂર કરવું; viii. શાળા શિક્ષણનાં તમામ સ્તરે સમાનતા અને સર્વસમાવેશકતાની ખાતરી કરવી; (ix) શિક્ષક તાલીમ માટે નોડલ એજન્સી તરીકે સ્ટેટ કાઉન્સિલ ફોર એજ્યુકેશનલ રિસર્ચ એન્ડ ટ્રેનિંગ (એસસીઈઆરટી)/સ્ટેટ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ્સ ઓફ એજ્યુકેશન એન્ડ ડિસ્ટ્રિક્ટ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ્સ (ડાયેટ)ને મજબૂત બનાવવી અને અપગ્રેડ કરવી; (x) સલામત, સુરક્ષિત અને અનુકૂળ શિક્ષણ વાતાવરણની ખાતરી કરવી અને શાળાકીય જોગવાઈઓમાં ધોરણોની જાળવણી કરવી અને (11) વ્યાવસાયિક શિક્ષણને પ્રોત્સાહન આપવું.

આ યોજના હેઠળ પ્રસ્તાવિત શાળા શિક્ષણના તમામ સ્તરોમાં મુખ્ય હસ્તક્ષેપો આ મુજબ છે ( 1) માળખાગત વિકાસ અને જાળવણી સહિત સાર્વત્રિક સુલભતા; (ii) પાયાગત સાક્ષરતા અને અંકશાસ્ત્ર (3) લિંગ અને સમાનતા; (iv) સર્વસમાવેશક શિક્ષણ; (v) ગુણવત્તા અને નવીનીકરણ; (vi) શિક્ષકના પગાર માટે નાણાકીય સહાય; (vii) ડિજિટલ પહેલો; (viii) ગણવેશ, પાઠયપુસ્તકો વગેરે સહિતના આરટીઇ અધિકારો; (ix) ઇસીસીઇ માટે ટેકો; (x) વ્યાવસાયિક શિક્ષણ; (11) રમતગમત અને શારીરિક શિક્ષણ; (12) શિક્ષક શિક્ષણ અને તાલીમને મજબૂત કરવી (xiii) મોનિટરિંગ; (xiv) કાર્યક્રમ વ્યવસ્થાપન; અને (xv) રાષ્ટ્રીય ઘટક.

1 જાન્યુઆરી, 2023થી 31 ડિસેમ્બર, 2023 સુધી હાથ ધરવામાં આવેલી પ્રવૃત્તિઓનું સંક્ષિપ્તમાં વિવરણ નીચે મુજબ છેઃ

1) 36 રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોએ વિદ્યાપ્રવેશ - ધોરણ 1ના વિદ્યાર્થીઓ માટે 3 મહિનાની પ્લે-આધારિત 'સ્કૂલ પ્રિપરેશન મોડ્યુલ' લાગુ કરી છે અને 2023 માં રાજ્યો / કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં 8,45,128 શાળાઓ (96.3%) ના કુલ 1,01.84,529 વિદ્યાર્થીઓ (71.9%) ને વિદ્યા પ્રવેશ કાર્યક્રમ હેઠળ આવરી લેવામાં આવ્યા હતા.

2) ઇસીસીઇ માટે માસ્ટર ટ્રેનર્સની તાલીમ સહિત શાળાના તમામ સ્તરે શિક્ષકોને આવરી લેવા માટે રાષ્ટ્રીય પહેલ ફોર સ્કૂલ હેડ્સ એન્ડ ટીચર્સ હોલિસ્ટિક એડવાન્સમેન્ટ (નિષ્ઠા) વિસ્તૃત કરવામાં આવી છે. નોંધાયેલા 69751 માસ્ટર ટ્રેનર્સમાંથી, 32648 ને અત્યાર સુધીમાં 30 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં પ્રમાણિત કરવામાં આવ્યા છે.

3) સમગ્ર શિક્ષા હેઠળ પ્રદાન કરવામાં આવેલા વિદ્યાસંયમ શિક્ષા કેન્દ્ર (વીએસકે)ની સ્થાપનાની જોગવાઈ અને અત્યાર સુધી એનસીઈઆરટી, સીબીએસઈ અને 12 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં રાષ્ટ્રીય સ્તરે વીએસકેની સ્થાપના કરવામાં આવી છે (આંધ્રપ્રદેશ, અરુણાચલ પ્રદેશ, દિલ્હી, ગોવા, ગુજરાત, હિમાચલ પ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, નાગાલેન્ડ, ઓડિશા, પંજાબ, ઉત્તર પ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડ).

4) સમગ્રશિક્ષા અંતર્ગત બીઆરસીમાં દરેક બ્લોક/યુએલબી પર કારકિર્દી પરામર્શ માટે એક એકેડેમિક રિસોર્સ પર્સનની જોગવાઈ માટે ઓગસ્ટ 2023માં બહાર પાડવામાં આવેલી માર્ગદર્શિકાઓ, જેથી વિદ્યાર્થીઓ તેમની પસંદગી, જરૂરિયાત અને તાકાત અનુસાર ઉપલબ્ધ કારકિર્દીની વિવિધ તકો જાણી શકે.

5) શિક્ષકોની તાલીમની પુનઃકલ્પના કરવાના હેતુથી જિલ્લા શિક્ષણ અને તાલીમ સંસ્થાઓને સમગ્રશિક્ષા હેઠળ ઉત્કૃષ્ટતાની જીવંત સંસ્થાઓ તરીકે વિકસાવવામાં આવી રહી છે. દેશમાં કાર્યરત તમામ 613 ડીઆઈઈટીને આગામી પાંચ વર્ષમાં તબક્કાવાર રીતે સમરશિક્ષા મારફતે રૂ. 9,195 કરોડનાં ખર્ચે ઉત્કૃષ્ટતાનાં ડીઆઈઈટીમાં અપગ્રેડ કરવામાં આવશે. નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં આ યોજના અંદાજે 120 ડીઆઈઈટી સાથે શરૂ થશે.

6) નેશનલ એચિવમેન્ટ સર્વે દર 3 વર્ષે એક વખત હાથ ધરવામાં આવે છે અને હવે વચગાળાના વર્ષોમાં પણ મૂલ્યાંકન કરવા માટે રાજ્યો સુધી પહોંચવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે. તદનુસાર, નવેમ્બર 2023 માં સ્ટેટ એજ્યુકેશનલ એચિવમેન્ટ સર્વે (એસઇએસ) હાથ ધરવામાં આવ્યો હતો જેમાં ગ્રેડ 3, 6 અને 9 ના વિદ્યાર્થીઓને આવરી લેવામાં આવ્યા હતા. એસ.ઇ.એ.એસ. એન.ઇ.પી. 2020 સાથે ગોઠવવામાં આવી છે અને એનએએસ સાથે વચ્ચે-વચ્ચે હાથ ધરવામાં આવશે.

7) કસ્તુરબા ગાંધી બાલિકા વિદ્યાલય (કેજીબીવી) એસસી, એસટી, ઓબીસી, લઘુમતી અને ગરીબી રેખા નીચે (બીપીએલ) જેવા વંચિત જૂથોની છઠ્ઠાથી બારમા ધોરણની છોકરીઓ માટે નિવાસી શાળા છે. અત્યારે દેશભરમાં 5,074 કેજીબીવીમાં આશરે 6.91 લાખ છોકરીઓની નોંધણી કરવામાં આવી છે.

8) સીડબલ્યુએસએન (CwSN) ઘટક માટે સર્વસમાવેશક શિક્ષણઃ

એનઇપી 2020 ફાઉન્ડેશનલ સ્ટેજથી લઈને ઉચ્ચ શિક્ષણ સુધી નિયમિત શિક્ષણ પ્રક્રિયામાં સંપૂર્ણ પણે ભાગ લેવા માટે ચિલ્ડ્રન વિથ સ્પેશિયલ નીડ્સ (સીડબ્લ્યુએસએન) પ્રદાન કરે છે. સમગ્રશિક્ષાના અભિન્ન ભાગ તરીકે સી.ડબ્લ્યુ.એસ.એન.ના શિક્ષણ માટે એક સમર્પિત સમાવિષ્ટ શિક્ષણ ઘટક છે. વર્ષ 2023-24 દરમિયાન, વિશેષ જરૂરિયાતોવાળા બાળકો માટે નીચેની જોગવાઈઓને સમાગ્રશિક્ષવિજ હેઠળ મંજૂરી આપવામાં આવી હતી;

• હાલમાં સમગ્રશિક્ષા પૂર્વ પ્રાથમિકથી બારમા ધોરણ સુધીના 18.50 લાખથી વધુ બાળકોને આવરી લે છે, જેનો અંદાજિત ખર્ચ રૂ. 1470.40 કરોડ છે.
• છોકરીઓને પ્રવેશ મેળવવા અને તેમનું શાળાકીય શિક્ષણ પૂર્ણ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા માટે, વિશેષ જરૂરિયાતો ધરાવતી 5.57 લાખ છોકરીઓ માટે સ્ટાઈપેન્ડ (મહિનાના રૂ. 200 10 મહિના માટે) માટે રૂ. 111.43 કરોડના ખર્ચને મંજૂરી આપવામાં આવી છે. સ્ટાઈપેન્ડનું વિતરણ પ્રત્યક્ષ લાભ હસ્તાંતરણ (ડીબીટી) મારફતે કરવામાં આવે છે.
• એડીઆઇપી જેવી કન્વર્ઝન સ્કીમ (ઓ) મારફતે 3.65 લાખથી વધારે પાત્રતા ધરાવતા સીડબ્લ્યુએસએન માટે સહાય અને ઉપકરણોને રૂ. 109.03 કરોડનાં ખર્ચ સાથે મંજૂરી આપવામાં આવી છે.
• આ યોજના હેઠળ બારમા ધોરણ સુધીના બાળકો માટે રૂ. 20.68 કરોડના ખર્ચ સાથે ગંભીર અને/બહુવિધ વિકલાંગતા ધરાવતા 72,186 બાળકોને આવરી લેતી ઘર-આધારિત શિક્ષણ માટેની જોગવાઈ.
• પ્રાથમિકથી વરિષ્ઠ માધ્યમિક સ્તર સુધી સીડબલ્યુએસએનની શીખવાની જરૂરિયાતોને યોગ્ય રીતે પહોંચી વળવા માટે વિશેષ શિક્ષકો દ્વારા સંસાધન સહાય માટે ફાળવણી અલગથી કરવામાં આવી છે. વિભાગે વર્ષ 2023-24 માટે 32,196 વિશેષ શિક્ષકો માટે 743.40 કરોડ રૂપિયાની આર્થિક સહાય મંજૂર કરી છે.
• બ્લોક સ્તરે રિસોર્સ રૂમને સજ્જ કરવા માટે રૂ. 13.33 કરોડના નાણાકીય ખર્ચ સાથે 681 રૂમ્સ માટે નોન-રિકરીંગ સપોર્ટને મંજૂરી આપવામાં આવી છે.

આ ઉપરાંત એનઇપી 2020 મુજબ સીડબ્લ્યુએસએનની જરૂરિયાતો પૂર્ણ કરવા માટે નીચેની મોટી સિદ્ધિઓ હાંસલ કરવામાં આવી હતીઃ

• • સમાન અને સર્વસમાવેશક શિક્ષણ પર રાષ્ટ્રીય માર્ગદર્શિકા અને અમલીકરણ માળખાને અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં આવ્યું હતું અને તેનું પાલન કરવા માટે રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને સ્વાયત્ત સંસ્થાઓને વહેંચવામાં આવ્યું હતું.
  • સમગ્રશિક્ષા અંતર્ગત એનસીઈઆરટીની પ્રાદેશિક સંસ્થાઓ (અજમેર, ભોપાલ, ભુવનેશ્વર, મૈસુરુ અને શિલોંગ)માં નિશથા – સમાન અને સર્વસમાવેશક શિક્ષણ અંતર્ગત સર્વસમાવેશક શિક્ષણમાં સામાન્ય શિક્ષકોને ઇન-સર્વિસ તાલીમ આપવા માટે પાંચ દિવસીય ક્ષમતા નિર્માણ કાર્યક્રમનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે.
  • વિશેષ જરૂરિયાતો ધરાવતા વિદ્યાર્થીઓનું સ્ક્રીનિંગ હાલમાં પ્રશાસ્ટ એન્ડ્રોઇડ એપ્લિકેશન દ્વારા હાથ ધરવામાં આવ્યું છે અને આજદિન સુધી એપ્લિકેશન પર ૭૨૯૩૧૦ નોંધાયેલા વપરાશકર્તાઓ છે.
  • શિક્ષણ મંત્રાલયે માયગોવના સહયોગથી 23 સપ્ટેમ્બર, 2023ના રોજ આંતરરાષ્ટ્રીય સાંકેતિક ભાષા દિવસ પર એક ક્વિઝનું આયોજન કર્યું હતું, જેનો ઉદ્દેશ બહેરા લોકો અને સાંકેતિક ભાષાનો ઉપયોગ કરનારાઓની ભાષાકીય ઓળખ અને સાંસ્કૃતિક વિવિધતા વિશે જાગૃતિ લાવવાનો અને ભારતમાં આઈએસએલ અને બહેરી સંસ્કૃતિની વિશિષ્ટ વિશેષતાઓ પર પ્રકાશ પાડવાનો હતો. 28 મી ડિસેમ્બર, 2023 સુધીમાં ભાગીદારી 54820 હતી.
  • શિક્ષણ મંત્રાલયે માયગોવના સહયોગથી 3જી ડિસેમ્બરના રોજ ઈન્ટરનેશનલ ડે ઓફ પર્સન્સ વિથ ડિસેબિલિટીઝ (આઈડીપીડી) પર એક ક્વિઝનું આયોજન કર્યું હતું, જેનો ઉદ્દેશ જાગૃતિ ફેલાવવાનો અને દરેક જગ્યાએ વિકલાંગતા ધરાવતા લોકોના અધિકારો અને સુખાકારી માટે ટેકો એકત્રિત કરવાનો હતો. 28 મી ડિસેમ્બર 2023 સુધી, ભાગીદારી 39974 હતી.

9)PARAKH: રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020 પેરા 4.41 માં પરખ (પરફોર્મન્સ એસેસમેન્ટ, રિવ્યુ અને એનાલિસિસ ઓફ નોલેજ ફોર હોલિસ્ટિક ડેવલપમેન્ટ)ની સ્થાપના કરવાની દરખાસ્ત રજૂ કરવામાં આવી છે, જે એક રાષ્ટ્રીય મૂલ્યાંકન કેન્દ્ર છે, જે સ્વાયત્ત છે અને મૂલ્યાંકનના ક્ષેત્રમાં નિષ્ણાત સંસ્થા છે, જે ભારતના તમામ માન્ય શાળા બોર્ડના વિદ્યાર્થીઓના મૂલ્યાંકન અને મૂલ્યાંકન માટે ધોરણો, ધોરણો અને માર્ગદર્શિકાઓ નક્કી કરવાના મૂળભૂત ઉદ્દેશોને પૂર્ણ કરવા માટે આકારણીના ક્ષેત્રમાં નિષ્ણાત સંસ્થા છે. 8 મી ફેબ્રુઆરી 2023 ના રોજ, એનસીઇઆરટીએ પારાખને એક સ્વતંત્ર ઘટક સંસ્થા તરીકે સ્થાપિત કરવાની સૂચના આપી હતી, જેનો ઉદ્દેશ તમામ શાળા પરીક્ષા બોર્ડને સમકક્ષતા અને મૂલ્યાંકનની સમાન પેટર્ન માટે એક જ મંચ પર લાવવા માટે સંસ્થાકીય માળખા અને જોડાણ બનાવવાનો છે; મૂલ્યાંકનના ધોરણો સાથે વિવિધ શાળા સ્તરો માટે શીખવાના ધોરણો નક્કી કરવા; વિવિધ રાષ્ટ્રીય સિદ્ધિ સર્વેક્ષણો દ્વારા સમગ્ર દેશમાં શીખવાના પરિણામોની સિદ્ધિનું નિરીક્ષણ અને અહેવાલ આપવો અને વિવિધ ક્ષેત્રો અને ક્ષમતાઓને આવરી લેવા માટે શાળા-આધારિત મૂલ્યાંકનમાં પરિવર્તન લાવવું.

પરખ હેઠળ કરવામાં આવતી પ્રવૃત્તિઓ પર સંક્ષિપ્તમાં અપડેટઃ

§સ્ટેટ એજ્યુકેશનલ એચિવમેન્ટ સર્વે: એનએએસ દર 3 વર્ષે એક વખત હાથ ધરવામાં આવે છે અને હવે આ કામગીરી હાથ ધરવા માટે રાજ્યો સુધી પહોંચવાનો પ્રયાસ ચાલી રહ્યો છે. વચગાળાના વર્ષોમાં પણ મૂલ્યાંકન. આ વર્ષથી, રાજ્ય શૈક્ષણિક સિદ્ધિ સર્વેક્ષણ 3 નવેમ્બર 2023 ના રોજ હાથ ધરવામાં આવ્યું હતું. આ સર્વેક્ષણનો મુખ્ય ઉદ્દેશ ભાષા અને ગણિત પર પ્રાથમિક ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને દરેક શૈક્ષણિક તબક્કાના અંતે એટલે કે પાયાના, પ્રારંભિક અને મધ્યમાં વિદ્યાર્થીઓની શીખવાની ક્ષમતાનું મૂલ્યાંકન કરવાનો છે. પારાખે દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા સ્ટેટ એજ્યુકેશનલ એચિવમેન્ટ સરવેમાં ધોરણ 3, 6 અને 9માં દરેક તબક્કાના અંતે વિદ્યાર્થીઓ માટે ક્ષમતાનું મેપિંગ કરવા માટે બેઝલાઇન તરીકે કામ કરવામાં આવશે. એનઇપી 2020 તબક્કાઓ અથવા 5+3+3 સિસ્ટમ સાથે સુસંગત આ સર્વેક્ષણનો આશય વિવિધ ક્ષમતાઓની વ્યૂહાત્મક પ્રગતિનો અભ્યાસ કરવાનો છે, જેથી શીખનારાઓમાં કૌશલ્ય અને જ્ઞાનના વિસ્તૃત વિકાસને સુનિશ્ચિત કરી શકાય. આનાથી "સક્ષમતા-આધારિત આકારણી"માં દરેક તબક્કા (પ્રારંભિક, પાયા અને મધ્યમ)ના અંતે શિક્ષકની તાલીમ માટે પણ પ્રોત્સાહન મળશે.

 સમગ્રતયા વિકાસ માટે સક્ષમતા-આધારિત મૂલ્યાંકન અને સાકલ્યવાદી પ્રગતિ કાર્ડ (એચપીસી) કારણ કે ફાઉન્ડેશનલ સ્ટેજ તૈયાર કરવામાં આવ્યું છે. એચપીસીનો હેતુ શારીરિક વિકાસ, સામાજિક-ભાવનાત્મક વિકાસ, સૌંદર્યલક્ષી અને સાંસ્કૃતિક વિકાસ જેવા પાસાઓને આવરી લઈને બાળકના વિકાસની 360 ડિગ્રી ઝાંખી પૂરી પાડવાનો છે. પીઅર, સેલ્ફ અને પેરેન્ટલ ફીડબેક પણ શિક્ષકના પ્રતિસાદ સાથે રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે. "એચપીસીને સમજવું" શીર્ષક ધરાવતો એક શિક્ષક દસ્તાવેજ, ઉપયોગ અંગે શિક્ષકોને ટેકો આપવા અને રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં તેના અમલીકરણને સરળ બનાવવા માટે વિકસાવવામાં આવ્યો છે. પ્રારંભિક, મધ્યમ અને ગૌણ તબક્કાઓ માટે સાકલ્યવાદી રિપોર્ટ કાર્ડનું અંતિમકરણ પ્રગતિમાં છે. રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો એચપીસીના પાયાના તબક્કાનું ભાષાંતર/દત્તક લેવાની કે તેને અપનાવવાની પ્રક્રિયામાં છે.

§સ્કૂલ બોર્ડની સમકક્ષતા: "ભારતભરના બોર્ડની શાળા મૂલ્યાંકન અને પરીક્ષા પદ્ધતિઓ અને સમકક્ષતા" વિષય પર શૈક્ષણિક બોર્ડ વચ્ચે પ્રથમ રાષ્ટ્રીય કક્ષાની સલાહકાર બેઠક 22 મે 2023 ના રોજ યોજાઇ હતી. આશરે 30 રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના સચિવો/એસપીડી નામાંકિત ઉમેદવારો સાથે 26 શાળા શિક્ષણ બોર્ડ્સે ભાગ લીધો હતો, જેમાં સફળતા અને સમાનતાની તકમાં સમાનતાની ખાતરી કરવા માટે સ્કૂલ બોર્ડની સમકક્ષતા પર 10 સ્કૂલ બોર્ડ સાથે હાથ ધરવામાં આવેલા પ્રાયોગિક અભ્યાસના તારણો એનસીઇઆરટી દ્વારા વહેંચવામાં આવ્યા હતા. શિક્ષણ બોર્ડની ઉત્તર, પશ્ચિમ પૂર્વ, મધ્ય અને પૂર્વોત્તર એમ પાંચ પ્રદેશોમાં "અભ્યાસ ઓન સ્કૂલ એસેસમેન્ટ્સ એન્ડ એક્ઝામિનેશન પ્રેક્ટિસીસ એન્ડ ઇક્વિવેલિટી ઓફ બોર્ડ્સ" પર જુલાઈ-ઓગસ્ટ 2023 માં આયોજિત પાંચ-દિવસીય પ્રાદેશિક વર્કશોપની શ્રેણી. મૂલ્યાંકનની પેટર્નનું વિશ્લેષણ કરવા અને બોર્ડ વચ્ચે સમકક્ષતા સ્થાપિત કરવા માટે વિવિધ બોર્ડ દ્વારા વિકસિત પ્રશ્નપત્રોનો ઉપયોગ કરીને એક વિગતવાર અભ્યાસ અહેવાલ એનસીઇઆરટી દ્વારા ભારતભરમાં સ્કૂલ એજ્યુકેશનલ બોર્ડની સમકક્ષતા માટે પ્રમાણભૂત માર્ગદર્શિકા વિકસાવવા માટે હાથ ધરવામાં આવી રહ્યો છે.

§રાજ્યોમાં સ્થપાયેલા મૂલ્યાંકન કોષોને મજબૂત કરવાઃ 26થી વધુ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોએ મૂલ્યાંકન કોષોની સ્થાપના કરી છે. આ કાર્યક્રમાત્મક ધોરણ રાજ્યોને આકારણી કોષો માટેનાં રાજ્યોને સમગ્રાશિસ્કા હેઠળ રૂ. 25-50 લાખ (રિકરિંગ અને નોનરિક્યુરિંગ) ટેકો આપવાનો છે.

10) રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020ની મુખ્ય સિદ્ધિઓ:

§રાષ્ટ્રીય અભ્યાસક્રમ ફ્રેમવર્ક ફોર ફાઉન્ડેશનલ સ્ટેજ (એન.સી.એફ.એફ.એસ.) 20 ઓક્ટોબર 2022 ના રોજ લોન્ચ કરવામાં આવી હતી. તેના આધારે, લર્નિંગ ટીચિંગ મટિરિયલ (જાદુઇપિતારા) અને પ્રથમ અને બીજા ધોરણ માટે પાઠયપુસ્તકો અનુક્રમે 20 ફેબ્રુઆરી 2023 અને 5 જુલાઈ 2023ના રોજ લોન્ચ કરવામાં આવી હતી.

એનઇપી 2020ને અનુસરીને શાળા શિક્ષણ માટે રાષ્ટ્રીય અભ્યાસક્રમ માળખું (એન.સી.એફ.-એસ.ઈ.) 23 ઓગસ્ટ 2023 ના રોજ રીલિઝ થઈ હતી. એન.સી.એફ.-એસ.ઈ. હેઠળ, અભ્યાસક્રમને રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020 સાથે જોડવામાં આવ્યો છે, જેમાં શાળાના શિક્ષણની 5 +3 +3+4 ડિઝાઇન પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. આ માળખું પાયાનાથી ગૌણ તબક્કા સુધીની સમગ્ર શૈક્ષણિક યાત્રાને સંબોધિત કરે છે.

§ સેટ અપ કરો પરખ (સમગ્રતયા વિકાસ માટે જ્ઞાનનું પ્રદર્શન મૂલ્યાંકન, સમીક્ષા અને વિશ્લેષણ) 8 ફેબ્રુઆરી 2023 ના રોજ, ધોરણો, ધોરણો અને માર્ગદર્શિકા નક્કી કરવાના અને વિદ્યાર્થી મૂલ્યાંકન સાથે સંબંધિત પ્રવૃત્તિઓનો અમલ કરવાના ઉદ્દેશોને પૂર્ણ કરવા માટે.

§સાકલ્યવાદી પ્રગતિ કાર્ડ: સાકલ્યવાદી વિકાસ માટે સક્ષમતા આધારિત મૂલ્યાંકન, પાયાના તબક્કા માટે હોલિસ્ટિક પ્રોગ્રેસ કાર્ડ તૈયાર કરવામાં આવ્યું છે. "એચપીસીને સમજવું" શીર્ષક ધરાવતો એક શિક્ષક દસ્તાવેજ પણ વિકસાવવામાં આવ્યો છે, જે શિક્ષકોને ઉપયોગ અંગે ટેકો આપવા અને રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં તેના અમલીકરણને સરળ બનાવવા માટે છે.

§શિક્ષકો માટે રાષ્ટ્રીય વ્યાવસાયિક ધોરણો (એનપીએસટી) શિક્ષકોના કાર્યને વ્યાખ્યાયિત કરે છે અને 21 મી સદીની શાળાઓમાં ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળા, અસરકારક શિક્ષણના સ્પષ્ટ તત્વો બનાવે છે જે વિદ્યાર્થીઓ માટે શૈક્ષણિક પરિણામોમાં સુધારો કરશે. એનસીટીઇએ એક માર્ગદર્શક દસ્તાવેજ વિકસિત કર્યો છે જે શિક્ષકોની ભૂમિકાઓને અસરકારક રીતે નિભાવવા માટે હોવી જોઈએ તે કુશળતાની રૂપરેખા આપે છે. એન.પી.એસ.ટી. 75 કેન્દ્રીય શાળાઓમાં ચલાવવામાં આવી રહ્યું છે.

§નેશનલ મિશન ફોર મેન્ટરિંગ (એનએમએમ) શાળાના શિક્ષકોને માર્ગદર્શન આપવા ઇચ્છુક ઉત્કૃષ્ટ વ્યાવસાયિકોના વિશાળ પૂલના નિર્માણ વિશે વાત કરે છે. આ સંભવિત માર્ગદર્શકો, માર્ગદર્શક અને મેન્ટીની ઉંમર અથવા હોદ્દાને ધ્યાનમાં લીધા વિના, આપણા રાષ્ટ્રના 21 મી સદીના વિકાસ લક્ષ્યોને સાકાર કરવામાં ફાળો આપશે. પ્રારંભિક દસ્તાવેજ 'બ્લુબુક ઓન એનએમએમ' વિકસિત કરવામાં આવ્યો છે અને ૩૦ કેન્દ્રીય શાળાઓમાં તેનું સંચાલન કરવામાં આવી રહ્યું છે.

 ની દ્રષ્ટિ નેશનલ ડિજિટલ એજ્યુકેશનલ આર્કિટેક્ચર (એનડીઇએઆર) શિક્ષણ ઇકોસિસ્ટમને ઉત્સાહિત અને ઉત્પ્રેરક બનાવવા માટે એકીકૃત રાષ્ટ્રીય ડિજિટલ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર બનાવવાનું છે. એનડીઇએઆરમાં 1500થી વધારે માઇક્રો કોર્સ, 5 બિલિયન+ લર્નિંગ સેશન, 12 અબજથી વધારે ક્યૂઆર કોડ્સ, 20કે+ ઇકોસિસ્ટમનાં સહભાગીઓ અને 15K+ માઇક્રો અપગ્રેડેશન થયા છે, જે વિવિધ લિન્ક્ડ બિલ્ડિંગ બ્લોક્સમાં ચાલી રહ્યાં છે.

§વિદ્યાશાસ્ત્ર કેન્દ્ર (વી.એસ.કે.) 06.09.2020 ના રોજ લોન્ચ કરવામાં આવી હતી. અત્યાર સુધીમાં 11 રાજ્યોએ વિદ્યાસમિક્ષા કેન્દ્ર (આંધ્રપ્રદેશ, અરુણાચલ પ્રદેશ, દિલ્હી, ગોવા, ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર, નાગાલેન્ડ, પંજાબ, ઓડિશા, ઉત્તરાખંડ અને ઉત્તરપ્રદેશ)ની સ્થાપના કરી છે, જ્યારે વીએસકે 25 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં પ્રગતિ હેઠળ છે.

§ પીએમ ઈ-વિદ્યા હેઠળ, દીક્ષા એક રાષ્ટ્ર છે, એક ડિજિટલ એજ્યુકેશન ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર છે. દીક્ષામાં તમામ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને ઓનબોર્ડ કરવામાં આવ્યા છે. આ ડિજિટલ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ આધારિત છે અને ખૂબ જ સ્કેલેબલ છે. આ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનો ઉપયોગ 31 ભારતીય ભાષાઓ અને આઇએસએલ સહિત 7 વિદેશી ભાષાઓમાં એનર્જાઇઝ્ડ પાઠયપુસ્તકો બનાવવા માટે પણ થઈ રહ્યો છે.

§ હાલનું શાળા શિક્ષણ માટે 'સ્વયં પ્રભા'ની 12મી ચેનલો જેમની પાસે ઇન્ટરનેટની એક્સેસ નથી તેવા લોકો સુધી પહોંચવા અને ટેકો આપવા માટે છે 200 ચેનલો સુધી વિસ્તૃત જેમાં 31 ભાષાઓમાં ટેલિકાસ્ટ માટે 13,000થી વધુ કન્ટેન્ટ તૈયાર કરવામાં આવ્યા હતા.

§વિદ્યાંજલિ એક શાળા સ્વયંસેવક વ્યવસ્થાપન કાર્યક્રમ છે સમગ્ર દેશમાં સામુદાયિક અને ખાનગી ક્ષેત્રની ભાગીદારી મારફતે સરકારી અને સરકારી સહાય મેળવતી શાળાઓને મજબૂત બનાવવી. 7 સપ્ટેમ્બર 2021 ના રોજ તેની શરૂઆતથી અત્યાર સુધીમાં, 671512 સરકાર અને સરકારી અનુદાનિત શાળાઓને ઓનબોર્ડ કરવામાં આવી છે અને 443539 સ્વયંસેવકોએ વિદ્યાંજલિ પોર્ટલ પર નોંધણી કરાવી છે.

11) 2018-19થી 2023-24 સુધી સમરશિક્ષાની સિદ્ધિઓ:

• પ્રાથમિક, માધ્યમિક અને ઉચ્ચતર માધ્યમિક કક્ષાએ 3062 શાળાઓને અપગ્રેડ કરવામાં આવી છે.
• 235 નવી નિવાસી શાળાઓ અને છાત્રાલયો ખોલવામાં આવ્યા છે
• વધારાના વર્ગખંડો સહિત 97364 શાળાઓને મજબૂત બનાવવામાં આવી છે
• 122757 સ્માર્ટ શાળાઓ સહિત આઇસીટી અને ડિજિટલ પહેલો હેઠળ આવરી લેવામાં આવી છે
• વ્યાવસાયિક શિક્ષણ હેઠળ 8619 શાળાઓને આવરી લેવામાં આવી છે
• 351 કેજીબીવીની સંખ્યા આઠમા ધોરણથી દસમા ધોરણમાં અપગ્રેડ કરવામાં આવી છે.
• 2264 કેજીબીવીની સંખ્યા આઠમા ધોરણથી બારમા ધોરણમાં અપગ્રેડ કરવામાં આવી છે.
• 28447 અલગ-અલગ કન્યા શૌચાલયોનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું છે.
• આઇસીટી અને સ્માર્ટ ક્લાસરૂમની મંજૂરી: નવેમ્બર 2023 (શરૂઆતથી) સુધી, દેશભરની 103662 શાળાઓમાં 135740 શાળાઓ અને સ્માર્ટ વર્ગખંડોમાં આઇસીટી લેબ્સને મંજૂરી આપવામાં આવી છે.

2. પીએમ પોષણ

આર્થિક બાબતો પરની મંત્રીમંડળીય સમિતિ (સીસીઇએ)એ વર્ષ 2021-22થી વર્ષ 2025-26નાં પાંચ વર્ષનાં ગાળા માટે શાળાઓમાં પ્રધાનમંત્રી પોષણ યોજના (અગાઉનાં એમડીએમએસ)ને ચાલુ રાખવાની મંજૂરી આપી દીધી છે, જેમાં વર્ષ 2021-22થી 2025-26 સુધીનાં પાંચ વર્ષ માટે રૂ. 54,061.73 કરોડનો નાણાકીય ખર્ચ થશે.

2. વર્ષ 2023-24 (28 ડિસેમ્બર, 2023 સુધી) દરમિયાન રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને કેન્દ્ર સરકારની સહાયતા સ્વરૂપે રૂ. 2571.37 કરોડ આપવામાં આવ્યાં છે તથા તેમને 23.61 લાખ એમટી અનાજની ફાળવણી કરવામાં આવી છે. વળી, લગભગ 10.65 લાખ શાળાઓમાં અભ્યાસ કરતા લગભગ 11.56 કરોડ વિદ્યાર્થીઓને પીએમ પોષણ યોજના હેઠળ આવરી લેવામાં આવ્યા છે.

પ્રધાનમંત્રી પોષણ યોજનાની માર્ગદર્શિકાઓમાં વિસ્તૃત સુધારા કરવામાં આવ્યા છે અને કેટલિક બાબતો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે, જેમ કે સરકારી નાણાકીય વ્યવસ્થાપન વ્યવસ્થા, ગુણવત્તા અને સુરક્ષાનાં પાસાં, સામાજિક ઓડિટ, સંયુક્ત સમીક્ષા અભિયાન, શાળા પોષણનાં બગીચા, રાંધણ સ્પર્ધા, તિથિભોજન, કુપોષણનો ઊંચો બોજ ધરાવતા મહત્ત્વાકાંક્ષી જિલ્લાઓ અને જિલ્લાઓમાં પૂરક પોષણ, ઇન્ફોર્મેશન, એજ્યુકેશન એન્ડ કમ્યુનિકેશન (આઇઇસી) વગેરે.

4. સામગ્રીનો ખર્ચ (જે અગાઉ રસોઈનો ખર્ચ તરીકે ઓળખાતો હતો), જેમાં કઠોળ, શાકભાજી, તેલ, મસાલા અને બળતણની ખરીદીના ખર્ચનો સમાવેશ થાય છે, તે વધારીને પ્રાથમિકમાં બાળક દીઠ પ્રતિદિન રૂ. 5.45 અને ઉચ્ચ પ્રાથમિકમાં બાળક દીઠ રૂ. 8.17 કરવામાં આવ્યો છે, જે 1 ઓક્ટોબર, 2022 થી લાગુ થયો છે.

5. ડીઓએસઈ એન્ડ એલએ સ્કૂલ ન્યુટ્રિશન (કિચન) ગાર્ડન્સ (એસએનજી) સ્થાપવાનો નિર્ણય લીધો છે અને પુષ્કળ રીતે વાવેતર કર્યું છે. અત્યાર સુધીમાં લગભગ 4.11 લાખ શાળાઓમાં એસએનજી વિકસાવવામાં આવી છે. સ્કૂલ ન્યુટ્રિશન (કિચન) ગાર્ડન્સ (એસ.એન.જી.) વિદ્યાર્થીઓને તેમના ખોરાકના સાચા સ્ત્રોત વિશે જાગૃત કરવા અને તેમને મૂલ્યવાન બાગકામ, કૃષિ વિભાવનાઓ અને કૌશલ્યો શીખવવા માટે શાળાના મેદાનનો ઉપયોગ કરે છે જે ગણિત, વિજ્ઞાન, કલા, આરોગ્ય અને શારીરિક શિક્ષણ અને સામાજિક શિક્ષણ વગેરે જેવા વિવિધ વિષયો સાથે સંકલન સાધે છે. આ કિચન ગાર્ડનમાં ઉગાડવામાં આવતા શાકભાજી અને ફળોનો ઉપયોગ ગરમ રાંધેલા ભોજનની તૈયારીમાં કરવામાં આવી રહ્યો છે. આ વિદ્યાર્થીઓને વિટામિન્સ અને ખનિજોથી ભરપૂર તાજા ઉગાડેલા શાકભાજી ખાવાની તક પૂરી પાડે છે, જે તેમના શારીરિક અને માનસિક વિકાસ અને વિકાસના આવશ્યક સ્રોત છે.

6. તમામ જિલ્લાઓમાં પીએમ પોષણ યોજનાનું સોશિયલ ઓડિટ ફરજિયાત કરવામાં આવ્યું છે. તદનુસાર, તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને આ યોજનાના અમલીકરણનું સામાજિક ઓડિટ કરવા વિનંતી કરવામાં આવી છે. 32 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોએ 626 જિલ્લાઓની 40748 શાળાઓને આવરી લઈને સોશિયલ ઓડિટ હાથ ધર્યું છે.

7. આ વિભાગે રાજ્ય અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને વિવિધ મેનુને પ્રોત્સાહન આપવા અને પીએમ પોષણ યોજના હેઠળ સ્થાનિક રીતે ઉપલબ્ધ શાકભાજીના ઉપયોગ માટે રસોઈ સ્પર્ધાનું આયોજન કરવાની પણ સલાહ આપી છે. અત્યાર સુધીમાં 17 રાજ્યોએ વિવિધ સ્તરે રસોઈની સ્પર્ધાઓનું આયોજન કર્યું છે.

8. આરોગ્ય વિભાગ સાથે સંકલન કરીને રાષ્ટ્રીય બાળ આરોગ્યકાર્યક્રમ (આરબીએસકે) હેઠળ દેશભરમાં લગભગ 7 કરોડ વિદ્યાર્થીઓ માટે આરોગ્ય તપાસણી કરવામાં આવી છે.

પબ્લિક ફાઇનાન્સિયલ મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમ (પીએફએમએસ) મારફતે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા પ્રાયોજિત યોજનાઓ (સીએસએસ) હેઠળ ભંડોળ રીલિઝ કરવા માટેની નવી પ્રક્રિયાઓ પ્રધાનમંત્રી પોષણ યોજનામાં કાર્યરત કરવામાં આવી છે અને હવે તેનો ઉપયોગ આ યોજના હેઠળ ભંડોળની ફાળવણી અને ઉપયોગ માટે થઈ રહ્યો છે.

10. સંયુક્ત સચિવ (પીએમપી) તરફથી તા. 15-09-2023ના રોજ ડીઓ લેટર નંબર 4-5/2022-પીએમ-પોષણ-1-1-(ઇઇ.5) તમામ રાજ્યો /કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને આંતરરાષ્ટ્રીય બાજરી વર્ષ આઇવાયઓએમની ઉજવણી માટે જારી કરવામાં આવ્યો હતો અને 1 થી 14 ઓક્ટોબર, 2023 સુધી એક પખવાડિયા માટે ચોક્કસ પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવાનું સૂચન કરવામાં આવ્યું હતું. આંતરરાષ્ટ્રીય બાજરી વર્ષની ઉજવણી માટે પીએમ પોષણ યોજના હેઠળ નીચેની પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવામાં આવી હતી.

પ્રવૃત્તિઓ:

· શ્રી અન્ન પર MyGov પોર્ટલ પર ક્વિઝ કોમ્પિટિશન

· શાળાના બાળકો વચ્ચે ચર્ચા/જૂથ ચર્ચા

· શાળાના બાળકોમાં રેલી/નુક્કડનાટક

· શ્રી અન્નના ઉપયોગ પર વિશેષ શાળા વ્યવસ્થાપન સમિતિની બેઠકો

· સ્વયંપ્રભા ચેનલો પર શ્રી અન્નના ઉપયોગ પર વિશેષ કાર્યક્રમો.

3. ઉલ્લાસ- નવ ભારત સાક્ષરતાકાર્યક્રમ

ભારત સરકારે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા પ્રાયોજિત નવીન યોજનાને મંજૂરી આપી છે, જેનું નામ છે નવ ભારત સાક્ષરતાકાર્યક્રમ અથવા ન્યુ ઇન્ડિયા લિટરસી પ્રોગ્રામ (એન.આઈ.એલ.પી.), તરીકે પ્રખ્યાત છે ઉલ્લાસ: ULLAS: Understanding of Lifelong Learning for All in Societ. આ યોજના રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ (એનઇપી) 2020 ની ભલામણો સાથે સુસંગત છે અને તેનો ઉદ્દેશ 15 વર્ષ કે તેથી વધુ વયના પુખ્ત વયના લોકોને તમામ પૃષ્ઠભૂમિમાંથી સશક્ત બનાવવાનો છે, જેઓ યોગ્ય શિક્ષણ મેળવી શક્યા નથી અને તેમને સમાજ સાથે મુખ્ય પ્રવાહમાં લાવી શકે છે જેથી તેઓ દેશની વિકાસગાથામાં વધુ ફાળો આપી શકે. યોજનાનું બજેટ એફવાય 2022-23થી 2026-27 સુધી અમલીકરણ માટે 1037.90 કરોડ રૂપિયા છે. આ યોજનામાં પાંચ ઘટકોનો સમાવેશ થાય છેઃ

i) પાયાની સાક્ષરતા અને સંખ્યા,

ii) મહત્ત્વપૂર્ણ જીવન કૌશલ્યો,

iii) મૂળભૂત શિક્ષણ,

iv) વ્યાવસાયિક કુશળતાઓ, અને

૫) સતત શિક્ષણ.

ઉલ્લાસ ની સફળતાના પ્રોગ્રામને આમાં ઉત્પ્રેરક બનાવવા માટે સ્વયંસેવકતાની ભાવના પર સવારી કરે છે જનભાગીદારી જે એક નાગરિક આંદોલન છે. તેનો ઉદ્દેશ દેશમાં દરેક વ્યક્તિને સાક્ષરતા એટલે કે જન જન સાક્ષરનાં માધ્યમથી સશક્ત બનાવવાનો છે.

આ યોજના સ્વયંસેવકોને આ યોજનામાં ભાગ લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કરી રહી છે, જે ડ્યુટી તરીકે અથવા કારતવ્યબોધ રાષ્ટ્રનિર્માણ તરફ આગળ વધશે અને શાળા/ યુનિવર્સિટીમાં ક્રેડિટ મારફતે વિદ્યાર્થી સ્વયંસેવકોને પ્રોત્સાહિત કરશે અને પ્રમાણપત્રો, પ્રશંસા પત્રો, સન્માન વગેરે જેવા અન્ય માધ્યમો દ્વારા પ્રશંસા કરશે. સ્વૈચ્છિક શિક્ષકોમાં શાળાઓ, યુજીસી હેઠળની ઉચ્ચ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ અને એનસીટીઇ હેઠળની શિક્ષક શિક્ષણ સંસ્થાઓના વિદ્યાર્થીઓનો સમાવેશ થાય છે. તદુપરાંત, સાક્ષર વ્યક્તિઓ કે જેઓ ફાળો આપવા ઇચ્છુક છે, જેમ કે એનવાયએસકે, એનએસએસ, એનસીસી, સીએસઓ, સમુદાયના સભ્યો, ગૃહિણીઓ, આંગણવાડી કાર્યકરો અને શિક્ષકો, સક્રિયપણે સામેલ થઈ રહ્યા છે.

આ યોજનાના ભાગરૂપે, શીખનારાઓને એનસીઇઆરટીના દિક્ષા પ્લેટફોર્મ મારફતે તેમની સ્થાનિક ભાષાઓમાં ઓનલાઇન સામગ્રીનો ઉપયોગ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવે છે. તેમની સ્થાનિક ભાષાઓમાં સામગ્રીનો ઉપયોગ કરીને, શીખનારાઓ સુધારેલી સમજણ, જોડાણ, સાંસ્કૃતિક સુસંગતતા, ભાષા વિકાસ, સર્વસમાવેશકતા અને ઉચ્ચ-ક્રમના વિચારકુશળતાના વિકાસનો અનુભવ કરી શકે છે.

ઉલ્લાસ હેઠળની મુખ્ય સિદ્ધિઓ/પહેલો – નવ ભારત સાક્ષરતા કાર્યક્રમ:

(અ) ઉચ્ચ શિક્ષણ વિભાગ અને યુજીસીને વિનંતી કરવામાં આવી હતી કે તેઓ તમામ યુનિવર્સિટીઓ અને એચઇઆઇને ઉલ્લાસમાં સ્વયંસેવકો તરીકે વિદ્યાર્થીઓને સામેલ કરવા માટે દિશાનિર્દેશો જારી કરે. તદનુસાર, યુજીસીએ 27.01.2023 ના ડી.ઓ. નં. નં. 2-2/2023 સી.પી.પી.-2 ને દેશની તમામ કોલેજોના વાઇસ ચાન્સેલરો અને આચાર્યોને આ માટે દિશાનિર્દેશો જારી કર્યા છે:

• યોજનાના અમલીકરણમાં ઉચ્ચ શિક્ષણ સંસ્થાઓના વિદ્યાર્થીઓની સંડોવણી.
• બિન-સાક્ષરોને શીખવવા માટે તેમને ક્રેડિટ સ્કોર આપવામાં આવશે.
• વિદ્યાર્થીઓ/વીટીને પ્રમાણપત્ર આપવામાં આવશે.

(બ) ઉચ્ચ શિક્ષણ વિભાગ અને એઆઇસીટીઇને ઉલ્લાસમાં વિદ્યાર્થીઓને સ્વયંસેવકો તરીકે સામેલ કરવા માટે તમામ ટીઇઆઇને દિશાનિર્દેશો જારી કરવા વિનંતી કરવામાં આવી હતી. તદનુસાર, એઆઇસીટીઇએ F.No દિશાનિર્દેશ જારી કર્યો છે. એઆઇસીટીઇ/પીએન્ડએપી/મિએસસી/2023 તારીખ 16.01.2023નાં રોજ તમામ ટેકનિકલ યુનિવર્સિટીઓનાં વાઇસ ચાન્સેલર્સ અને એઆઇસીટીઇ દ્વારા માન્યતા પ્રાપ્ત તમામ સંસ્થાઓનાં ડિરેક્ટર્સ/પ્રિન્સિપાલ્સને દેશમાં 100 ટકા સાક્ષરતા હાંસલ કરવામાં પ્રદાન કરવા માટે ટીઇઆઇની વિશાળ સંભવિતતા અને સંસાધનોનો ઉપયોગ કરવા માટે થશે.

એનસીટીઇએ 09.05.2023ના રોજ તેમની પ્રાદેશિક કચેરીઓને દર વર્ષે 8-10 બિન-સાક્ષર લોકોને ભણાવવામાં તેમના વિદ્યાર્થીઓની ફરજિયાત સંડોવણી માટે તમામ શિક્ષક શિક્ષણ સંસ્થાઓ (ટીઇઆઇ)ને નિર્દેશ આપવા સૂચના આપી છે.

(સી) આ યોજનાને સામાન્ય લોકોની નજીક લાવવા માટે, એક ફેસબુક પેજ લિંક સાથે શરૂ કરવામાં આવ્યું છે: https://www.facebook.com/people/ULLAS-Nav-Bharat-Saaksharta-Karyakram/100092449066375/?mibextid=LQQJ4d

(ડી) નવી દિલ્હીના ઇન્ડિયા હેબિટેટ સેન્ટર ખાતે 6 અને 7 ફેબ્રુઆરી, 2023 ના રોજ ન્યૂ ઇન્ડિયા લિટરસી પ્રોગ્રામ (એનઆઇએલપી) હેઠળ ટીચિંગ લર્નિંગ મટિરિયલ્સની સામગ્રી પર એક રાષ્ટ્રીય વર્કશોપનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.

(ડી) પ્રથમ ફાઉન્ડેશનલ લિટરસી એન્ડ ન્યુમેરસી એસેસમેન્ટ ટેસ્ટ (એફઆરએનએટી) 19 માર્ચ, 2023 ના રોજ 11 રાજ્યો / કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં ઓફલાઇન મોડમાં યોજાઇ હતી. આ આકારણી આ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની અંદર સરકારી/સહાય મેળવતી શાળાઓમાં હાથ ધરવામાં આવી હતી. આકારણી કસોટીમાં 11 રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના કુલ 22,36,190 વિદ્યાર્થીઓને મંજૂરી આપવામાં આવી હતી, જેમાંથી 20,40,346 શીખનારાઓ (91.23 ટકા) એફએલએનએટી પાસ થયા હતા અને તેમને પ્રમાણિત સાક્ષર જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા.

ઇ) શિક્ષણ મંત્રાલય અને નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઓપન સ્કૂલિંગ (એનઆઇઓએસ) વચ્ચે 19 એપ્રિલ, 2023 ના રોજ ઉલ્લાસ-નવ ભારત સાક્ષરતાકાર્યક્રમ (એનઆઈએલપી) સાથે સંબંધિત વિદ્યાર્થીઓના પ્રમાણપત્ર માટે સમજૂતીકરાર (એમઓયુ) પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા છે.

(એફ) લોગો, સ્લોગન/ટેગલાઇન: જન-જનસાક્ષર जनजनसाक्षर, અને લોકપ્રિય નામ: નવ ભારત સાક્ષરતા કાર્યક્રમની યુએલએએસ (સમાજમાં આજીવન શિક્ષણ માટેની સમજણ) નો શુભારંભ કેન્દ્રીય શિક્ષણ મંત્રી શ્રી ધરમેન્દ્ર પ્રધાને 29.07.2023 ના રોજ અખિલભારતીય શિક્ષાસમાગમ, 2023 દરમિયાન ભારત મંડપમ, આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રદર્શન-સહ-કન્વેન્શન સેન્ટર, પ્રગતિમેદાન, નવી દિલ્હી ખાતે કર્યો હતો.

(જી) ઉલ્લાસ-નવ ભારત સાક્ષરતાકાર્યક્રમ હેઠળ 100% સાક્ષરતા પ્રાપ્ત કરવા માટે 31.08.2023 ના રોજનો એક પત્ર નંબર 5-6/2023-એઈ-2 તમામ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને સિક્કિમ, ગોવા અને મિઝોરમ રાજ્યોને મોકલવામાં આવ્યો હતો.

(h) સાક્ષરતા સપ્તાહની ઉજવણી 1 સપ્ટેમ્બરથી 8 સપ્ટેમ્બર, 2023 સુધી ભાષાના તમામ અવરોધોને તોડીને રાજ્યો / કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો દ્વારા રાષ્ટ્રીય સ્તરે કરવામાં આવી હતી. 8 સપ્ટેમ્બર, 2023 ના રોજ આંતરરાષ્ટ્રીય સાક્ષરતા દિવસની ઉજવણી સાથે તેનું સમાપન થયું. સાક્ષરતા સપ્તાહ દરમિયાન 2.95 કરોડથી વધુ જન ભાગીદારી નોંધવામાં આવી હતી.

• • આ સાક્ષરતા સપ્તાહ દરમિયાન ઉલ્લાસ મોબાઇલ એપ પર ઉલ્લાસ યુટ્યુબ ચેનલ અને શોર્ટ ફિલ્મ્સ તથા તેના ઉપયોગનો શુભારંભ કરવામાં આવ્યો હતો.
  • 06.09.2023ના રોજ ઓનલાઇન ઓરિએન્ટેશન પ્રોગ્રામનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં સીએનસીએલ દ્વારા ઉલ્લાસ કોન્સીસ પ્રાઇમર વિકસાવવામાં આવ્યું હતું અને જેએસ (એસએસ-આઇ અને એઇ) દ્વારા એનસીઇઆરટીની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી.

(i) ઉલ્લાસ - નવ ભારત સાક્ષરતાકાર્યક્રમ હેઠળ નાણાકીય વર્ષ 2023-24 માટે પ્રથમ ફાઉન્ડેશનલ લિટરસી એન્ડ ન્યુમેરેસી એસેસમેન્ટ ટેસ્ટ (એફઆરએનએટી) 24 સપ્ટેમ્બર 2023 ના રોજ 12 રાજ્યો / કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં યોજવામાં આવી હતી જેમાં 12 રાજ્યો / કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના 18,39,427 વિદ્યાર્થીઓએ પરીક્ષા આપી હતી અને તેના પરિણામની રાહ જોવાઇ રહી છે.

(જ) નવા-સાક્ષરોને કૌશલ્ય પ્રદાન કરવા માટે, સચિવ (એસઇએન્ડએલ) અને સચિવ (એમએસડીઇ) તરફથી 17.11.2023 ના રોજ એક સંયુક્ત ડી.ઓ. પત્ર 14 રાજ્યો / કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના શિક્ષણ અને કૌશલ્ય વિકાસના તમામ સચિવોને મોકલવામાં આવ્યો હતો, જેથી નવા-સાક્ષરો માટે વધુ સારી રોજગારક્ષમતા અને ઉત્પાદકતાની તકો માટે શિક્ષણ અને કૌશલ્યોનો સમન્વય કરી શકાય.

4. ડિજીટલ શિક્ષણ

૧. નો યોર લીડર્સ પ્રોગ્રામ જાણો

લોકસભા સચિવાલયના સંસદીય સંશોધન અને તાલીમ સંસ્થાન (પ્રાઇડ) દ્વારા ડોસેલના સહયોગથી "નો યોર લીડર્સ પ્રોગ્રામ"નું આયોજન સંસદીય સંશોધન અને તાલીમ સંસ્થાન (પ્રાઇડ), લોકસભા સચિવાલય દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે. આ કાર્યક્રમનું આયોજન 2 ઓક્ટોબર 2023ના રોજ સંસદ ભવનમાં મહાત્મા ગાંધી અને લાલબહાદુર શાસ્ત્રીની જયંતી પર કરવામાં આવ્યું હતું. એનસીઈઆરટી દ્વારા 16 રાજ્યો અને 1 કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના આ કાર્યક્રમ માટે કુલ 25 વિદ્યાર્થીઓની પસંદગી કરવામાં આવી હતી, જેમાંથી 13 છોકરીઓ (ગ્રામીણ વિસ્તારોની 6 અને શહેરી વિસ્તારની 7) હતી, જ્યારે 12 છોકરાઓ (ગ્રામીણ વિસ્તારોના 7 અને શહેરી વિસ્તારોના 5) હતા.

2. વિદ્યાર્થીઓ/શાળાએ જતા બાળકો માટે આત્મહત્યા અટકાવવા માટેની માર્ગદર્શિકાઓ

શિક્ષણ મંત્રાલયના નિર્દેશો અનુસાર, એનસીઇઆરટીએ સીબીએસઇ, કેવીએસ અને એનવીએસ સાથે પરામર્શ કરીને વિદ્યાર્થીઓ / શાળાએ જતા બાળકો માટે આત્મહત્યા નિવારણ માટે માર્ગદર્શિકા તૈયાર કરી છે. આ માર્ગદર્શિકાઓને યુએમઈઈડી (સમજો, પ્રોત્સાહિત કરો, સંચાલિત કરો, સહાનુભૂતિ આપો, સશક્ત બનાવો, વિકાસ) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. એનસીઈઆરટીએ આ માર્ગદર્શિકાઓ મારફતે આ આત્મહત્યા કયા કારણોસર થાય છે અને તેના નિવારણ માટે શાળાઓ માટે કાર્યવાહીની વિગતવાર યોજના વિશેની વિગતો શેર કરી છે. આ માર્ગદર્શિકાઓને પબ્લિક ડોમેઇન (એમઓઇ વેબસાઇટ)માં મૂકવામાં આવી હતી અને તમામ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો સાથે તેમની ટિપ્પણીઓ માટે વહેંચવામાં આવી હતી. એન.સી.ઇ.આર.ટી.એ યુ.એમ.ઇ.ડી. માર્ગદર્શિકા પર મળેલા પ્રતિસાદનું વિશ્લેષણ રજૂ કર્યું છે. તેને આખરી ઓપ આપવા માટે રાષ્ટ્રીય કક્ષાના સંમેલનનું આયોજન કરવામાં આવશે.

3. શાળાઓમાં નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવા અંગેની નોંધ

ડી.ઓ.એસ.ઇ.એલ. એ શાળાઓમાં નવીનતાઓને પ્રોત્સાહન આપવા માટે રાષ્ટ્રીય નીતિ શરૂ કરી હતી. શાળાઓમાં નવીનીકરણને પ્રોત્સાહન આપવાની પહેલને આગળ ધપાવવા માટે સચિવ (એસઈએન્ડએલ)ની અધ્યક્ષતામાં 20.09.2023ના રોજ એક રાષ્ટ્રીય સંચાલન સમિતિની રચના કરવામાં આવી હતી. સમિતિમાં એસઇએન્ડએલ, સીબીએસઇ, એનસીઇઆરટી, કેવીએસ, એનવીએસ અને એનઆઇઓએસનાં ઇનોવેશન સેલનાં પ્રતિનિધિઓ પણ સામેલ છે.

4. નેશનલ સ્કૂલ બેન્ડ કોમ્પિટિશન

શિક્ષણ મંત્રાલયના શાળા શિક્ષણ અને સાક્ષરતા વિભાગે સંરક્ષણ મંત્રાલયના સહયોગથી પ્રજાસત્તાક દિનની ઉજવણી 2024 માટે અખિલ ભારતીય સ્તરે રાષ્ટ્રીય શાળા બેન્ડ સ્પર્ધા યોજવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો. આ વર્ષના કાર્યક્રમનું પ્રથમ આયોજન રાજ્યકક્ષાએ કરવામાં આવ્યું હતું. ઝોનલ લેવલની ઈવેન્ટમાં સ્ટેટ લેવલે શોર્ટલીસ્ટ થયેલી ટીમોએ ભાગ લીધો હતો. જ્યારે સ્ટેટ લેવલના આ કાર્યક્રમ દરમિયાન 30 રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના 12857 બાળકો સાથે કુલ 487 ટીમોએ ભાગ લીધો હતો, ઝોનલ લેવલ ઇવેન્ટ દરમિયાન 2002 બાળકો સાથે કુલ 73 ટીમોએ ભાગ લીધો હતો. આ 73 ટીમોમાંથી 15 રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની કુલ 16 ટીમોને ફાઇનલ માટે શોર્ટલિસ્ટ કરવામાં આવી છે, જેમાં 457 બાળકો છે. આગામી નેશનલ સ્કૂલ બેન્ડ કોમ્પિટિશનની ફાઇનલ 21-22 જાન્યુઆરી, 2024ના રોજ મેજર ધ્યાનચંદ નેશનલ સ્ટેડિયમ, નવી દિલ્હી ખાતે યોજાશે.

5. વિદ્યાંજલિ:

વિદ્યાંજલિ - સ્કૂલ વોલન્ટિયર ઇનિશિયેટિવ એક ઓનલાઇન પોર્ટલ છે જે સ્વયંસેવકોને શાળાઓ સાથે સીધા જોડીને એક સહાયક તરીકે કામ કરે છે.

પ્રયાસ નાગરિક સમાજમાં ઉપલબ્ધ સંભવિતતાનો ઉપયોગ કરીને શાળાઓમાં જ્ઞાન / કૌશલ્ય / માનવ સંસાધન અને માળખાગત અંતરને દૂર કરવાનો છે. આ સરકારની જવાબદારીને બદલવા માટે નથી, પરંતુ શક્ય તેટલી શ્રેષ્ઠ રીતે છેવાડાના સુધી પહોંચવા માટેના સરકારી પ્રયત્નોને પૂરક, પૂરક અને મજબૂત બનાવવા માટે છે. શૈક્ષણિક સંસ્થાઓના ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓ, સેવા આપતા અને નિવૃત્ત શિક્ષકો, વૈજ્ઞાનિકો, સરકારી /અર્ધ-સરકારી અધિકારીઓ, નિવૃત્ત સશસ્ત્ર દળોના કર્મચારીઓ, સ્વ-રોજગાર અને પગારદાર વ્યાવસાયિકો વગેરે સહિત સમાજના તમામ વિભાગોમાંથી સંપત્તિ અથવા સેવાઓના યોગદાનને એકત્રિત કરવાનો સરકાર પ્રયાસ કરી રહી છે.

1 જાન્યુઆરી 2024 સુધીના વર્ષ દરમિયાન, 6,84,147 શાળાઓ ઓનબોર્ડ પર હતા અને 4,46,898 સ્વયંસેવકો વિદ્યાંજલિ પોર્ટલ પર નોંધણી કરાવી છે. સ્વયંસેવકોએ વિષય સહાય, હોશિયાર બાળકોને માર્ગદર્શન આપવું, વ્યાવસાયિક કુશળતા શીખવવી, પ્રોજેક્ટર પ્રાયોજિત કરવા, ટોચમર્યાદા ચાહકો, લેપટોપ અને શાળાઓ માટે પુસ્તકાલય વગેરે જેવા અનેક ક્ષેત્રોમાં તેમની રુચિ વ્યક્ત કરી છે. સ્વયંસેવકોની સક્રિય ભાગીદારીથી, 6077832 વિદ્યાર્થીઓ દેશભરમાં પ્રોગ્રામ સફળતાપૂર્વક અસર કરવામાં સફળ રહ્યો છે .

• તદુપરાંત, ટીમ વિદ્યાંજલિએ 25 થી 26 સપ્ટેમ્બર, 2023 સુધી ભારત મંડપમ ખાતે જાહેર સાહસોના વિભાગ (ડીપીઈ) દ્વારા આયોજિત સીપીએસઈ રાઉન્ડટેબલ એન્ડ એક્ઝિબિશન 2023 માં તેના પોર્ટલ અને સિદ્ધિઓનું પ્રદર્શન કર્યું હતું.
• તમામ આર્મી પબ્લિક સ્કૂલ્સને પોર્ટલ પર ઓનબોર્ડ કરવામાં આવી છે. આ શાળાઓ તેમના નજીકના વિસ્તારોમાં સરકારી અને સરકારી સહાયિત શાળાઓને માર્ગદર્શન આપી રહી છે.
• વિદ્યાંજલિ અંતર્ગત વર્ષ દરમિયાન દેશભરનાં રાજ્ય/જિલ્લા કક્ષાના નોડલ અધિકારીઓ માટે દ્વિભાષી સ્વરૂપમાં ઓરિએન્ટેશન સેશન/સમીક્ષા બેઠકોની શૃંખલાનું ચુસ્તપણે આયોજન કરવામાં આવ્યું છે.
• વિદ્યાંજલિએ ભાગીદારી માટે સીએસઆર મોડ્યુલ પણ રજૂ કર્યું છે, જે સીએસઆર સંસ્થાઓને મોટા પાયે શાળાઓમાં ફાળો આપવાની મંજૂરી આપે છે.
• વિદ્યાંજલિ દ્વારા શાળાઓમાં યોગદાન માટે સીએસઆર/એન.જી.ઓ. પોર્ટલે 2926 આસપાસ નોંધણી કરાવી છે

6. એક ભારત, શ્રેષ્ઠ ભારત અભિયાન (2022-23) :

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા એકતાદિવાસ (31 ઓક્ટોબર, 2015)ના રોજ એક ભારત શ્રેષ્ઠ ભારત કાર્યક્રમનો શુભારંભ સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલની જન્મજયંતિના અવસર પર કરવામાં આવ્યો હતો, જેનો ઉદ્દેશ રાજ્યો, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો, કેન્દ્રીય મંત્રાલયો, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ અને સામાન્ય જનતા વચ્ચે ભાષાકીય, સાહિત્યિક, સાંસ્કૃતિક, રમતગમત, પ્રવાસન અને લોકો વચ્ચે આદાનપ્રદાનના અન્ય સ્વરૂપો મારફતે સંકલિત પારસ્પરિક જોડાણ પ્રક્રિયા મારફતે રાષ્ટ્રીય એકતાને પ્રોત્સાહન આપવાનો હતો.

આ કાર્યક્રમનો ઉદ્દેશ ભારતમાં વિવિધ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં રહેતાં વિવિધ સંસ્કૃતિઓનાં લોકો વચ્ચે આદાનપ્રદાનને સક્રિયપણે વધારવાનો છે. દરેક રાજ્ય/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશને લોકો વચ્ચે આદાનપ્રદાન માટે ભારતનાં અન્ય રાજ્ય/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ સાથે જોડવામાં આવે છે.

શાળા શિક્ષણ અને સાક્ષરતા વિભાગે શાળાઓમાં એક ભારત શ્રેષ્ઠ ભારત (ઇબીએસબી) કાર્યક્રમના અમલીકરણ માટે માર્ગદર્શિકા જારી કરી છે. એનઇપી 2020 અનુસાર શાળાઓમાં હાથ ધરવામાં આવનારી સૂચિત પ્રવૃત્તિઓની એક સચિત્ર સૂચિ વિભાગ દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવી છે અને રાજ્યો, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને સંબંધિત સંસ્થાઓ સાથે વહેંચવામાં આવી છે. ઈ.બી.એસ.બી. હેઠળ, સંપૂર્ણપણે 2 વર્ષ ૨૦૨૩ દરમિયાન દેશભરના કરોડો વિદ્યાર્થીઓએ નિયમિત ઇબીએસબી પ્રવૃત્તિઓમાં ભાગ લીધો છે. વધુમાં, 4 લાખ ઉપરાંત જમ્મુ-કાશ્મીર, આંધ્રપ્રદેશ, ગોવા, ઉત્તરાખંડ, ત્રિપુરા, નાગાલેન્ડ, હિમાચલ પ્રદેશ, રાજસ્થાન, ઓડિશા, ગુજરાત, તેલંગાણા, કેન્દ્રીય વિદ્યાલયો, સીબીએસઈ શાળાઓ વગેરેની શાળાઓમાં ઇબીએસબી ક્લબની રચના કરવામાં આવી છે.

7. મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લાઓ/બ્લોકઃ

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ 7 જાન્યુઆરી, 2023નાં રોજ મુખ્ય સચિવોની બીજી રાષ્ટ્રીય પરિષદ દરમિયાન મહત્ત્વાકાંક્ષી બ્લોક કાર્યક્રમ (એબીપી)ની શરૂઆત કરી હતી. આ પરિવર્તનકારી કાર્યક્રમ પ્રવર્તમાન યોજનાઓને એકરૂપ કરીને, પરિણામોને વ્યાખ્યાયિત કરીને અને સતત ધોરણે તેનું નિરીક્ષણ કરીને, ભારતના સૌથી મુશ્કેલ અને અવિકસિત બ્લોક્સમાં નાગરિકોના જીવનની ગુણવત્તાને વધારવા માટે શાસનમાં સુધારો કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. એબીપીનું નિર્માણ વર્ષ 2018માં શરૂ કરવામાં આવેલા સરકારનાં મુખ્ય મહત્ત્વાકાંક્ષી જિલ્લા કાર્યક્રમ (એડીપી)ની નોંધપાત્ર સફળતા પર ભારતનાં 112 અલ્પવિકસિત જિલ્લાઓમાં થયું છે.

• આ બ્લોક્સના શાળા શિક્ષણમાં પ્રગતિ પર નજર રાખવા માટે 11 કી પર્ફોર્મન્સ ઈન્ડિકેટર્સ (કેપીઆઈ)ની ઓળખ કરવામાં આવી છે.
• આ 500 બ્લોક્સમાં પેદા થયેલા પ્રચંડ ઉત્સાહને દિશા આપવા માટે, 03 થી 09 ઓક્ટોબર 2023 સુધી તમામ 500 એબીપી બ્લોક્સને આવરી લેતી શાળાઓમાં 'સંકલ્પ સપતાહ'નું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, જેનો પ્રારંભ પ્રધાનમંત્રીએ 30 સપ્ટેમ્બર, 2023 ના રોજ ભારત મંડપ ખાતે કર્યો હતો.
• વધુમાં, ઓળખ કરાયેલા કેપીઆઇના આધારે 100 સૌથી ઓછા વિકસિત મહત્વાકાંક્ષી બ્લોક્સને અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં આવ્યું હતું અને તેને નીતિ આયોગ સાથે વહેંચવામાં આવ્યું હતું.
• એબીપીમાં કેપીઆઈને સંતૃપ્ત કરવા માટેની કાર્યયોજના અનુસાર, રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને 24 નવેમ્બર, 2023ના રોજ એક ડીઓ પત્ર પણ જારી કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં સમગ્ર શિક્ષાના વાર્ષિક કાર્યયોજના અને બજેટ, 2024-25 અને 2025-26માં મહત્ત્વાકાંક્ષી બ્લોક્સ/જિલ્લાઓની દરખાસ્તોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો.

8. નેશનલ મીન્સ-કમ-મેરિટ શિષ્યવૃત્તિ યોજના

કેન્દ્રીય ક્ષેત્રની યોજના 'નેશનલ મીન્સ-કમ-મેરિટ સ્કોલરશીપ સ્કીમ'નો અમલ કરવામાં આવી રહ્યો છે, જેનો ઉદ્દેશ આર્થિક રીતે નબળા વર્ગના તેજસ્વી વિદ્યાર્થીઓને આઠમા ધોરણમાં ડ્રોપઆઉટને રોકવા અને માધ્યમિક તબક્કે તેમનું શિક્ષણ ચાલુ રાખવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા માટે શિષ્યવૃત્તિ આપવાનો છે. આ યોજના હેઠળ રાજ્ય સરકાર, સરકારી સહાયિત અને સ્થાનિક સંસ્થાઓની શાળાઓમાં અભ્યાસ માટે દર વર્ષે નવમા ધોરણના પસંદ કરેલા વિદ્યાર્થીઓને એક લાખ નવી શિષ્યવૃત્તિ આપવામાં આવે છે અને ધોરણ 10 થી 12 માં ચાલુ રાખવા / નવીકરણ કરવામાં આવે છે. શિષ્યવૃત્તિની રકમ વાર્ષિક રૂ. 12000 છે. આ યોજના સંપૂર્ણપણે રાષ્ટ્રીય શિષ્યવૃત્તિ પોર્ટલ (એનએસપી) પર ઓનબોર્ડ છે અને પાત્ર ઉમેદવારોની નોંધણીની પ્રક્રિયા હાલમાં ચાલી રહી છે.

નાણાકીય વર્ષ 2023-24 માટે, 287550 એ શિષ્યવૃત્તિ લાભાર્થીઓની અપેક્ષિત સંખ્યા છે. માર્ચ, 2023માં વહેંચવામાં આવેલા વર્ષ 2022-23ના સમયગાળા માટે આ યોજના હેઠળ લાભાર્થીઓને મંજૂર કરવામાં આવેલી શિષ્યવૃત્તિની સંખ્યા અને કુલ રકમની દ્રષ્ટિએ રાષ્ટ્રીય માધ્યમ-સહ-મેરિટ શિષ્યવૃત્તિ યોજનાની કામગીરી આ મુજબ હતીઃ

 

9. નેશનલ કાઉન્સિલ ઓફ એજ્યુકેશનલ રિસર્ચ એન્ડ ટ્રેનિંગ
10. 1. 1. રાષ્ટ્રીય અભ્યાસક્રમ માળખા અને પાઠ્યપુસ્તકનો વિકાસ

રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020 ની શરૂઆત પછી, કાઉન્સિલને ચાર રાષ્ટ્રીય અભ્યાસક્રમ ફ્રેમવર્કના વિકાસની જવાબદારી સોંપવામાં આવી છે, જેમાં શાળા શિક્ષણ માટે રાષ્ટ્રીય અભ્યાસક્રમ ફ્રેમવર્ક, શિક્ષક શિક્ષણ, પ્રારંભિક બાળપણ સંભાળ અને શિક્ષણ અને પુખ્ત શિક્ષણનો સમાવેશ થાય છે. એનસીઇઆરટીએ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો પાસેથી ઇનપુટ મેળવવા માટે બોટમ-અપ અભિગમને અનુસરીને અને એનઇપી, 2020 હેઠળ અભ્યાસક્રમ અને શિક્ષણશાસ્ત્ર, ક્રોસ કટિંગ થીમ્સ અને અન્ય મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રોમાં 25 ક્ષેત્રોમાં ફોકસ જૂથોના પોઝિશન પેપર્સ વિકસાવીને ચાર એનડીએફ વિકસાવવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરી હતી. એનસીએફ ટેક પ્લેટફોર્મને તમામ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો માટે 13 ડિસેમ્બર 2021નાં રોજ જીવંત બનાવવામાં આવ્યું હતું. . 20 નવેમ્બર 2022ના રોજ સ્થાપનાના તબક્કા માટે રાષ્ટ્રીય અભ્યાસક્રમ માળખું શરૂ કરવામાં આવ્યું છે. . એનસીઇઆરટીએ એસસીઇઆરટી, ડીઆઇઇટી વગેરેમાં તેનો પ્રસાર શરૂ કર્યો છે. અત્યાર સુધી, 12 લાખથી વધુ લોકોએ નાગરિક-કેન્દ્રિત સર્વેક્ષણમાં ભાગ લીધો હતો, જેણે આ પ્રક્રિયામાં એનસીએફ-એસઇ માટે ઇનપુટ પ્રદાન કરવામાં મદદ કરી હતી. એનઇપી 2020 અને એનસીએફ-એફએસના પરિપ્રેક્ષ્યના આધારે ફાઉન્ડેશનલ સ્ટેજ માટે અભ્યાસક્રમ અને લર્નિંગ-ટીચિંગ સામગ્રીનો વિકાસ પ્રક્રિયામાં છે. લર્નિંગ-ટીચિંગ મટિરિયલનો સંગ્રહ જેનું શીર્ષક આ પ્રમાણે છે જાડુઈ પીટારા 20 ફેબ્રુઆરી 2023 પર લોન્ચ કરવામાં આવી છે . જેમાં 3-8 વર્ષની વયના બાળકો માટે રમકડા, કઠપૂતળી, ચાર્ટ, પોસ્ટર, કાર્ડ, વર્કશીટ વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. એન.સી.એફ.-એસ.ઈ.નો પ્રી-ડ્રાફ્ટ 06 એપ્રિલ 2020 પર બહાર પાડવામાં આવ્યો હતો વ્યાપક જાહેર પ્રતિસાદ માટે ભારત સરકારના શિક્ષણ મંત્રાલય દ્વારા અત્યાર સુધીમાં 1500થી વધુ ઈ-મેઈલ આવી ચૂક્યા છે. સંબંધિત પ્રતિસાદનું વિશ્લેષણ કર્યા પછી, સંબંધિત પ્રતિસાદ રાષ્ટ્રીય સંચાલન સમિતિ સાથે શેર કરવામાં આવ્યો છે. 13માં એનએસસીની બેઠક, એનસીએફ-સેઝને રાષ્ટ્રીય સંચાલન સમિતિ દ્વારા મંજૂરી આપવામાં આવી છે. એન.સી.એફ.-એસ.ઈ. રિલીઝ માટે અંતિમકરણ હેઠળ છે. - 58 દરમિયાન ધોરણ 1થી 2ના એનસીઇઆરટીના પાઠ્યપુસ્તકો બહાર પાડવામાં આવ્યા છે.^થ એન.સી.ઇ.આર.ટી.ની જનરલ કાઉન્સિલની બેઠક. પાઠયપુસ્તકોની આ નવી પેઢીએનઇપી-2020 અને એનસીએફ-એફએસ 2022ના આધારે વિકસાવવામાં આવી છે. શિક્ષક શિક્ષણ અને પ્રૌઢ શિક્ષણ માટે એન.સી.એફ.ના વિકાસનું અનુકરણ કરવામાં આવ્યું છે. એન.સી.એફ.-એસ.ઈ. 23 પર જાહેર કરવામાં આવી છે^rd તેના અંતિમ સ્વરૂપમાં ઓગસ્ટ. તમામ સંબંધિત વિષયોમાં ધોરણ 1 અને 2 માટેના પાઠ્યપુસ્તકો આ મુજબ છે – હિન્દી, અંગ્રેજી, ઉર્દૂ અને ગણિત જુલાઈ 20234 પર પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યા છે . જાદૂઈ પિટારાને તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં મોકલવામાં આવ્યા છે. તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં તથા સીબીએસઈ અને કેવીએસ માટે પણ સંબંધિત કેઆરપીનું ક્ષમતા નિર્માણ જાદુઈ પિટારા અને એનસીએફ-એફએસ પર કરવામાં આવ્યું હતું.

શિક્ષક શિક્ષણ માટે એન.સી.એફ. અને પુખ્ત શિક્ષણ માટે એન.સી.એફ. પ્રક્રિયામાં છે. તમામ વિષયોના ક્ષેત્રોમાં ધોરણ 3-12 માટે અભ્યાસક્રમ અને પાઠયપુસ્તકોના વિકાસ માટે, રાષ્ટ્રીય અભ્યાસક્રમ ફ્રેમવર્ક ઓવર રાઇટ કમિટી (એનઓસી) અને રાષ્ટ્રીય અભ્યાસક્રમ અને શિક્ષણ - લર્નિંગ મટિરિયલ કમિટી (એનએસટીસી) ની રચના કરવામાં આવી છે. એનએસટીસી હેઠળ, અત્યાર સુધી નીચેના અભ્યાસક્રમ ક્ષેત્ર જૂથોની રચના કરવામાં આવી છે, જે અભ્યાસક્રમ અને પાઠયપુસ્તકો વિકસાવવાની પ્રક્રિયામાં છે:

1. વિજ્ઞાન
2. ગણિત
3. વ્યાવસાયિક શિક્ષણ
4. ભારતીય જ્ઞાન પ્રણાલીઓ
5. સામાજિક વિજ્ઞાન
6. કલા શિક્ષણ
7. અર્થશાસ્ત્ર
8. આરોગ્ય, સુખાકારી, શારીરિક શિક્ષણ અને રમતગમત
9. નવીન શિક્ષણશાસ્ત્ર અને ટીએલએમ

તમામ વિષયો માટે ડ્રાફ્ટ અભ્યાસક્રમ વિકસિત કરવામાં આવ્યો છે

1. 1. 2. નિષ્ઠા - શિક્ષક તાલીમ

નિષ્ઠા – "નેશનલ ઇનિશિયેટિવ ફોર સ્કૂલ હેડ્સ એન્ડ ટીચર્સ હોલિસ્ટિક એડવાન્સમેન્ટ" એ ઇન્ટિગ્રેટેડ ટીચર ટ્રેનિંગ પ્રોગ્રામ છે, જેની શરૂઆત ઓગસ્ટ, 2019માં કરવામાં આવી હતી, જેનો ઉદ્દેશ આશરે 42 લાખ પ્રાથમિક શિક્ષકો અને શાળાઓનાં વડાઓ, એસસીઇઆરટી અને એમઆઇઇટીનાં ફેકલ્ટી મેમ્બર્સ તથા બ્લોક રિસોર્સ કોઓર્ડિનેટર્સ અને ક્લસ્ટર રિસોર્સ કોઓર્ડિનેટર્સની ક્ષમતાનું નિર્માણ કરવાનો છે. કોવિડ રોગચાળાને ધ્યાનમાં રાખીને, 2020 માં 'નિષ્ઠા-ઓનલાઇન' શરૂ કરવામાં આવી હતી અને પ્રાથમિક સ્તરે નિષ્ઠાની બાકીની તાલીમ દીક્ષા પ્લેટફોર્મ પર ઉચ્ચ ગુણવત્તાયુક્ત વ્યાવસાયિક રીતે બનાવેલ ઇ-કન્ટેન્ટનો ઉપયોગ કરીને ઓનલાઇન હાથ ધરવામાં આવી હતી. નિષ્ઠા (એલિમેન્ટરી)માં 42 લાખ શિક્ષકોને રૂબરૂ અને ડિસ્ટન્સ મોડમાં આવરી લેવાયા હતા. વર્ષ 2021-22માં, પૂર્વ-પ્રાથમિક, પ્રાથમિક અને માધ્યમિક સ્તરના શિક્ષકો માટે નિશ્થાને ફાઉન્ડેશનલ લિટરસી અને ન્યુમેરસી અને સેકન્ડરી લેવલ સુધી વિસ્તૃત કરવામાં આવી છે, જેમાં શિક્ષકોની ગુણવત્તાસુધારવા અને વિદ્યાર્થીઓના ભણતરના પરિણામો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે.

વર્તમાન પરિસ્થિતિ

નિષ્ષ્ઠા પ્રાથમિક સ્તર - ઓનલાઈન

• 18 ઓનલાઈન અભ્યાસક્રમો
• 30 રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની 11 ભાષાઓમાં શરૂઆત
• એમઓઈ, એમઓડી અને એમઓટીએ હેઠળ 8 સ્વાયત્ત સંસ્થા
• પ્રાથમિક અને ઉચ્ચ પ્રાથમિકમાં 24 લાખ શિક્ષકો અને શાળાના વડાઓને આવરી લેવામાં આવ્યા છે

નિષ્ઠા ઈસીસીઈ - ઓનલાઈન

• 6 ઓનલાઈન અભ્યાસક્રમો
• 36 રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની 2 ભાષાઓમાં શરૂઆત
• એમઓઈ, એમઓડી અને મોટા હેઠળ 5 સ્વાયત્ત સંસ્થા
• પૂર્વ પ્રાથમિક અને પ્રાથમિક કક્ષાએ 25 લાખ શિક્ષકો અને શાળાના વડાઓને લક્ષ્યાંકિત કર્યા
• નોંધણી-  21 એપ્રિલ 2023ના રોજ 69715
• આનંદ- આ માટે વિકસાવવામાં આવેલું એક પ્રવૃત્તિ પુસ્તક જાદુઈ પીટારા
• ઉન્મુખ (બાલવાટિકા માટે ટ્રેનર્સની માર્ગદર્શિકા) માટે જાદુઈ પીટારા

29 જુલાઈ, 2021ના રોજ માધ્યમિક/વરિષ્ઠ માધ્યમિક સ્તરના શિક્ષકો માટે દીક્ષા પર નિષ્ઠા (માધ્યમિક) – ઓનલાઈન લોન્ચ કરવામાં આવી . આ તાલીમ કાર્યક્રમનો ઉદ્દેશ તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં માધ્યમિક સ્તરે આશરે 10 લાખ શિક્ષકો અને શાળાના વડાઓને આવરી લેવાનો છે. લગભગ 7.2 લાખ શિક્ષકોને નિષ્ઠા (માધ્યમિક) હેઠળ આવરી લેવામાં આવ્યા છે.

નિષ્ઠા માધ્યમિક સ્તર - ઓનલાઈન

• 12 સામાન્ય અને 1 શૈક્ષણિક ઓનલાઇન અભ્યાસક્રમો
• 10 ભાષાઓમાં 33 રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની શરૂઆત
• એમઓઈ, એમઓડી અને એમઓટીએ હેઠળ 8 સ્વાયત્ત સંસ્થા
• માધ્યમિક કક્ષાએ 10 લાખ શિક્ષકો અને શાળાના વડાઓને લક્ષ્યાંકિત કર્યા

 

પૂર્વ-પ્રાથમિકથી પાંચમા ધોરણના શિક્ષકો અને શાળાના વડાઓ માટે દીક્ષા પ્લેટફોર્મ પર ઓનલાઇન મોડમાં નિષ્ઠા (ફાઉન્ડેશનલ લિટરસી એન્ડ ન્યુમેરસી) 7 સપ્ટેમ્બર, 2021ના રોજ શરૂ કરવામાં આવી હતી .

નિષ્ઠા ફ્લાનની પરિકલ્પના તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં પૂર્વ-પ્રાથમિક અને પ્રાથમિક સ્તરે આશરે 25 લાખ શિક્ષકો અને શાળાના વડાઓને આવરી લેવાની છે. એન.આઈ.પી.યુ.એન. ભારત મિશનના ઉદ્દેશો અનુસાર, આ હેતુ માટે એનસીઇઆરટી દ્વારા 12 ઓનલાઇન મોડ્યુલ્સ ધરાવતું એક વિશેષ પેકેજ વિકસાવવામાં આવ્યું છે. આશરે 12.5 લાખ શિક્ષકોએ નિષ્ઠા (એફએલએન) અભ્યાસક્રમો પૂર્ણ કર્યા છે.

નિષ્ઠા કૌશલ માટે વ્યાવસાયિક શિક્ષણ પર ઓનલાઇન તાલીમ મોડ્યુલોનો વિકાસ: સંસ્થાએ કેટલાક નિષ્ઠા ઓનલાઇન તાલીમ મોડ્યુલ્સ વિકસાવ્યા છે

નિષ્ઠા 6.0 મારફતે શાળા સંચાલકોના અભિગમ માટેનાં મોડ્યુલોનો વિકાસ: શાળા સંચાલકોનાં અભિગમ માટે છ ડ્રાફ્ટ મોડ્યુલ વિકસાવવામાં આવ્યાં છે અને તેમને દીક્ષા ફોર્મેટમાં રૂપાંતરિત કરવાની પ્રક્રિયા ચાલી રહી છે.

1. 1. 3. પરખ (નેશનલ એસેસમેન્ટ સેન્ટર)

નેશનલ એસેસમેન્ટ સેન્ટર, પરખ (પરફોર્મન્સ એસેસમેન્ટ, રિવ્યુ એન્ડ એનાલિસિસ ઓફ નોલેજ ફોર હોલિસ્ટિક ડેવલપમેન્ટ)ની સ્થાપના એનસીઇઆરટીમાં 8 ફેબ્રુઆરી, 2023 તારીખના નોટિફિકેશન નંબર 1-4/2012-ઇસી/ 101-164 દ્વારા સ્વતંત્ર ઘટક એકમ તરીકે કરવામાં આવી છે. એનઇપી -2020 ના પેરા 4.41 દ્વારા ફરજિયાત કરવામાં આવેલા અન્ય કાર્યોની સાથે વિદ્યાર્થીઓના મૂલ્યાંકન સાથે સંબંધિત પ્રવૃત્તિઓના ધોરણો, ધોરણો, માર્ગદર્શિકાઓ અને અમલીકરણના મૂળભૂત ઉદ્દેશોને પૂર્ણ કરવા માટે.

પરખ ત્રણ મુખ્ય ક્ષેત્રો પર કામ કરી રહ્યું છે:

1. મોટા પાયે સિદ્ધિ સર્વેક્ષણ
2. સ્કૂલ બોર્ડની સમકક્ષતા

• iii. સાકલ્યવાદી વિકાસ માટે યોગ્યતા આધારિત મૂલ્યાંકન.

આ સંદર્ભમાં મહિનામાં નીચે મુજબની પ્રવૃત્તિઓ યોજવામાં આવી છે:

મોટા પાયે સિદ્ધિ સર્વેક્ષણઃ

• પરખે 3 નવેમ્બર, 2023ના રોજ દેશભરમાં સ્ટેટ એજ્યુકેશનલ એચિવમેન્ટ સર્વે (એસ.ઈ.એ.એસ.) હાથ ધર્યો છે. .

• પાયાના, પ્રારંભિક અને મધ્યમ તબક્કાના અંતે પાયાની સાક્ષરતા, પાયાના આંકડાશાસ્ત્ર, ભાષા અને ગણિતમાં કુશળતાની સિદ્ધિનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે ધોરણ 3, 6 અને 9 ના શીખનારાઓ પર મૂલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું હતું. આકારણી 30 રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં અંદાજે 80 લાખ શીખનારાઓના નમૂના પર કરવામાં આવી હતી.

• તમામ સેટ્સ/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના એસસીઇઆરટી દ્વારા સીએસવી ફાઇલોનું સ્કેનિંગ અને અપલોડિંગ.

સ્કૂલ બોર્ડની 2 સમકક્ષતા:

• ડેટા વિશ્લેષણ અને અહેવાલો તૈયાર કરવાનું કામ ચાલી રહ્યું છે. આ સંબંધમાં એનઆઇઇ, નવી દિલ્હીના બોર્ડ સાથે 8 થી 10^થ નવેમ્બર, 2023 દરમિયાન "સ્કૂલ બોર્ડની સમકક્ષતા માટે દસ્તાવેજને અંતિમ સ્વરૂપ આપવા" વિષય પર ત્રણ દિવસનો વર્કશોપ યોજાયો હતો..
• "સ્કૂલ બોર્ડની સમકક્ષતા" પરના અહેવાલને અંતિમ સ્વરૂપ આપવા પર વધુ ચર્ચા કરવા માટે વધુ એક વર્કશોપ 7 ડિસેમ્બર, 2023ના રોજ, એનસીઇઆરટી, દિલ્હી ખાતે. યોજાવાયું હતું.

3 સાકલ્યવાદી વિકાસ માટે સક્ષમતા-આધારિત મૂલ્યાંકન:

• પ્રિપેરેટરી અને મિડલ માટે હોલિસ્ટિક પ્રોગ્રેસ કાર્ડ (એચપીસી)
• તમામ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો સાથે તબક્કાઓ તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે અને વહેંચવામાં આવ્યા છે.

• હોલિસ્ટિક પ્રોગ્રેસ કાર્ડ (એચપીસી)ના પ્રસાર માટે નવેમ્બર અને ડિસેમ્બર, 2023માં શ્રેણીબદ્ધ વર્કશોપનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે.

4. મનોદર્પણ:

ના ભાગરૂપે "એમેનિભાર ભરત અભિયાન", શિક્ષણ મંત્રાલય (એમઓઈ), ભારત સરકાર (ભારત સરકાર) પહેલમનોદર્પણ' વિદ્યાર્થીઓમાં માનસિક અને ભાવનાત્મક સુખાકારીની ચિંતાઓને દૂર કરવાનો હેતુ છે. તેનો ઉદ્દેશ વિદ્યાર્થીઓ, શિક્ષકો અને પરિવારોને રોગચાળા દરમિયાન અને તેનાથી આગળના માનસિક સ્વાસ્થ્ય અને ભાવનાત્મક સુખાકારી માટે માનસિક સહાય પૂરી પાડવાનો પણ છે. આ માનોદરપન 21 જુલાઈ, 2020ના રોજ કેન્દ્રીય શિક્ષણ મંત્રીના હસ્તે આ પહેલનું ઉદઘાટન કરવામાં આવ્યું હતું .

એમઓઈ દ્વારા એક કાર્યકારી જૂથની રચના કરવામાં આવી હતી, જેમાં વિદ્યાર્થીઓની માનસિક સ્વાસ્થ્યની ચિંતાઓ પર નજર રાખવા અને તેને પ્રોત્સાહન આપવા માટે શિક્ષણ, માનસિક સ્વાસ્થ્ય અને મનોવિજ્ઞાનના ક્ષેત્રોના નિષ્ણાતોનો સમાવેશ થાય છે. આ પહેલ હેઠળ નિર્ધારિત કાર્યને આગળ વધારવા માટે, માનોદરપન સેલની સ્થાપના 14 ઓક્ટોબર 2020ના રોજ એનસીઇઆરટીમાં કરવામાં આવી હતી, અજમેર, ભોપાલ, ભુવનેશ્વર, મૈસુર અને શિલોંગમાં ડીઇપીએફઇ, એનઆઇઇ અને આરઆઇઇના ફેકલ્ટી સભ્યોનો સમાવેશ થાય છે. આ મનોદર્પણ સેલ અને કાર્યકારી જૂથના સભ્યો ખાસ કરીને વિદ્યાર્થીઓ માટે માનસિક સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારીના મહત્વના હિમાયત માટે અનેક પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરી રહ્યા છે.

ધોરણ 6ના 28 રાજ્યો અને 8 કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના 3,79,842 વિદ્યાર્થીઓ વચ્ચે માનસિક સ્વાસ્થ્ય સર્વેક્ષણ હાથ ધરવામાં આવ્યું હતું^થ થી 12 જાન્યુઆરી 2022 થી માર્ચ 2022 દરમિયાન. સર્વેક્ષણના આધારે, "શાળાના વિદ્યાર્થીઓની માનસિક સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારી - એ સર્વે, 2022" શીર્ષક હેઠળનો એક અહેવાલ એમઓઇ દ્વારા 6 સપ્ટેમ્બર 2022 પર બહાર પાડવામાં આવ્યો હતો^. જે વિદ્યાર્થીઓના માનસિક સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારીના ક્ષેત્રમાં મહત્વપૂર્ણ લીડ્સ પ્રદાન કરે છે અને તેમાં શાળા પ્રણાલીમાં વિદ્યાર્થીઓના માનસિક સ્વાસ્થ્યને વધારવા માટેની ભલામણો શામેલ છે. આ ઉપરાંત રાજ્ય અને જિલ્લા સ્તરે એસસીઇઆરટી/ડીઇઓ/સીબીએસઇ/કેવીએસ/એનવીએસ માટે મેન્ટલ હેલ્થ સર્વેના તારણો પર ઓરિએન્ટેશન પ્રોગ્રામ હાથ ધરવામાં આવ્યો હતો. 10 -11 ઓક્ટોબર 2022 ના રોજ ''શાળાઓમાં માનસિક સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારી'' અને 'શાળાઓમાં માનસિક સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે શાળાના વહીવટકર્તાઓની ભૂમિકા અને સશક્તિકરણ શિક્ષકોની ભૂમિકા' વિષય પર મિશ્રિત મોડમાં રાષ્ટ્રીય પરિષદોનું જે આરઆઈઈ, ભોપાલ, એનસીઈઆરટી ખાતે અને 14 થી 16^થ ડિસેમ્બર 2022 માં અનુક્રમે એન.ઈ.આર.આઈ.ઈ., યુનીમ (મેઘાલય) ખાતે આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.

મનોદર્પણ વેબપેજ (https://manodarpan.education.gov.in/) એમઓઇની વેબસાઇટ પર બનાવવામાં આવ્યું હતું. તેમાં વિદ્યાર્થીઓ, વાલીઓ અને શિક્ષકો માટેની સલાહ અને માર્ગદર્શિકાઓનો સમાવેશ થાય છે. કાઉન્સેલર્સની ડિરેક્ટરી (શાળા અને કોલેજ/યુનિવર્સિટી બંને સ્તરે આશરે 350 કાઉન્સેલર્સ) અને અન્ય સહાયક સામગ્રીઓ સાથે. 'મંતારંગ', હેઠળ હાથ ધરવામાં આવેલી પ્રવૃત્તિઓનું ડિજિટલ સંકલન મનોદર્પણ પહેલ તૈયાર કરવામાં આવી હતી અને વેબપેજ પર અપલોડ કરવામાં આવી હતી. હિતધારકોમાં આ પહેલના વ્યાપક પ્રસાર માટે સેલે વિદ્યાર્થીઓ, શિક્ષકો અને વાલીઓને ટેલિ-કાઉન્સેલિંગ, આઈવીઆરએસ દ્વારા સેવા પૂરી પાડવા માટે ટોલ-ફ્રી હેલ્પલાઈન નંબર (8448440632) રજૂ કર્યો હતો, જે સીઆઈઈટી, એનસીઈઆરટી દ્વારા સંચાલિત આઈવીઆરએસ દ્વારા સવારે 8:00 થી સાંજના 8:00 વાગ્યા સુધી ચલાવવામાં આવે છે.

જીવંત અરસપરસ સત્ર 'સહયોગ' માનસિક સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારીને લગતા મુદ્દાઓ પર વિદ્યાર્થીઓ (છઠ્ઠા ધોરણથી બારમા ધોરણ) માટે વિવિધ પ્રદેશોમાં સોમવારથી શુક્રવાર (સાંજે 05:00 થી 05:30) પ્રેક્ટિસ કાઉન્સેલર્સ સાથે યોજવામાં આવે છે. કુલ 19 સહયોગ 1 ડિસેમ્બર, 2023 થી 27^થ ડિસેમ્બર, 2023 સત્રોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. લાઇવ વેબિનાર્સ 'પરીચર્ચા' દર શુક્રવારે (બપોરે 02:30 થી 04:00 વાગ્યે) દેશભરના નિષ્ણાતો દ્વારા શીખવાની વહેંચણી માટે ક્ષેત્રના નિષ્ણાતો સાથે યોજવામાં આવે છે, જે પ્રાદેશિક સંદર્ભને પ્રકાશિત કરે છે. આ સત્રોનું પ્રધાનમંત્રી ઇ-વિદ્યા ચેનલો પર પણ પ્રસારણ થાય છે અને પછી તેને 'એનસીઇઆરટી ઓફિશિયલ' યુટ્યુબ ચેનલ પર ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવ્યું હતું. કુલ 4 પરીચર્ચા 1 થી ડિસેમ્બર, 2023 થી 27^થ ડિસેમ્બર, 2023 દરમિયાન સત્રોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું^t .

v. જી20માં યોગદાન

• ચેન્નાઈ, અમૃતસર, ભુવનેશ્વર અને પૂણેમાં જી20 એજ્યુકેશન વર્કિંગ ગ્રુપની બેઠકો અને પ્રદર્શનોમાં સહભાગીતા
• વિદ્યાર્થીઓ માટે જી-20 પર હિન્દી અને અંગ્રેજીમાં વાંચન સામગ્રી અને વીડિયો તૈયાર
• નું ડિસ્પ્લે જાડુઈ પીતારા બધી મીટિંગ અને મોડેલમાં બાલવાટિકા પુણેમાં
• તમામ પ્રાદેશિક શિક્ષણ સંસ્થાનોમાં વેબિનાર
• જનભાગીદારી તમામ પ્રાદેશિક શિક્ષણ સંસ્થાઓમાં કાર્યક્રમો
• MyGov પ્લેટફોર્મ પર G20 ક્વિઝ
• MyGov પ્લેટફોર્મ પર સ્લોગન લેખન સ્પર્ધા

 

vi. વ્યાવસાયિક શિક્ષણ:

પંડિત સુંદરલાલ શર્મા સેન્ટ્રલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ વોકેશનલ એજ્યુકેશન (PSSCIVE) વ્યાવસાયિક શિક્ષણના ક્ષેત્રમાં એક સર્વોચ્ચ સંશોધન અને વિકાસ સંસ્થા છે. તે નેશનલ કાઉન્સિલ ઑફ એજ્યુકેશનલ રિસર્ચ એન્ડ ટ્રેનિંગ (એનસીઇઆરટી)નું ઘટક એકમ છે, જેની સ્થાપના ભારત સરકારના શિક્ષણ મંત્રાલય (એમઓઇ) દ્વારા 1993માં કરવામાં આવી હતી. તેમાં છ શૈક્ષણિક શાખાઓનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં કૃષિ અને પશુપાલન, વ્યવસાય અને વાણિજ્ય, એન્જિનિયરિંગ અને ટેકનોલોજી, આરોગ્ય અને પેરામેડિકલ સાયન્સ, હોમ સાયન્સ અને હોસ્પિટાલિટી મેનેજમેન્ટ અને હ્યુમેનિટીઝ, વિજ્ઞાન, શિક્ષણ અને સંશોધનનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં પાંચ કેન્દ્રો છે.

વર્ષ 2023-34 દરમિયાન પીએસએસ સેન્ટ્રલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ વોકેશનલ એજ્યુકેશન, ભોપાલે 01 સંશોધન, 07 વિકાસ, 09 તાલીમ, 08 વિસ્તરણ હાથ ધર્યું છે. સંસ્થાએ 'શિક્ષણ અને અધ્યયન વ્યાવસાયિક વિષયોમાં માહિતી અને સંચાર ટેકનોલોજીના અભ્યાસ (આઇસીટી) શીર્ષક હેઠળ એક સંશોધન પ્રોજેક્ટ હાથ ધર્યો છે. વિકાસ કાર્યક્રમોમાં સંસ્થા દ્વારા એપેરલ મેડ અપ્સ અને હોમ ફર્નિશિંગ સેક્ટરમાં વર્ચ્યુઅલ ટૂરમાં જોબ રોલના વિકાસ, હેન્ડિક્રાફ્ટ અને કાર્પેટ સેક્ટરમાં પોપ્યુલરાઇઝેશન ફોલ્ડર્સનો વિકાસ, આદિજાતિ શાળાઓમાં પૂર્વ-વ્યાવસાયિક શિક્ષણના અમલીકરણ માટે એક્શન પ્લાનનો વિકાસ, ઇન્સ્ટિટ્યુટની વેબસાઇટના સોશિયલ મીડિયા અને નેટવર્ક ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનો વિકાસ અને ઉત્તર માટે હબ એન્ડ સ્પોક મોડેલના વિકાસ માટે લગભગ 22 વર્કશોપનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. પૂર્વના રાજ્યો . સંસ્થાએ વિવિધ ક્ષેત્રોની નોકરીની ભૂમિકાઓ પર ડિજિટલ રિસોર્સ ડેવલપમેન્ટ પ્રોગ્રામ હેઠળ લગભગ 400 વિડિઓઝ પણ વિકસાવ્યા છે. સંસ્થાએ એનઇપી-2020ને ધ્યાનમાં રાખીને રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની શાળાઓમાં વ્યાવસાયિક શિક્ષણને મજબૂત કરવા માટે મુખ્ય કાર્યકર્તાઓનાં 09 ઓરિએન્ટેશન પ્રોગ્રામનું આયોજન કર્યું હતું. આ કાર્યક્રમોમાં વિવિધ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના આશરે 500 મુખ્ય કાર્યકરોએ ભાગ લીધો હતો. સંસ્થાએ વ્યાવસાયિક શિક્ષણશાસ્ત્ર પર માસ્ટર ટ્રેનર્સ વિકસાવવા માટે 09 તાલીમ કાર્યક્રમનું આયોજન કર્યું હતું. તાલીમ કાર્યક્રમનો મુખ્ય ઉદ્દેશ અદ્યતન શૈક્ષણિક તકનીકો સાથે શિક્ષકોને સશક્ત બનાવવાનો હતો જે વ્યાવસાયિક શિક્ષણ વિતરણની ગુણવત્તામાં નોંધપાત્ર વધારો કરી શકે. સંસ્થાએ મધ્યમ તબક્કે (ધોરણ 6થી 8) શિક્ષણના વ્યાવસાયિકરણ પર શિક્ષકો માટે 05 ક્ષમતા નિર્માણ કાર્યક્રમોનું આયોજન કર્યું હતું. આ કાર્યક્રમનો મુખ્ય ઉદ્દેશ વિદ્યાર્થીઓને પ્રાયોગિક શિક્ષણનો અનુભવ પૂરો પાડવા માટે તેમની શિક્ષણ પદ્ધતિઓમાં પૂર્વ-વ્યાવસાયિક પ્રવૃત્તિઓને કેવી રીતે સમાવી શકાય તે વિશે મૂલ્યવાન તાલીમ અને શિક્ષકોને ધ્યાનમાં રાખીને આપવાનો હતો. આ કાર્યક્રમો ઉપરાંત, સંસ્થાએ કૃષિ, એપરલ અને મેડ અપ્સ, ઓટોમોબાઇલ, રિટેલ, સુરક્ષા, આરોગ્ય અને ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ક્ષેત્રોમાં વિવિધ નોકરીઓની ભૂમિકાઓ પર 06 વ્યાવસાયિક શિક્ષકો તાલીમ કાર્યક્રમનું પણ આયોજન કર્યું હતું. સંસ્થા ડિસ્ટન્સ કમ કોન્ટેક્ટ મોડમાં એક વર્ષનો ડિપ્લોમા ઇન વોકેશનલ એજ્યુકેશન એન્ડ ટ્રેનિંગ (ડીવીઇટી) પ્રોગ્રામ ઓફર કરે છે. ડીવીઇટી કાર્યક્રમનો ઉદ્દેશ વ્યાવસાયિક શિક્ષણશાસ્ત્રના ક્ષેત્રમાં શિક્ષકો/વ્યાવસાયિકોને તાલીમ આપવાનો છે. આ પ્રોગ્રામમાં વિદ્યાર્થીઓને આઈસીટી સ્કિલ્સ તેમજ ઓટોમોટિવ, હેલ્થ કેર, આઈટી-આઈટીઈએસ, એગ્રિકલ્ચર, એપરલ અને રિટેલ જેવા તેમના ક્ષેત્ર સાથે સંબંધિત કૌશલ્યોમાં પણ અનુભવ આપવામાં આવે છે.

vii.Digital Education:

"આત્મનિર્ભર ભારત કાર્યક્રમ"ના ભાગરૂપે પ્રધાનમંત્રી ઈ-વિદ્યા તરીકે ઓળખાતી ઇક્વિટી સાથે ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરવા માટે એક વ્યાપક પહેલ શરૂ કરવામાં આવી છે, જે ડિજિટલ/ઓનલાઇન/ઓન-એર એજ્યુકેશન સાથે સંબંધિત તમામ પ્રયાસોને એકીકૃત કરે છે, જેથી શિક્ષણમાં મલ્ટિ-મોડ સુલભતા શક્ય બને. આ કાર્યક્રમમાં મુખ્ય મથાળા હેઠળ બાળકો માટે ડિજિટલ માધ્યમથી શીખવાની કલ્પના કરવામાં આવી છેઃ દીક્ષા- એક રાષ્ટ્ર, શાળા શિક્ષણ માટે એક ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ, એક વર્ગ, એક ચેનલ – પીએમ ઇ-વિદ્યા માટે 2 ચેનલો, રેડિયોનો ઉપયોગ, સામુદાયિક રેડિયો અને પોડકાસ્ટનો ઉપયોગ, દિવ્યાંગો માટે ડિજિટલ શિક્ષણ. સાંકેતિક ભાષાના વિડિઓઝ પણ વિકસિત અને પ્રસારિત થાય છે. 12 ડીટીએચ ટીવી ચેનલોમાં ધોરણ 1થી 12 માટે એનસીઇઆરટીના પાઠ્યપુસ્તક પ્રકરણ આધારિત વીડિયો સંસાધનોને આવરી લેવામાં આવ્યા છે. આ વિડિઓઝમાં તેમાં ક્યુઆર કોડ એમ્બેડ કરેલા છે જે કોઈપણ ઉપકરણ દ્વારા સ્કેન કરી શકાય છે અને સ્પષ્ટીકરણ સામગ્રી અને અન્ય સંસાધનોને ઍક્સેસ કરવા માટે દીક્ષા એપ્લિકેશન તરફ દોરી શકે છે. આને કારણે આ સંસાધનોની કોઈ પણ સમયે, ગમે ત્યાં સુસંગત રીતે પહોંચ સુનિશ્ચિત થાય છે.

દીક્ષા પોર્ટલ પર હાલમાં 6,068 ક્યૂઆર કોડેડ-એનર્જીવાળા પાઠ્યપુસ્તકો છે, જેમાં એનસીઇઆરટીના 361 પાઠ્યપુસ્તકોનો પણ સમાવેશ થાય છે. ત્યાં છે 307,475 રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને સ્વાયત્ત સંસ્થાઓ દ્વારા લાખો ઇ-સામગ્રી (વીડિયોના સ્વરૂપમાં) પ્રદાન કરવામાં આવી છે, જે અત્યારે દીક્ષા પર જીવંત છે. એનસીઇઆરટીએ લગભગ 52,531+ ઇ-કન્ટેન્ટનું યોગદાન આપ્યું છે. દીક્ષા પર અત્યાર સુધીમાં 8,740થી વધુ ઈ-કોર્સ ઉપલબ્ધ છે. અત્યાર સુધીમાં ધોરણ 1 થી 5 માટે 954 ભારતીય સાંકેતિક ભાષા (આઈએસએલ) આધારિત વીડિયો દીક્ષા પર અપલોડ કરવામાં આવે છે અને એક સાથે પીએમ ઈ-વિદ્યા ચેનલો પર ટેલિકાસ્ટ કરવામાં આવે છે. દિક્ષા પર વર્ચ્યુઅલ લેબ વર્ટિકલમાં 218 સિમ્યુલેશન્સ અને દીક્ષા પર વોકેશનલ એજ્યુકેશન વર્ટિકલ ગ્રેડ 9-12 માટે 19 ક્ષેત્રવાર જોબ રોલ પર ઓડિયો, વીડિયોના રૂપમાં ઇ-કન્ટેન્ટ પ્રદાન કરે છે.

10. રાષ્ટ્રીય બાલ ભવન
11. 1. 1. પરિચય

રાષ્ટ્રીય બાલ ભવન, ભારત સરકારના શિક્ષણ મંત્રાલયના શાળા શિક્ષણ અને સાક્ષરતા વિભાગ હેઠળ એક સ્વાયત્ત સંસ્થા છે. આ સંસ્થા 5થી 16 વર્ષની વય જૂથના બાળકો માટે બિનઔપચારિક શિક્ષણ કેન્દ્ર પ્રદાન કરી રહી છે. તેની સ્થાપના 1956માં બાળકો માટે વિચાર, કલ્પના, રચનાત્મક અને મનોરંજક પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા શિક્ષણને અનમાસ્ક કરવાના સ્વપ્નને ધ્યાનમાં રાખીને કરવામાં આવી હતી. રાષ્ટ્રીય બાલ ભવને દેશભરમાં 141 સંલગ્ન બાલ ભવનો અને બાલ કેન્દ્રો સાથે આંદોલનનું સ્વરૂપ લીધું છે. આ ઉપરાંત દિલ્હીના મંડી ગામમાં એક ગ્રામીણ જવાહર બાલ ભવન અને અન્ય 40 બાલ કેન્દ્રો પણ દિલ્હીમાં કામ કરી રહ્યા છે.

1. 1. 2. કાર્યશાળાઓ

જાન્યુઆરીથી ડિસેમ્બર, 2023 દરમિયાન લગભગ 185 વર્કશોપનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં બેઝિક સ્ટિચિંગ, કમ્પ્યુટર અવેરનેસ, પ્રાણીઓનું પ્રાગૈતિહાસિક જીવન, ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ગેજેટ્સ અને હાઉસ વાયરિંગ, રંગ બિરાન્જે ધાગો કી દુનિયા, જલ એક અનમોલ રતન, અવર મ્યુઝિયમ-અવર હેરિટેજ, પોટ પેઇન્ટિંગ, ઓઇલ પેસ્ટલ પેઇન્ટિંગ, માછલીઘર અને પર્યાવરણ, હિન્દી વર્કશોપ, ક્લે, વીવિંગ, ઇન્ટિગ્રેટેડ એક્ટિવિટીઝ, સોલાર સિસ્ટમ, સનડિયલ, કુચીપુડી ડાન્સ, સિતાર અને ગિટાર, હેન્ડિક્રાફ્ટ્સ, હેન્ડિક્રાફ્ટ્સ,  નાટક, વિશ્વ પ્રાણી દિવસ, ડિજિટલ ગ્રાફિક ડિઝાઇનિંગ, વોકલ મ્યુઝિક, તબલા અને ઢોલક, શારીરિક શિક્ષણ વગેરે અપાયું હતું.

1. 1. 3. રાષ્ટ્રીય બાલ ભવનના મુખ્ય કાર્યક્રમો

• 23 મેથી 21 જૂન, 2023 દરમિયાન સમર ફિએસ્ટાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં દરરોજ 3000 જેટલા બાળકોએ ભાગ લીધો હતો અને વિવિધ નવીન પ્રવૃત્તિઓ અને વર્કશોપ દ્વારા તેમની કુશળતા અને સર્જનાત્મકતામાં વધારો કર્યો હતો.
• 17 થી 19 નવેમ્બર, 2023 દરમિયાન નેશનલ ચિલ્ડ્રન એસેમ્બલી અને ઇન્ટિગ્રેશન કેમ્પનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં દેશભરના 14 રાજ્યોને આવરી લેતા 37 રાજ્ય બાલ ભવન / કેન્દ્રો, જવાહર બાલ ભવન, મંડી, દિલ્હીના બાલ કેન્દ્રો, સરકારી શાળાઓ અને રાષ્ટ્રીય બાલ ભવનના સભ્ય બાળકોના આશરે 2500 બાળકોએ ખૂબ જ આનંદ અને ઉત્સાહ સાથે ભાગ લીધો હતો.
• દેશભરની જુદી જુદી એરફોર્સ શાળાઓના વિદ્યાર્થીઓ 11 થી 15 એપ્રિલ, 2023 અને 25 થી 29 એપ્રિલ, 2023 સુધી રાષ્ટ્રીય બાલ ભવન ખાતે બે બેચમાં રોકાયા હતા અને રાષ્ટ્રીય બાલ ભવન દ્વારા આયોજિત વિવિધ નવીન વર્કશોપમાં ભાગ લીધો હતો.
• રાષ્ટ્રીય બાળ ભવન દ્વારા સરકારી અને સરકારી અનુદાન મેળવતી શાળાઓ માટે ત્રિદિવસીય વર્કશોપનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં આશરે 1500 બાળકોએ હસ્તકળા, ચિત્રકલા, ટાંકા, સંકલિત, માટી વણાટ, નૃત્ય, સંગીત, વાદ્ય સંગીત, વિજ્ઞાન પ્રવૃત્તિઓ, શારીરિક શિક્ષણ વગેરે જેવી વિવિધ નવીન પ્રવૃત્તિઓ શીખી હતી.
• 12 થી 14 માર્ચ, 2023 દરમિયાન કિલકારી બિહાર બાલ ભવન, પટણા (બિહાર) ખાતે 'ઇકોસિસ્ટમ્સની પુન:સ્થાપના' થીમ પર આયોજિત 28 મી રાષ્ટ્રીય યુવા પર્યાવરણવાદી પરિષદનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં 8 રાજ્યોના 14 બાલ ભવન / કેન્દ્રોના સેંકડો બાળકો અને એસ્કોર્ટ્સ ભાગ લીધો હતો.
• કેન્દ્રીય શિક્ષણ અને કૌશલ્ય વિકાસ તથા ઉદ્યોગસાહસિકતા મંત્રી શ્રી ધર્મેન્દ્ર પ્રધાન તથા મંત્રાલયના અન્ય મહાનુભવોએ 16 સપ્ટેમ્બર, 2023 એ રાષ્ટ્રીય બાળ ભવનની મુલાકાત લીધી હતી. .
• શ્રી આનંદરાવ વિષ્ણુ પાટીલ, સંયુક્ત સચિવ, ડિપાર્ટમેન્ટ. એસઇએન્ડએલનાં એમઓઇએ 27.10.2023નાં રોજ રાષ્ટ્રીય બાલ ભવનમાં વિવિધ પ્રવૃત્તિઓની મુલાકાત લીધી હતી અને 'બેસ્ટ આઉટ ઓફ વેસ્ટ'નું પ્રદર્શન કર્યું હતું.

vi. રાષ્ટ્રીય બાળ ભવનની નિયમિત પ્રવૃત્તિઓ/કાર્યક્રમો

• નવા વર્ષને આવકારવા માટે 03-01-2023ના રોજ આમોદ દિવસ કાર્યક્રમનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.
• 26 જાન્યુઆરી, 2023ના રોજ વસંત પંચમીએ ઉજવણી કરી .
• 13થી 15 ફેબ્રુઆરી, 2023 સુધી પ્રગતિ મેદાન ખાતે સંચાર મંત્રાલય દ્વારા આયોજિત અમૃતપેક્ષ કાર્યક્રમમાં ભાગ લીધો^.
• 28 ફેબ્રુઆરી, 2023 ના રોજ રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ કાર્યક્રમનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.
• 10 માર્ચ, 2023 ના રોજ 'ગૂગલ મીટ' દ્વારા સત્તાવાર ભાષા અમલીકરણ સમિતિની બેઠક મળી હતી, જેમાં સત્તાવાર ભાષા હિન્દીના વાર્ષિક કાર્યક્રમ તેમજ અગાઉની બેઠકની મિનિટ્સ પર ચર્ચા કરવામાં આવી હતી.
• 21 એપ્રિલ, 2023ના રોજ પૃથ્વી દિવસ કાર્યક્રમનું આયોજન
• 9 મે, 2023ના રોજ રવિન્દ્રનાથ જયંતીની ઉજવણી કરવામાં આવી
• 2 જૂન, 2023ના રોજ મૌસમ ભવનની મુલાકાત લેવા માટે સભ્ય બાળકોની મુલાકાત લીધી હતી .
• 16 જૂન, 2023ના રોજ સાયબર સેફ્ટી કાર્નિવલ કાર્યક્રમ યોજાયો .
• એનબીબીના લગભગ 40 સભ્ય બાળકોએ 19 જૂન, 2023 ના રોજ મેંગો ઓર્ચાર્ડ્સની મુલાકાત લીધી હતી.
• 14.10.2023ના રોજ રાષ્ટ્રીય બાલ ભવનના સભ્ય બાળકો દ્વારા રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન કેન્દ્ર અને રાષ્ટ્રીય ઝૂઓલોજિકલ પાર્કનો અભ્યાસ પ્રવાસ.

v. શિક્ષણ મંત્રાલયે કાર્યક્રમો શરૂ કર્યા

• 27 જાન્યુઆરી, 2023.ના રોજ પરીક્ષા પે ચર્ચામાં ભાગ લેવો
• 21 જૂન, 2023 ના રોજ રાષ્ટ્રીય બાલ ભવને 9માં આંતરરાષ્ટ્રીય યોગ દિવસને ધ્યાનમાં રાખીને ફિટ ઇન્ડિયા મૂવમેન્ટની ઉજવણી કરી .
• રાષ્ટ્રીય બાલ ભવન 17 થી 22 જૂન, 2023 દરમિયાન જી -20 ઇવેન્ટ માટે પુણેમાં વિવિધ કલાકૃતિઓનું પ્રદર્શન કર્યું.
• આઝાદી કા અમૃત મહોત્સવ અંતર્ગત વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવામાં આવી હતી.
• 3 ઓગસ્ટ, 2023ના રોજ આઝાદી કા અમૃત મહોત્સવ અંતર્ગત અંગદાન કાર્યક્રમ યોજાયો જેમાં વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવામાં આવી હતી.
• રાષ્ટ્રીય બાલ ભવનના સભ્ય બાળકોએ 3 ઓગસ્ટ, 2023 પર પર્ફોમન્સ આપ્યું જેમાં જી -20 સમાપન સમારોહમાં 2 થી 4 ઓગસ્ટ, 2023 સુધી મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય દ્વારા ગાંધીનગર, ગુજરાત ખાતે આયોજિત કરવામાં આવ્યું હતું.
• "મેરી માટી મેરા દેશ" અભિયાન અંતર્ગત 9 થી 30 ઓગસ્ટ, 2023 દરમિયાન વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવામાં આવી હતી.
• 16થી 29 સપ્ટેમ્બર, 2023 હિન્દી પખાવાડાનું આયોજન,.
• રાષ્ટ્રીય બાલ ભવનના સ્ટાફ મેમ્બરે સ્વચ્છતા હી સેવા અભિયાન અંતર્ગત તા.01-10-2023ના રોજ 'શ્રમદાન'માં ભાગ લીધો હતો અને લોક નાયક પાર્ક, ફિરોઝશાહ કોટલા, નવી દિલ્હી – 110002 પર સાફસફાઈ કરી હતી.
• સ્વચ્છતા સંદર્ભે વિશેષ અભિયાન 3.0 હેઠળ, રાષ્ટ્રીય બાળ ભવનના વિવિધ વિસ્તારોની 3 થી 31 ઓક્ટોબર, 2023 દરમિયાન સફાઇ અને નવીનીકરણ કરવામાં આવ્યું હતું, જેથી ઇકો ક્લબ, કમ્પોસ્ટ પિટ્સ, વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ, બેસ્ટ આઉટ ઓફ વેસ્ટ એક્ઝિબિશન વગેરે બનાવી શકાય.
• વિશેષ અભિયાન 3.0ના ભાગરૂપે રાષ્ટ્રીય બાલ ભવનમાં 18 થી 20 ઓક્ટોબર, 2023 દરમિયાન એક પ્રદર્શનનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં સભ્ય બાળકો દ્વારા શીખવામાં આવેલી અને બનાવવામાં આવેલી 'બેસ્ટ આઉટ ઓફ વેસ્ટ' ક્રિએશનને પ્રદર્શિત કરવામાં આવી હતી.
• વિવિધ પાસાઓમાં દરેકને જાગૃત કરવા માટે, 30 ઓક્ટોબરથી 5^થ નવેમ્બર, 2023માં તકેદારી જાગૃતિ સપ્તાહની ઉજવણી કરવામાં આવી હતી જેમાં વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવામાં આવી હતી, જેમાં પ્રતિજ્ઞા લેવી, તકેદારી પર ગીત શીખવું, ગેલેરી ટોક્સ વગેરે જેવી વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવામાં આવી હતી.
• 31 ઓક્ટોબર, 2023ના રોજ એકતા દિવસ નિમિત્તે શપથવિધિ અને એકતા દોડનું આયોજન.
• 25 નવેમ્બર, 2023ના રોજ સંવિધાન દિવસ ઉજવાયો , ભારતીય બંધારણની પ્રસ્તાવના એનબીબીના તમામ કર્મચારીઓ દ્વારા વાંચવામાં આવી હતી.
• 'વર્કપ્લેસ પ્રિવેન્શન વીકમાં જાતીય સતામણી' અંતર્ગત કર્મચારીઓ માટે સેમિનાર અને સંવેદના વર્કશોપનું આયોજન કર્યું હતું.
• 21થી 26 ડિસેમ્બર, 2023ના રોજ રાષ્ટ્રીય બાલ ભવન ખાતે શ્રી ગુરુ ગોવિંદ સિંહજીના 'સાહિબઝાદા' વીર બાલ દિવસની ઉજવણી પર વિવિધ પ્રવૃત્તિઓનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.

YP/GP/NP

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com

(Release ID: 1993935) Visitor Counter : 1177