સીસીએસ (પેન્શન) નિયમો, 2021ના નિયમ 50ના પેટા નિયમ (8) અને પેટા-નિયમ (9)ની જોગવાઈઓ અનુસાર, જો કોઈ મૃતક સરકારી કર્મચારી અથવા પેન્શનરનો જીવનસાથી બચી જાય છે, તો કુટુંબ પેન્શન પ્રથમ જીવનસાથીને આપવામાં આવે છે અને બાળકો અને પરિવારના અન્ય સભ્યોને મૃત્યુ પામેલા સરકારી કર્મચારી / પેન્શનરના જીવનસાથી કુટુંબ પેન્શન માટે અયોગ્ય બને છે અથવા મૃત્યુ પામે છે ત્યારે જ મળી શકે છે.

પેન્શન અને પેન્શનર્સ કલ્યાણ વિભાગને મંત્રાલયો/વિભાગો તરફથી મોટી સંખ્યામાં સંદર્ભો મળી રહ્યા છે, જેમાં સલાહ માંગવામાં આવી છે કે શું કોઈ મહિલા સરકારી કર્મચારી/મહિલા પેન્શનરને વૈવાહિક વિખવાદના સંજોગોમાં તેના જીવનસાથીની જગ્યાએ તેના લાયક બાળક/બાળકોને, કાયદાની અદાલતમાં છૂટાછેડાની કાર્યવાહી દાખલ થવા અથવા પ્રોટેક્શન ઓફ વિમેન ફ્રોમ ડોમેસ્ટિક વાયોલન્સ એક્ટ હેઠળ કેસ દાખલ કરવા અથવા દહેજ પ્રતિબંધ અધિનિયમ અથવા ભારતીય દંડ સંહિતા હેઠળ અથવા કેસ દાખલ કરાયો હોય તો કુટુંબ પેન્શન માટે નોમિનેટ કરવાની મંજૂરી આપી શકાય છે.

તદનુસાર, આંતર-મંત્રાલય પરામર્શ પછી, એવો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે કે જો કોઈ મહિલા સરકારી કર્મચારી / મહિલા પેન્શનરના સંબંધમાં છૂટાછેડાની કાર્યવાહી કાયદાની અદાલતમાં પેન્ડિંગ હોય, અથવા મહિલા સરકારી કર્મચારી / મહિલા પેન્શનરે તેના પતિ સામે ઘરેલું હિંસાથી રક્ષણ અધિનિયમ અથવા દહેજ પ્રતિબંધ અધિનિયમ અથવા ભારતીય દંડ સંહિતા હેઠળ કેસ દાખલ કર્યો હોય,  આવી મહિલા સરકારી કર્મચારી/મહિલા પેન્શનર પોતાના પતિ કરતાં અગ્રિમ સ્વરૂપે પોતાના પાત્રતા ધરાવતા બાળક/બાળકોને તેના મૃત્યુ પછી કૌટુંબિક પેન્શન આપવા માટે વિનંતી કરી શકે છે અને આ પ્રકારની વિનંતીને નીચેની રીતે ધ્યાનમાં લઈ શકાય છે.

1. જ્યાં મહિલા સરકારી કર્મચારી/મહિલા પેન્શનરના સંદર્ભમાં કાયદાની સક્ષમ અદાલતમાં છૂટાછેડાની કાર્યવાહી પડતર હોય અથવા મહિલા સરકારી કર્મચારી/મહિલા પેન્શનરે તેના પતિ સામે પ્રોટેક્શન ઓફ વુમન ફ્રોમ ડોમેસ્ટિક વાયોલન્સ એક્ટ અથવા દહેજ પ્રતિબંધક અધિનિયમ અથવા ભારતીય દંડ સંહિતા હેઠળ કેસ દાખલ કર્યો હોય, તેમ જણાવેલ મહિલા સરકારી કર્મચારી/મહિલા પેન્શનર,  સંબંધિત ઓફિસના વડાને લેખિતમાં એવી વિનંતી કરી શકે છે કે, ઉપરોક્ત કોઈ પણ કાર્યવાહીના પેન્ડિંગ સમયગાળા દરમિયાન તેણીના મૃત્યુની સ્થિતિમાં, તેના પાત્રતા ધરાવતા બાળક / બાળકોને તેના જીવનસાથીની અગ્રતામાં કૌટુંબિક પેન્શન આપવામાં આવી શકે છે;
2. ઉપરોક્ત કોઈ પણ કાર્યવાહીના પેન્ડિંગ સમયગાળા દરમિયાન કલમ (એ) હેઠળ વિનંતી કરનાર મહિલા સરકારી કર્મચારી/મહિલા પેન્શનરના મૃત્યુની સ્થિતિમાં, કૌટુંબિક પેન્શનનું વિતરણ નીચેની રીતે કરવામાં આવશે, એટલે કે:

1. 1. જેમાં મૃતક મહિલા સરકારી કર્મચારી/મહિલા પેન્શનર વિધુર દ્વારા બચી ગયેલ હોય અને કોઈ પણ બાળક/બાળકો મહિલા સરકારી કર્મચારી/મહિલા પેન્શનરના મૃત્યુની તારીખે કૌટુંબિક પેન્શન મેળવવાને પાત્ર ન હોય તો વિધુરને કૌટુંબિક પેન્શન મળવાપાત્ર રહેશે.
2. 2. જ્યાં મૃતક સ્ત્રી સરકારી કર્મચારી/સ્ત્રી પેન્શનર વિધુર બાળક/બાળકો અથવા વિકાર કે માનસિક વિકલાંગતાથી પીડાતા બાળકો સાથે વિધુર દ્વારા બચી જાય છે, ત્યાં મૃત્યુ પામનારના સંદર્ભમાં કૌટુંબિક પેન્શન વિધુરને ચૂકવવાપાત્ર રહેશે, શરત એ છે કે તે આવા બાળક/બાળકોના વાલી હોય અને જો વિધુર આવા બાળક/બાળકોના વાલી બનવાનું બંધ કરી દે તો,  આવા કૌટુંબિક પેન્શનની ચુકવણી એવા વ્યક્તિ મારફતે બાળકને મળવાપાત્ર થશે, જે આવા બાળક/બાળકોના વાસ્તવિક વાલી હોય. જ્યાં સગીર બાળક, પુખ્ત વય પ્રાપ્ત કર્યા પછી, કુટુંબ પેન્શન માટે પાત્ર રહે છે, ત્યારે આવા બાળકને તે પુખ્ત વયની વય પ્રાપ્ત કરે તે તારીખથી કૌટુંબિક પેન્શન ચૂકવવાપાત્ર થશે.
3. 3. જ્યાં મૃતક મહિલા સરકારી કર્મચારી/મહિલા પેન્શનર વિધુર દ્વારા બચી જાય છે, જેમાં એક બાળક/બાળકો છે, જેમની ઉંમર પુખ્ત વયની થઈ ગઈ હોય/ હોય, પરંતુ તેઓ કૌટુંબિક પેન્શન માટે લાયક હોય, તો આવા બાળક/બાળકોને કૌટુંબિક પેન્શન ચૂકવવાપાત્ર રહેશે.
4. 4. સીસીએસ (પેન્શન) નિયમો, 2021ના નિયમ 50 હેઠળ કલમ (2) અને (3)માં ઉલ્લેખિત બાળક/બાળકોને કુટુંબ પેન્શન માટે પાત્રતા પ્રાપ્ત ન થાય તે પછી, કુટુંબ પેન્શન અન્ય બાળકો/બાળકોને ચૂકવવાપાત્ર બનશે, જો કોઈ હોય, તો તે કુટુંબ પેન્શન માટે પાત્ર બનશે.
5. 5. સીસીએસ (પેન્શન) નિયમો, 2021 ના નિયમ 50 હેઠળ તમામ બાળકો કુટુંબ પેન્શન માટે પાત્ર બનવાનું બંધ કરે તે પછી, વિધુરને તેના મૃત્યુ અથવા પુનર્લગ્ન સુધી, બેમાંથી જે વહેલું હોય ત્યાં સુધી કૌટુંબિક પેન્શન ચૂકવવાપાત્ર બનશે.

આ સુધારો પ્રગતિશીલ છે અને મહિલા કર્મચારીઓ/પેન્શનર્સને નોંધપાત્ર રીતે સશક્ત બનાવશે.

YP/GP/NP

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com