ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ શ્રી ડીવાય ચંદ્રચુડજી, કેન્દ્રીય કાયદા મંત્રી, મારા સાથી શ્રી અર્જુન રામ મેઘવાલ જી, યુકેના લોર્ડ ચાન્સેલર શ્રી એલેક્સ ચાક, એટર્ની જનરલ, સોલિસિટર જનરલ, સુપ્રીમ કોર્ટના અન્ય તમામ માનનીય ન્યાયાધીશો, અધ્યક્ષ અને સભ્યો બાર કાઉન્સિલના, વિવિધ દેશોના પ્રતિનિધિઓ, રાજ્યોના પ્રતિનિધિઓ, મહિલાઓ અને સજ્જનો.

વિશ્વભરના કાનૂની બંધુત્વના દિગ્ગજ નેતાઓને મળવું અને તેમની મુલાકાત લેવી એ મારા માટે આનંદદાયક અનુભવ છે. ભારતના દરેક ખૂણેથી લોકો આજે અહીં હાજર છે. આ કોન્ફરન્સ માટે ઈંગ્લેન્ડના લોર્ડ ચાન્સેલર અને ઈંગ્લેન્ડના બાર એસોસિએશનના પ્રતિનિધિઓ પણ અમારી વચ્ચે છે. કોમનવેલ્થ દેશો અને આફ્રિકન દેશોના પ્રતિનિધિઓ પણ તેમાં ભાગ લઈ રહ્યા છે. એક રીતે, ઇન્ટરનેશનલ લોયર્સ કોન્ફરન્સ ભારતની વસુધૈવ કુટુમ્બકમની ભાવનાનું પ્રતીક બની ગયું છે. આ કાર્યક્રમમાં આવનારા તમામ આંતરરાષ્ટ્રીય મહેમાનોનું ભારતમાં હું હૃદયપૂર્વક સ્વાગત કરું છું. હું બાર કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયાને પણ ખાસ અભિનંદન આપું છું, જે આ ઈવેન્ટના આયોજનની જવાબદારી ખૂબ જ સારી રીતે નિભાવી રહી છે.

મિત્રો,

કાનૂની બંધુત્વ કોઈપણ દેશના નિર્માણમાં મોટી ભૂમિકા ભજવે છે. ભારતમાં, ન્યાયતંત્ર અને બાર વર્ષોથી ભારતીય ન્યાયતંત્રના રક્ષક છે. હું અહીં આવેલા અમારા વિદેશી મહેમાનોને એક વાત ખાસ કહેવા માંગુ છું. તાજેતરમાં જ ભારતે તેની આઝાદીના 75 વર્ષ પૂર્ણ કર્યા છે અને આઝાદીની લડતમાં કાનૂની વ્યાવસાયિકોએ મોટી ભૂમિકા ભજવી છે. સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ દરમિયાન ઘણા વકીલોએ કાયદાની પ્રેક્ટિસ છોડીને રાષ્ટ્રીય ચળવળનો માર્ગ પસંદ કર્યો. આપણા આદરણીય રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધી, આપણા બંધારણના મુખ્ય ઘડવૈયા બાબા સાહેબ આંબેડકર, દેશના પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ ડો. રાજેન્દ્ર પ્રસાદ, દેશના પ્રથમ વડાપ્રધાન પંડિત જવાહર લાલ નેહરુ, દેશના પ્રથમ ગૃહમંત્રી સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ, જેમણે દેશને આદર આપ્યો છે. આઝાદી સમયે દેશને દિશા આપી હતી.લોકમાન્ય તિલક હોય, વીર સાવરકર હોય, આવી અનેક મહાન હસ્તીઓ વકીલ પણ હતી. એટલે કે કાયદાકીય વ્યાવસાયિકોના અનુભવે સ્વતંત્ર ભારતનો પાયો મજબૂત કરવાનું કામ કર્યું. અને આજે જ્યારે ભારત પર વિશ્વનો વિશ્વાસ વધી રહ્યો છે ત્યારે તેમાં ભારતની નિષ્પક્ષ અને સ્વતંત્ર ન્યાય પ્રણાલીની મોટી ભૂમિકા છે.

આજે આ સંમેલન એવા સમયે થઈ રહ્યું છે જ્યારે ભારત અનેક ઐતિહાસિક નિર્ણયોનું સાક્ષી બન્યું છે. એક દિવસ પહેલા જ ભારતની સંસદે લોકસભા અને વિધાનસભાઓમાં મહિલાઓને 33 ટકા અનામત આપવાનો કાયદો પસાર કર્યો છે. નારીશક્તિ વંદન કાયદો ભારતમાં મહિલા નેતૃત્વ વિકાસને નવી દિશા અને નવી ઉર્જા આપશે. થોડા દિવસો પહેલા જ G-20ની ઐતિહાસિક ઘટનામાં દુનિયાએ આપણી લોકશાહી, આપણી ડેમોગ્રાફી અને આપણી કૂટનીતિની ઝલક જોઈ છે. એક મહિના પહેલા, આ દિવસે, ભારત ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવની નજીક પહોંચનાર વિશ્વનો પ્રથમ દેશ બન્યો હતો. આવી અનેક સિદ્ધિઓના આત્મવિશ્વાસથી ભરપૂર, ભારત આજે 2047 સુધીમાં વિકાસના લક્ષ્ય તરફ સખત મહેનત કરી રહ્યું છે. અને ચોક્કસપણે આ લક્ષ્ય હાંસલ કરવા માટે, ભારતને એક મજબૂત, નિષ્પક્ષ, સ્વતંત્ર ન્યાયિક પ્રણાલીના આધારની જરૂર છે. મને વિશ્વાસ છે કે ઈન્ટરનેશનલ લોયર્સ કોન્ફરન્સ આ દિશામાં ભારત માટે ખૂબ જ ઉપયોગી સાબિત થશે. મને આશા છે કે આ કોન્ફરન્સ દરમિયાન તમામ દેશો એકબીજાની શ્રેષ્ઠ પ્રથાઓમાંથી ઘણું શીખી શકશે.

મિત્રો,

આજે 21મી સદીમાં, આપણે એક એવી દુનિયામાં જીવી રહ્યા છીએ જે ઊંડેથી જોડાયેલ છે. દરેક કાનૂની મન અથવા સંસ્થા તેના અધિકારક્ષેત્ર વિશે ખૂબ જ સભાન છે. પરંતુ એવી ઘણી શક્તિઓ છે જેમની સામે આપણે લડી રહ્યા છીએ, તેઓને સરહદો કે અધિકારક્ષેત્રોની પરવા નથી. અને જ્યારે ખતરો વૈશ્વિક હોય છે ત્યારે તેનો સામનો કરવાની રીત પણ વૈશ્વિક હોવી જોઈએ. સાયબર આતંકવાદ હોય, મની લોન્ડરિંગ હોય, આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ હોય અને તેના દુરુપયોગની અપાર સંભાવના હોય, આવા મુદ્દાઓ પર સહયોગ માટે વૈશ્વિક માળખું બનાવવું એ માત્ર કોઈ સરકાર કે સરકાર સાથે સંબંધિત બાબત નથી. આ માટે વિવિધ દેશોના કાયદાકીય માળખાને પણ એકબીજા સાથે જોડવા પડશે. જેમ કે અમે એર ટ્રાફિક કંટ્રોલ માટે સાથે મળીને કામ કરીએ છીએ. કોઈ દેશ એમ કહે કે તમારો કાયદો અહીં છે, મારો કાયદો અહીં છે, ના, પછી કોઈનું જહાજ ઉતરશે નહીં. દરેક વ્યક્તિ સામાન્ય નિયમો અને નિયમો, પ્રોટોકોલનું પાલન કરે છે. એ જ રીતે, આપણે વિવિધ ડોમેન્સમાં વૈશ્વિક માળખું તૈયાર કરવું પડશે. ઈન્ટરનેશનલ લોયર્સ કોન્ફરન્સે આ દિશામાં મંથન કરવું જોઈએ અને વિશ્વને નવી દિશા આપવી જોઈએ.

મિત્રો,

એક મહત્વનો વિષય વૈકલ્પિક વિવાદ નિરાકરણ-ADRનો છે, તુષારજીએ તેનું વિસ્તૃત વર્ણન પણ કર્યું છે. વ્યાપારી વ્યવહારોની વધતી જતી જટિલતા સાથે, ADRની પ્રથા પણ સમગ્ર વિશ્વમાં ઝડપથી વધી છે. મને કહેવામાં આવ્યું છે કે આ કોન્ફરન્સમાં આ વિષય પર પણ વિગતવાર ચર્ચા કરવામાં આવશે. ભારતમાં સદીઓથી પંચાયત દ્વારા વિવાદોના સમાધાનની વ્યવસ્થા છે, તે આપણી સંસ્કૃતિમાં છે. આ અનૌપચારિક પ્રણાલીને વ્યવસ્થિત સ્વરૂપ આપવા માટે, ભારત સરકારે મધ્યસ્થી કાયદો પણ ઘડ્યો છે. ભારતમાં લોક અદાલત પ્રણાલી પણ વિવાદોના નિરાકરણ માટે એક ઉત્તમ માધ્યમ છે. અને મને યાદ છે કે જ્યારે હું ગુજરાતમાં હતો ત્યારે કેસના નિર્ણયનો સરેરાશ ખર્ચ માત્ર 35 પૈસા હતો. એટલે કે આપણા દેશમાં આ સિસ્ટમ અસ્તિત્વમાં છે. છેલ્લા 6 વર્ષમાં લોક અદાલતોમાં લગભગ 7 લાખ કેસોનું નિરાકરણ કરવામાં આવ્યું છે.

મિત્રો,

ન્યાય વિતરણનું બીજું એક મોટું પાસું છે, જેની ભાગ્યે જ ચર્ચા થાય છે, તે છે ભાષા અને કાયદાની સરળતા. હવે આપણે ભારત સરકારમાં પણ વિચારીએ છીએ કે બે પ્રકારે રજૂ કરવા જોઈએ, એક મુસદ્દો એવી ભાષામાં તૈયાર કરવામાં આવે જે તમે લોકો ટેવાયેલા છો અને બીજી એવી ભાષામાં કે જે દેશનો સામાન્ય માણસ સમજી શકે. તેણે કાયદાને પણ પોતાનો ગણવો જોઈએ. મારા સહિત અમે પ્રયાસ કરી રહ્યા છીએ, કારણ કે સિસ્ટમ પણ આ જ સ્ટ્રક્ચરમાં મોટી થઈ ગઈ છે, તેથી અમે તેને બહાર કાઢી શકીએ છીએ, પરંતુ કદાચ અત્યારે મારી પાસે ઘણું કામ છે, મારી પાસે ઘણો સમય છે, તેથી હું તે કરવાનું ચાલુ રાખીશ. જે ભાષામાં કાયદાઓ લખવામાં આવે છે અને જે ભાષામાં કોર્ટની કાર્યવાહી ચાલી રહી છે તે ન્યાયની ખાતરી કરવામાં મોટી ભૂમિકા ભજવે છે. અગાઉ કોઈપણ કાયદાનો મુસદ્દો ખૂબ જ જટિલ હતો. એક સરકાર તરીકે, અમે હવે ભારતમાં નવા કાયદા લાવવાની દિશામાં ખૂબ જ નિષ્ઠાવાન પ્રયાસો કરી રહ્યા છીએ, જેમ કે મેં તમને કહ્યું, બે રીતે અને તેમને શક્ય તેટલા સરળ બનાવવા અને શક્ય તેટલી ભારતીય ભાષાઓમાં ઉપલબ્ધ કરાવવા. તમે જોયું જ હશે કે ડેટા પ્રોટેક્શન લોમાં પણ અમે સરળીકરણની પ્રથમ શરૂઆત કરી છે અને હું દૃઢપણે માનું છું કે સામાન્ય માણસને તે વ્યાખ્યામાં સગવડ મળશે. મને લાગે છે કે આ ભારતની ન્યાયિક વ્યવસ્થામાં મોટો ફેરફાર છે. અને મેં ચંદ્રચુડ જીને એક વખત જાહેરમાં અભિનંદન આપ્યા હતા કારણ કે તેમણે કહ્યું હતું કે હવે અમે કોર્ટના ચુકાદાનો ઓપરેટિવ ભાગ વાદીની ભાષામાં ઉપલબ્ધ કરાવીશું. જુઓ, આ કામ પૂરું થતાં 75 વર્ષ લાગ્યાં અને આ માટે મારે પણ આવવું પડ્યું. હું ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતને તેના ચુકાદાઓને ઘણી સ્થાનિક ભાષાઓમાં અનુવાદિત કરવાની વ્યવસ્થા કરવા બદલ અભિનંદન આપવા માંગુ છું. આનાથી ભારતના સામાન્ય માણસને પણ ઘણી મદદ મળશે. દર્દી હોય, ડૉક્ટર દર્દીની ભાષામાં તેની સાથે વાત કરે તો અડધોઅડધ રોગ મટી જાય છે, આ એક જ મુદ્દો અહીં રહી ગયો છે.

મિત્રો,

ટેક્નોલોજી, સુધારા અને નવી ન્યાયિક પ્રથાઓ દ્વારા આપણે કાનૂની પ્રક્રિયાને કેવી રીતે સુધારી શકીએ તેના પર સતત કામ કરવું જોઈએ. તકનીકી પ્રગતિએ ન્યાયતંત્ર માટે વિશાળ તકો ઊભી કરી છે. થોડી તકનીકી પ્રગતિએ આપણા વેપાર, મૂડીરોકાણ અને વાણિજ્ય ક્ષેત્રને ભારે તેજી આપી છે. આવી સ્થિતિમાં, કાયદાકીય વ્યવસાય સાથે જોડાયેલા લોકોએ પણ શક્ય તેટલું આ તકનીકી સુધારણા સાથે જોડવું પડશે. હું આશા રાખું છું કે આંતરરાષ્ટ્રીય વકીલોની પરિષદ ન્યાયિક પ્રણાલીમાં સમગ્ર વિશ્વનો વિશ્વાસ વધારવામાં મદદરૂપ સાબિત થશે. હું આ ઈવેન્ટ સાથે સંકળાયેલા દરેકને સફળ ઈવેન્ટ માટે શુભેચ્છા પાઠવું છું. ખૂબ ખૂબ આભાર.

CB/GP/JD