ভাৰতে এক নতুন ভাৰতৰ দৃষ্টিভংগীৰে মহিলাৰ বিকাশৰ পৰা মহিলাৰ নেতৃত্বত বিকাশলৈ দ্ৰুত পৰিৱৰ্তন দেখিছে, য'ত মহিলাসকল দ্ৰুত গতিৰ আৰু বহনক্ষম ৰাষ্ট্ৰীয় বিকাশত সমান অংশীদাৰ।

ভাৰত বৰ্তমান বিশ্বৰ ১৫ খন দেশৰ ভিতৰত এখন য’ত এগৰাকী মহিলা ৰাষ্ট্ৰপ্ৰধান আছে। বিশ্বব্যাপী, স্থানীয় চৰকাৰসমূহত ভাৰতত সৰ্বাধিক সংখ্যক নিৰ্বাচিত মহিলা প্ৰতিনিধি আছে। ভাৰতত বিশ্বব্যাপী গড়তকৈ ১০ শতাংশ অধিক মহিলা পাইলট আছে। আন্তৰ্জাতিক মহিলা এয়াৰলাইন পাইলট চ'চাইটিৰ মতে, বিশ্বব্যাপী প্ৰায় ৫ শতাংশ পাইলট মহিলা। ভাৰতত, মহিলা পাইলটসকলৰ অংশ যথেষ্ট পৰিমাণে ১৫ শতাংশতকৈ অধিক। প্ৰাথমিক আৰু মাধ্যমিক শিক্ষাত ছোৱালীৰ মুঠ নামভৰ্তি অনুপাত (জিইআৰ) ল’ৰাৰ সমান। বিজ্ঞান, প্ৰযুক্তি, অভিযান্ত্ৰিক আৰু গণিতত ছোৱালী/মহিলাৰ উপস্থিতি হৈছে ৪৩ শতাংশ, যি হৈছে বিশ্বৰ ভিতৰত সৰ্বাধিক।

সমাজত স্বাস্থ্যকৰ লিংগ সন্তুলন জোখাৰ এক মুখ্য সূচক হৈছে 'জন্মৰ সময়ত লিংগ অনুপাত (এছআৰবি)'। স্বাস্থ্য আৰু পৰিয়াল কল্যাণ মন্ত্ৰালয়ৰ স্বাস্থ্য ব্যৱস্থাপনা তথ্য প্ৰণালীৰ (এইচএমআইএছ) শেহতীয়া প্ৰতিবেদনে দেখুৱাইছে যে এছআৰবিয়ে প্ৰৱণতা উন্নত কৰি আছে আৰু ২০১৪-১৫ বৰ্ষৰ পৰা ২০২২-২৩ (অস্থায়ী)লৈ ১৫ পইণ্টৰ মুঠ পৰিৱৰ্তনৰ সৈতে ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত ৯১৮ ৰ পৰা ৯৩৩ লৈ বৃদ্ধি হৈছে। চৰকাৰে গ্ৰহণ কৰা কেইবাটাও পদক্ষেপে লিংগ অনুপাতউন্নত কৰাত অৰিহণা যোগাইছে যাৰ ভিতৰত আছে পুৰুষতান্ত্ৰিক মানসিকতাৰ পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰতি ছোৱালীৰ প্ৰতি গুৰুত্বদিয়া দৃষ্টিভংগী, সামাজিক মনোভাৱ য'ত ছোৱালীসকলক পৰিয়াল আৰু সমাজৰ মূল্যৱান সদস্য হিচাপে গণ্য কৰা হয়। 'বেটি বচাও বেটি পঢ়াও' আঁচনিয়ে এই চিন্তাধাৰা সলনি কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে। ঘৰুৱা মুখ্য সিদ্ধান্তত অংশগ্ৰহণ কৰা মহিলাৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পাইছে। ৰাষ্ট্ৰীয় পাৰিবাৰিক স্বাস্থ্য জৰীপ ৫ (এনএফএইচএছ ৫)ত কোৱা হৈছে যে ৮৮.৭ শতাংশ মহিলাই আজি ঘৰুৱা মুখ্য সিদ্ধান্তত অংশগ্ৰহণ কৰে, পাঁচ বছৰ আগৰ ৮৪ শতাংশৰ বিপৰীতে।

ভাৰত চৰকাৰে বিভিন্ন পৰিকল্পিত আৰু আইনী পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিছে আৰু বিভিন্ন বৃত্তিত মহিলাসকলৰ অংশগ্ৰহণ নিশ্চিত কৰাৰ বাবে সক্ষম ব্যৱস্থা কৰিছে। স্কিল ইণ্ডিয়া মিছনৰ অধীনত মহিলা শ্ৰমিকসকলৰ নিয়োগযোগ্যতা বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে, চৰকাৰে মহিলা ঔদ্যোগিক প্ৰশিক্ষণ প্ৰতিষ্ঠান, ৰাষ্ট্ৰীয় বৃত্তিমূলক প্ৰশিক্ষণ প্ৰতিষ্ঠান আৰু আঞ্চলিক বৃত্তিমূলক প্ৰশিক্ষণ প্ৰতিষ্ঠানৰ নেটৱৰ্কৰ জৰিয়তে তেওঁলোকক প্ৰশিক্ষণ প্ৰদান কৰি আছে।

দেশৰ সৰ্বোচ্চ ৰাজনৈতিক কাৰ্যালয়ত মহিলা সশক্তিকৰণ আৰু মহিলাৰ প্ৰতিনিধিত্বৰ বাবে চৰকাৰে গ্ৰহণ কৰা আটাইতকৈ ডাঙৰ পদক্ষেপটো ২৮ ছেপ্টেম্বৰ, ২০২৩ তাৰিখে লোকসভা (লোকসভা) আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজধানী, ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজধানী বিধানসভাকে ধৰি ৰাজ্যিক বিধান সভাসমূহত মহিলাসকলৰ বাবে এক-তৃতীয়াংশ আসন সংৰক্ষণ ৰখাৰ বাবে নাৰী শক্তি বন্দন আইন, ২০২৩ (সংবিধান এশষষ্ঠ সংশোধনী) আইন গৃহীত হয়।

বিজ্ঞান, প্ৰযুক্তি, অভিযান্ত্ৰিক আৰু গণিত (এছটিইএম)ত মহিলাৰ অংশগ্ৰহণ বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে কেইবাটাও পদক্ষেপ লোৱা হৈছে। বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিবিদ্যাৰ বিভিন্ন শাখাত ছোৱালীৰ নিম্ন প্ৰতিনিধিত্বক ৯ মৰ পৰা দ্বাদশ শ্ৰেণীলৈ সন্তুলিত কৰিবলৈ ২০২০ চনত বিজ্ঞান জ্যোতি মুকলি কৰা হৈছিল। ২০১৭-১৮ বৰ্ষত আৰম্ভ কৰা বিদেশী ফেলোশ্বিপ আঁচনিয়ে ভাৰতীয় মহিলা বিজ্ঞানী আৰু প্ৰযুক্তিবিদসকলক ষ্টেমত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সহযোগিতামূলক গৱেষণা কৰাৰ সুযোগ প্ৰদান কৰে। ভাৰতৰ প্ৰথম মাৰ্চ অৰ্বিটাৰ মিছন (এমঅ’এম) বা মঙ্গলযানত কেইবাজনো মহিলা বিজ্ঞানীয়ে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে, য'ত মহাকাশ প্ৰয়োগ কেন্দ্ৰত বৈজ্ঞানিক সঁজুলি নিৰ্মাণ আৰু পৰীক্ষাও অন্তৰ্ভুক্ত আছিল।

মহিলা নিযুক্তিক উৎসাহিত কৰিবলৈ, শেহতীয়াকৈ প্ৰণয়ন কৰা শ্ৰমিক সংহিতা যেনে মজুৰি সংহিতা ২০১৯, ঔদ্যোগিক সম্পৰ্ক সংহিতা ২০২০, বৃত্তিগত সুৰক্ষা, স্বাস্থ্য আৰু কৰ্ম পৰিস্থিতি সংহিতা ২০২০ আৰু মহিলা শ্ৰমিকসকলৰ বাবে এক অনুকূল কামৰ পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰাৰ বাবে সামাজিক সুৰক্ষা সংহিতা ২০২০-ত কেইবাটাও সক্ষম ব্যৱস্থা অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে।

চৰকাৰে কৰ্মৰত মহিলাসকলক সুৰক্ষিত বাসস্থান প্ৰদান কৰাৰ বাবে কৰ্মৰত মহিলা ছাত্ৰাবাসৰ আঁচনিও ৰূপায়ণ কৰে। ৰাষ্ট্ৰীয় কৃষি বজাৰ বা ই-এনএএম হৈছে কৃষিজাত সামগ্ৰীৰ বাবে এক অনলাইন বাণিজ্য মঞ্চ, "কিষাণ কল চেণ্টাৰ" আঁচনিখনে কৃষকসকলৰ প্ৰশ্নৰ উত্তৰ তেওঁলোকৰ নিজৰ উপভাষাত টেলিফোন কল কৰে। ডিজিটেল উদ্ভাৱন যেনে কিষাণ সুবিধা, কৃষি বজাৰ, ৰাষ্ট্ৰীয় শস্য বীমা পৰ্টেল, উমাং (নতুন যুগৰ শাসনৰ বাবে একত্ৰিত মোবাইল এপ্লিকেচন) মহিলাসকলক বজাৰত প্ৰৱেশ ৰখাৰ প্ৰতিবন্ধকতা বোৰ অতিক্ৰম কৰাত বা ক্ষতিপূৰণ কৰাত সহায় কৰিছে।

ভাৰত চৰকাৰে "মিছন শক্তি" কাৰ্যকৰী কৰে যাৰ দুটা উপাদান আছে, সম্বল আৰু সমৰ্থ্য। বেটি বচাও বেটি পঢ়াও, ৱান ষ্টপ চেণ্টাৰ, ৱমেন হেল্প লাইন আৰু নাৰী আদালতৰ দৰে উপাদানবোৰ “সম্বল”ৰ অধীনত কাৰ্যকৰী হৈ আছে। উপ-আঁচনি “সমৰ্থ্য”ৰ উপাদানবোৰ হৈছে প্ৰধানমন্ত্ৰী মত্ৰু বন্দনা যোজনা, শক্তি সদন, মহিলা সৱলীকৰণ কেন্দ্ৰ, সখী নিৱাস অৰ্থাৎ কৰ্মৰত মহিলা হোষ্টেল, পালনা, অংগনৱাড়ী তথা ক্ৰেচে।

প্ৰধানমন্ত্ৰী কিষাণ সন্মান নিধি, প্ৰধানমন্ত্ৰী কিষাণ মান ধন যোজনা, প্ৰধানমন্ত্ৰী কৃষি সিঞ্চাই যোজনা, পৰম্পৰাগত কৃষি বিকাশ যোজনা, প্ৰধানমন্ত্ৰী ফচল বীমা যোজনা আদিৰ দৰে কৃষক কল্যাণমূলক আঁচনিয়ে মহিলা কৃষকসকলৰ বাবে এক উপযুক্ত পৰিৱেশ গঢ়ি তুলিছে। এই পদক্ষেপসমূহৰ জৰিয়তে, চৰকাৰে কৃষি সম্প্ৰসাৰণ সেৱাকে ধৰি উৎপাদনশীল সম্পদৰ বাবে মহিলা কৃষকসকলৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ উন্নত কৰি আছে, যাৰ ফলত গ্ৰাম্য মহিলাসকলৰ সামগ্ৰিক জীৱন উন্নত হৈছে।

ৰাষ্ট্ৰীয় সমবায় উন্নয়ন নিগমে মহিলা সমবায়সমূহৰ উন্নতিত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰি আছে কিয়নো বৃহৎ সংখ্যক মহিলা খাদ্য শস্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ, বৃক্ষৰোপণ শস্য, তৈলবীজ প্ৰক্ৰিয়াকৰণ, মীন পালন, দুগ্ধজাত আৰু পশুধন, স্পিনিং মিল, হস্ততাঁত আৰু শক্তিতাঁত বয়ন, সমন্বিত সমবায় উন্নয়ন প্ৰকল্প আদিৰ সৈতে সম্পৰ্কিত সমবায়ৰ সৈতে জড়িত।

চৰকাৰৰ মুখ্য আঁচনি দীন দয়াল অন্ত্যোদয় যোজনাৰ অধীনত – ৰাষ্ট্ৰীয় গ্ৰাম্য জীৱিকা মিছন (ডিএ-এনআৰএলএম)ৰ অধীনত, প্ৰায় ১০ কোটি মহিলা সদস্যৰ সৈতে প্ৰায় ৯০ লাখ মহিলা আত্ম-সহায়ক গোটে মহিলাৰ অৰ্থনৈতিক সৱলীকৰণৰ সন্দৰ্ভত গ্ৰাম্য দৃশ্যপট সলনি কৰি আছে।

প্ৰধানমন্ত্ৰী আৱাস যোজনাৰ অধীনত অনুমোদিত প্ৰায় ৪ কোটি ঘৰৰ বেছিভাগেই মহিলাৰ নামত আছে। এই সকলোবোৰে বিত্তীয় সিদ্ধান্ত লোৱাত মহিলাৰ অংশগ্ৰহণ বৃদ্ধি কৰিছে। মহিলা সশক্তিকৰণৰ সৈতে 'ভোকেল ফৰ লোকেল'ৰ এক বৃহৎ সম্পৰ্ক আছে, কিয়নো বেছিভাগ স্থানীয় সামগ্ৰী মহিলাৰ দ্বাৰা চালিত।

চৰকাৰে সশস্ত্ৰ বাহিনীত মহিলাৰ প্ৰতিনিধিত্ব বৃদ্ধি কৰাৰ ব্যৱস্থা কৰিছে যেনে যুঁজাৰু পাইলটৰ দৰে যুঁজাৰু ভূমিকাসহ মহিলাসকলক স্থায়ী আয়োগ প্ৰদান কৰা, ৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰতিৰক্ষা একাডেমীত মহিলাৰ প্ৰৱেশৰ অনুমতি দিয়া, সৈনিক বিদ্যালয়ত ছোৱালীৰ নামভৰ্তি ইত্যাদি। ভাৰতীয় বায়ু সেনাৰ মহিলা বিষয়াসকলক সকলো শাখা আৰু শ্ৰেণীত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়। আইএএফে প্ৰথমবাৰৰ বাবে অগ্নিপথ আঁচনিৰ অধীনত মহিলাসকলক অগ্নিবীৰভায়াছ হিচাপে আন পদবীত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। বৰ্তমান, ১৫৪ গৰাকী মহিলা প্ৰাৰ্থীয়ে প্ৰশিক্ষণ লৈ আছে। চৰকাৰে বিভিন্ন মহিলা কেন্দ্ৰিক পদক্ষেপো গ্ৰহণ কৰিছে যি চৰকাৰী সেৱাত অধিক মহিলাৰ অংশগ্ৰহণক উৎসাহিত কৰিব পাৰে। ইয়াৰ ভিতৰত আছে, অন্যান্য বিষয়ৰ সৈতে, চাইল্ড কেয়াৰ লিভ (চিচিএল) লাভ কৰা, মুখ্য কাৰ্যালয় এৰি চিচিএলৰ সময়ত বিদেশ ভ্ৰমণ কৰা, বিকলাঙ্গ মহিলা কৰ্মচাৰীসকলক শিশু যত্নৰ বাবে প্ৰতি মাহে ৩০০০ টকাৰ বিশেষ ভাট্টা, উত্তৰ-পূব কেডাৰৰ সৰ্বভাৰতীয় সেৱাৰ মহিলা বিষয়াসকলৰ বাবে বিশেষ ব্যৱস্থা, যৌন নিৰ্যাতনৰ অভিযোগ তৰা মহিলা চৰকাৰী কৰ্মচাৰীসকলৰ বাবে ৯০ দিনলৈকে সময়, মহিলাসকলক প্ৰতিযোগিতামূলক পৰীক্ষা, একে ঠাইতে স্বামী আৰু পত্নীৰ নিযুক্তি আদিৰ পৰা মাচুলৰ পৰা ৰেহাই দিয়া হয়। ৰাজ্য/ইউটিসমূহকো মহিলা বাছ চালক, কণ্ডাক্টৰ আৰু পৰ্যটক গাইডৰ সংখ্যা বৃদ্ধি কৰিবলৈ পৰামৰ্শ দিয়া হৈছে। লগতে, চৰকাৰে ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহত আৰক্ষী কৰ্মীৰ মুঠ সংখ্যাত মহিলাৰ প্ৰতিনিধিত্ব ৩৩% লৈ বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে সকলো ৰাজ্য চৰকাৰ আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চললৈ পৰামৰ্শ জাৰি কৰিছে।

অসামৰিক বিমান পৰিবহন সঞ্চালকালয়ে (ডিজিচিএ) ভাৰতৰ সকলো অনুসূচীত বিমান সেৱা আৰু মুখ্য বিমানবন্দৰ অপাৰেটৰসকলক ২০২৫ চনৰ ভিতৰত আন্তৰ্জাতিক বিমান পৰিবহন সংস্থা (আইএটিএ) ২৫ ত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ পৰামৰ্শ জাৰি কৰিছে। এই পদক্ষেপটো হৈছে এক উদ্যোগ-বিস্তৃত বৈচিত্ৰ্য আৰু অন্তৰ্ভুক্তি প্ৰকল্প যাৰ উদ্দেশ্য হৈছে ২০২৫ চনৰ ভিতৰত জ্যেষ্ঠ পদবীত মহিলাৰ সংখ্যা ২৫ শতাংশলৈ বৃদ্ধি কৰা বা বৰ্তমানে প্ৰতিবেদিত মানৰ বিপৰীতে নিম্নতম ২৫ শতাংশ প্ৰতিনিধিত্ব।

ভাৰতীয় বিমানবন্দৰ প্ৰাধিকৰণে (এএআই) এয়াৰ ট্ৰেফিক নিয়ন্ত্ৰণ, অগ্নি নিৰ্বাপক সেৱা, বিমানবন্দৰ অভিযানৰ দৰে সংগঠনটোৰ কাম-কাজৰ বাবে মৌলিক সংবেদনশীল এলেকাবোৰত মহিলাসকলক অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ সক্ষম কৰিছে। এএআইৰ দ্বাৰা পৰিচালিত পোনপটীয়া নিযুক্তি প্ৰক্ৰিয়াত, মহিলা প্ৰাৰ্থীসকলক মাচুলত অধিক শিথিলতা প্ৰদান কৰা হৈছে।

ৰাজহুৱা জীৱনত মহিলাৰ উপস্থিতি বৃদ্ধি পাইছে। স্বাধীনতাৰ পিছত দেশত প্ৰথমবাৰৰ বাবে, ২০১৯ ৰ লোকসভা নিৰ্বাচনত ৮১ গৰাকী মহিলা লোকসভা সদস্য হিচাপে নিৰ্বাচিত হৈছিল। পঞ্চায়তি ৰাজ প্ৰতিষ্ঠানত নিৰ্বাচিত প্ৰতিনিধিসকলৰ ১.৪৫ নিযুত বা ৪৬ শতাংশতকৈও অধিক মহিলা (৩৩ শতাংশৰ বাধ্যতামূলক প্ৰতিনিধিত্বৰ বিপৰীতে)। ভাৰতৰ সংবিধানৰ ৭৩ তম আৰু ৭৪ তম সংশোধনী (১৯৯২) পঞ্চায়ত আৰু পৌৰসভাৰ ১/৩ ভাগ আসন মহিলাৰ বাবে সংৰক্ষিত ৰাখিছিল।

আজি ৰাজ্যসভাত এক লিখিত উত্তৰত মহিলা আৰু শিশু বিকাশ মন্ত্ৰী শ্ৰীমতী স্মৃতি জুবিন ইৰাণীয়ে এই তথ্য প্ৰদান কৰে।

 

*******

SS/AKS/AA

(Release ID: 1986077) Visitor Counter : 250