પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ સિંધુદુર્ગ ખાતે 'નૌકાદળ દિવસ 2023' ની ઉજવણીના કાર્યક્રમમાં હાજરી આપી હતી. તેમણે સિંધુદુર્ગના તારકરલી બીચ પરથી ભારતીય નૌકાદળનાં જહાજો, સબમરીન, વિમાનો અને વિશેષ દળો દ્વારા 'ઓપરેશનલ નિદર્શન' પણ નિહાળ્યું હતું. શ્રી મોદીએ ગાર્ડ ઑફ ઓનરનું નિરીક્ષણ કર્યું હતું.

ઉપસ્થિત જનમેદનીને સંબોધતા પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, માલવણ, તારકરલીના દરિયાકાંઠે સિંધુદુર્ગના ભવ્ય કિલ્લાની સાથે 4 ડિસેમ્બરનો ઐતિહાસિક દિવસ, વીર શિવાજી મહારાજની ભવ્યતા અને રાજકોટ કિલ્લામાં તેમની અદ્‌ભૂત પ્રતિમાનાં ઉદ્‌ઘાટન સાથે ભારતીય નૌકાદળની ગર્જનાએ ભારતના દરેક નાગરિકને જુસ્સા અને ઉત્સાહથી ભરી દીધા છે. શ્રી મોદીએ નૌકાદળ દિવસના અવસર પર શુભેચ્છાઓ વ્યક્ત કરી હતી અને દેશ માટે પોતાનો જીવ આપનારા બહાદુરોની સામે નમન કર્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, સિંધુદુર્ગની વિજયી ભૂમિ પરથી નૌસેના દિવસની ઉજવણી કરવી એ ખરેખર અભૂતપૂર્વ ગર્વની ક્ષણ છે. કોઈપણ રાષ્ટ્ર માટે નૌકાદળની ક્ષમતાઓનાં મહત્વને ઓળખવામાં શિવાજી મહારાજની દૂરદર્શિતાને રેખાંકિત કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "સિંધુદુર્ગ કિલ્લો ભારતના દરેક નાગરિકમાં ગર્વની લાગણી જગાવે છે". દરિયા પર જેમનું નિયંત્રણ છે તેઓ આખરી સત્તા ધરાવે છે એવા શિવાજી મહારાજના પોકારનો પુનરોચ્ચાર કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, તેમણે એક શક્તિશાળી નૌકાદળનો મુસદ્દો તૈયાર કર્યો. તેમણે કાન્હોજી આંગ્રે, માયાજી નાઇક ભાટકર અને હિરોજી ઇન્દુલકર જેવા યોદ્ધાઓને પણ નમન કર્યા હતા અને કહ્યું હતું કે, તેઓ આજે પણ પ્રેરણાસ્ત્રોત છે.

છત્રપતિ શિવાજી મહારાજના આદર્શોથી પ્રેરિત થઈને, પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું, આજનું ભારત ગુલામીની માનસિકતાને છોડીને આગળ વધી રહ્યું છે. તેમણે ખુશી વ્યક્ત કરી હતી કે, નૌકાદળના અધિકારીઓ દ્વારા પહેરવામાં આવતો ગણવેશ હવે છત્રપતિ શિવાજી મહારાજના વારસાને પ્રકાશિત કરશે કારણ કે નવો ગણવેશ નૌકાદળના ધ્વજ સમાન હશે. તેમણે ગયાં વર્ષે નૌકા દળના વાવટાનાં અનાવરણને પણ યાદ કર્યું હતું. પોતાના વારસા પર ગર્વ કરવાની લાગણી સાથે પ્રધાનમંત્રીએ જાહેરાત કરી હતી કે, ભારતીય નૌકાદળ હવે ભારતીય પરંપરાઓને અનુરૂપ પોતાની રૅન્ક્સનું નામકરણ કરવા જઈ રહ્યું છે. તેમણે સશસ્ત્ર દળોમાં નારી શક્તિને મજબૂત કરવા પર પણ ભાર મૂક્યો હતો. શ્રી મોદીએ નૌકાદળનાં જહાજમાં ભારતની પ્રથમ મહિલા કમાન્ડિંગ ઓફિસરની નિમણૂક બદલ ભારતીય નૌકાદળને અભિનંદન પાઠવ્યા હતા.

પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, 140 કરોડ ભારતીયોનો વિશ્વાસ એ સૌથી મોટી તાકાત છે કારણ કે ભારત મોટા લક્ષ્યાંકો નિર્ધારિત કરી રહ્યું છે અને તેમને પૂર્ણ સંકલ્પ સાથે હાંસલ કરવા માટે કામ કરી રહ્યું છે. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું કે સંકલ્પો, લાગણીઓ અને આકાંક્ષાઓની એકતાનાં સકારાત્મક પરિણામોની ઝલક દેખાઈ રહી છે કારણ કે વિવિધ રાજ્યોના લોકો 'રાષ્ટ્ર પ્રથમ' ની ભાવનાથી પ્રેરિત છે. "આજે દેશે ઇતિહાસમાંથી પ્રેરણા લીધી છે અને ઉજ્જવળ ભવિષ્ય માટે રોડમેપ તૈયાર કરવામાં વ્યસ્ત છે. લોકોએ નકારાત્મકતાની રાજનીતિને હરાવીને દરેક ક્ષેત્રમાં આગળ વધવાનો સંકલ્પ લીધો છે. આ પ્રતિજ્ઞા આપણને વિકસિત ભારત તરફ લઈ જશે’, એમ તેમણે ઉમેર્યું હતું.

ભારતના વ્યાપક ઇતિહાસને પ્રતિબિંબિત કરતા, પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે તે માત્ર ગુલામી, પરાજય અને નિરાશાઓ વિશે નથી, પરંતુ તેમાં ભારતની જીત, હિંમત, જ્ઞાન અને વિજ્ઞાન, કલા અને સર્જનાત્મક કુશળતા અને ભારતની દરિયાઈ ક્ષમતાઓનાં ભવ્ય પ્રકરણો પણ સામેલ છે. તેમણે સિંધુદુર્ગ જેવા કિલ્લાનું ઉદાહરણ આપીને ભારતની ક્ષમતાઓ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો, જે ત્યારે બાંધવામાં આવ્યા હતા જ્યારે ટેક્નૉલોજી અને સંસાધનો કોઈની પાસે નહોતા. તેમણે ગુજરાતના લોથલમાં મળેલાં સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિનાં બંદરનો વારસો અને સુરત બંદરમાં 80થી વધુ જહાજોના ડોકિંગનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ ચોલા સામ્રાજ્ય દ્વારા દક્ષિણ પૂર્વ એશિયાના દેશોમાં વેપારનાં વિસ્તરણ માટે ભારતની દરિયાઈ શક્તિનો શ્રેય આપ્યો હતો. ભારતની દરિયાઈ શક્તિ પર સૌપ્રથમ વિદેશી શક્તિઓ દ્વારા હુમલો કરવામાં આવ્યો તે અંગે સંતાપ વ્યક્ત કરતા પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, બોટ અને જહાજો બનાવવા માટે પ્રખ્યાત ભારતે સમુદ્ર પરનું નિયંત્રણ ગુમાવી દીધું હતું અને આ રીતે વ્યૂહાત્મક-આર્થિક શક્તિ ગુમાવી દીધી હતી. જેમ જેમ ભારત વિકાસ તરફ આગળ વધી રહ્યું છે, તેમ તેમ પ્રધાનમંત્રીએ ગુમાવેલાં ગૌરવને પાછું મેળવવા પર ભાર મૂક્યો હતો અને બ્લૂ ઇકોનોમી માટે સરકારના અભૂતપૂર્વ પ્રોત્સાહન પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. તેમણે 'સાગરમાલા'  હેઠળ બંદર સંચાલિત વિકાસનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો અને કહ્યું હતું કે, ભારત 'મેરીટાઇમ વિઝન'  હેઠળ તેના મહાસાગરોની સંપૂર્ણ ક્ષમતાનો ઉપયોગ કરવા તરફ આગળ વધી રહ્યું છે. તેમણે માહિતી આપી હતી કે, સરકારે મર્ચન્ટ શિપિંગને પ્રોત્સાહન આપવા માટે નવા નિયમો બનાવ્યા છે,  જેનાં કારણે છેલ્લાં 9 વર્ષમાં ભારતમાં નાવિકોની સંખ્યામાં 140 ટકાથી વધુ વધારો થયો છે.

વર્તમાન સમયનાં મહત્વ પર ભાર મૂકતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "આ ભારતના ઇતિહાસનો તે સમયગાળો છે, જે માત્ર વર્ષોનું જ નહીં પરંતુ આગામી સદીઓનું પણ ભવિષ્ય લખવા જઈ રહ્યો છે". તેમણે માહિતી આપી હતી કે, છેલ્લાં 10 વર્ષમાં ભારત 10મા સ્થાનેથી 5મું સૌથી મોટું અર્થતંત્ર બન્યું છે અને ઝડપથી ત્રીજા સ્થાન તરફ આગળ વધી રહ્યું છે. "વિશ્વ ભારતમાં વિશ્વ મિત્ર (વિશ્વના મિત્ર)નો ઉદય જોઈ રહ્યું છે", શ્રી મોદીએ કહ્યું કે ભારત મધ્ય પૂર્વ યુરોપિયન કોરિડોર જેવાં પગલાં ગુમાવેલા મસાલાના માર્ગને ફરીથી બનાવશે. તેમણે મેડ ઇન ઇન્ડિયાની તાકાતનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો અને તેજસ, કિસાન ડ્રોન, યુપીઆઈ સિસ્ટમ અને ચંદ્રયાન-3નો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. પરિવહન વિમાન, વિમાનવાહક જહાજ આઈ.એન.એસ. વિક્રાંતનાં ઉત્પાદનની નિકટવર્તી શરૂઆતથી સંરક્ષણમાં આત્મનિર્ભરતા પણ દેખાઈ રહી છે.

દરિયાકાંઠાનાં અને સરહદી ગામોને છેલ્લાં ગામોને બદલે પ્રથમ ગામ તરીકે ગણવાના સરકારના અભિગમનો પુનરોચ્ચાર કરતા શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, "આજે દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં રહેતા દરેક પરિવારનું જીવન સુધારવું એ કેન્દ્ર સરકારની પ્રાથમિકતા છે". તેમણે વર્ષ 2019માં અલગ મત્સ્યોદ્યોગ મંત્રાલયની રચના અને આ ક્ષેત્રમાં 40 હજાર કરોડ રૂપિયાનાં રોકાણનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તેમણે માહિતી આપી હતી કે, 2014 પછી મત્સ્ય ઉત્પાદનમાં 8 ટકાનો વધારો થયો છે અને નિકાસમાં 110 ટકાનો વધારો થયો છે. આ ઉપરાંત ખેડૂતો માટે વીમા કવચ 2 લાખથી વધારીને 5 લાખ કરવામાં આવ્યું છે અને તેમને કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડનો લાભ મળી રહ્યો છે.

મત્સ્યોદ્યોગ ક્ષેત્રમાં મૂલ્ય સાંકળ વિકાસ અંગે પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, સાગરમાલા યોજના દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં આધુનિક જોડાણને મજબૂત કરી રહી છે. આના પર લાખો કરોડ રૂપિયા ખર્ચ થઈ રહ્યા છે અને દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં નવા વેપાર અને ઉદ્યોગો આવશે. દરિયાઈ ખાદ્ય પ્રક્રિયા સંબંધિત ઉદ્યોગ અને માછીમારી બોટનું આધુનિકીકરણ પણ હાથ ધરવામાં આવી રહ્યું છે.

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "કોંકણ અભૂતપૂર્વ શક્યતાઓનું ક્ષેત્ર છે". પ્રદેશના વિકાસ માટે સરકારની પ્રતિબદ્ધતા પર પ્રકાશ પાડતા પ્રધાનમંત્રીએ સિંધુદૂર્ગ, રત્નાગિરી, અલીબાગ, પરભણી અને ધારાશિવમાં મેડિકલ કૉલેજોનાં ઉદ્‌ઘાટન, ચિપી એરપોર્ટની કામગીરી અને માંગાંવ સુધી જોડતા દિલ્હી-મુંબઈ ઔદ્યોગિક કોરિડોરનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ અહીં કાજુના ખેડૂતો માટે તૈયાર કરવામાં આવેલી વિશેષ યોજનાઓનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તેમણે રેખાંકિત કર્યું કે સરકારની પ્રાથમિકતા દરિયાકિનારે આવેલા રહેણાંક વિસ્તારોની સુરક્ષા કરવાની છે. આ પ્રયાસમાં તેમણે મેંગ્રોવનો વ્યાપ વધારવા પર ભાર મૂકવાનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ માહિતી આપી હતી કે, મેંગ્રોવ વ્યવસ્થાપન માટે માલવણ, આચાર-રત્નગિરી અને દેવગઢ-વિજયદુર્ગ સહિત મહારાષ્ટ્રનાં ઘણાં સ્થળોની પસંદગી કરવામાં આવી છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, "વારસાની સાથે સાથે વિકાસ પણ એ વિકસિત ભારત તરફનો આપણો માર્ગ છે". તેમણે કહ્યું કે કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો છત્રપતિ વીર શિવાજી મહારાજના સમયગાળા દરમિયાન બાંધવામાં આવેલા કિલ્લાઓ અને કિલ્લાઓની જાળવણી માટે કટિબદ્ધ છે, જ્યાં કોંકણ સહિત સમગ્ર મહારાષ્ટ્રમાં આ વારસાનાં સંરક્ષણ માટે સેંકડો કરોડ રૂપિયા ખર્ચવામાં આવી રહ્યા છે. પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, તેનાથી આ વિસ્તારમાં પ્રવાસનમાં પણ વધારો થશે અને રોજગારી અને સ્વરોજગારીની નવી તકોનું સર્જન થશે.

સંબોધનનાં સમાપનમાં, પ્રધાનમંત્રીએ દિલ્હીની બહાર સેના દિવસ, નૌસેના દિવસ વગેરે જેવી સશસ્ત્ર દળ દિવસની નવી પરંપરા વિશે વાત કરી હતી કારણ કે આ પ્રસંગ સમગ્ર ભારતમાં વિસ્તરે છે અને નવાં સ્થાનો પર નવું ધ્યાન મળે છે.

આ પ્રસંગે મહારાષ્ટ્રના રાજ્યપાલ શ્રી રમેશ બૈસ,  મહારાષ્ટ્રના મુખ્યમંત્રી શ્રી એકનાથ શિંદે, કેન્દ્રીય સંરક્ષણ મંત્રી શ્રી રાજનાથ સિંહ, કેન્દ્રીય સૂક્ષ્મ, લઘુ અને મધ્યમ ઉદ્યોગ મંત્રી શ્રી નારાયણ રાણે, મહારાષ્ટ્રના નાયબ મુખ્યમંત્રી શ્રી દેવેન્દ્ર ફડણવીસ અને શ્રી અજિત પવાર, ચીફ ઑફ ડિફેન્સ સ્ટાફ જનરલ અનિલ ચૌહાણ અને નૌસેના પ્રમુખ એડમિરલ આર. હરિ કુમાર સહિત અન્ય લોકો ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

પશ્ચાદભૂમિકા

દર વર્ષે 4 ડિસેમ્બરના રોજ નૌસેના દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. સિંધુદુર્ગ ખાતે 'નૌકાદળ દિવસ 2023' ની ઉજવણી છત્રપતિ શિવાજી મહારાજના સમૃદ્ધ દરિયાઈ વારસાને શ્રદ્ધાંજલિ આપે છે, જેમની છાપે નવાં નૌકાદળના ચિહ્નને પ્રેરિત કર્યું હતું, જે ગયાં વર્ષે અપનાવવામાં આવ્યું હતું જ્યારે પ્રધાનમંત્રીએ પ્રથમ સ્વદેશી વિમાનવાહક જહાજ આઈએનએસ વિક્રાંતને કાર્યરત કર્યું હતું.

દર વર્ષે, નૌકાદળ દિવસના પ્રસંગે, ભારતીય નૌકાદળનાં જહાજો, સબમરીન, વિમાનો અને વિશેષ દળો દ્વારા 'ઓપરેશનલ નિદર્શન' નું આયોજન કરવાની પરંપરા છે. આ 'કાર્યકારી નિદર્શનો' લોકોને ભારતીય નૌકાદળ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલી બહુ-ક્ષેત્રની કામગીરીનાં વિવિધ પાસાઓ જોવાની છૂટ આપે છે. તે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા તરફ નૌકાદળનાં યોગદાનને પ્રકાશિત કરે છે જ્યારે નાગરિકોમાં દરિયાઈ ચેતનાની પણ શરૂઆત કરે છે.

પ્રધાનમંત્રી દ્વારા જોવામાં આવેલાં કાર્યકારી નિદર્શનોમાં કૉમ્બેટ ફ્રી ફૉલ, હાઈ સ્પીડ રન, જેમિની અને બીચ એસોલ્ટ પર લસરતા ઓપરેશન, એસએઆર ડેમો, વેરટ્રેપ અને એસએસએમ લૉન્ચ ડિલ, સીકિંગ ઓપરેશન, ડંક ડેમો અને સબમરીન ટ્રાન્ઝિટ, કામોવ ઓપરેશન, ન્યુટ્રલાઇઝિંગ એનિમી પોસ્ટ, સ્મોલ ટીમ ઇન્સર્શન-એક્સટ્રેક્શન (એસટીઆઈઈ ઓપરેશન), ફ્લાય પાસ્ટ, નેવલ સેન્ટ્રલ બેન્ડ ડિસ્પ્લે, કન્ટિન્યુટી ડ્રીલ, હોમ્પાઇપ ડાન્સ, લાઇટ ટેટૂ ડ્રમર્સ કોલ અને ઔપચારિક સૂર્યાસ્ત પછી રાષ્ટ્રગીતનો સમાવેશ થાય છે.

CB/GP/JD