U Myntri Rangbah Duh, u Narendra Modi u la ai jingkren ha ka dorbar kyrpang jong ka Parliament ha Lok Sabha mynta ka sngi. Kane ka dorbar kyrpang ka long naduh ka 18 haduh ka 22 tarik u Nailur 2023.

Ha ka jingai jingkren jong u, u Myntri Rangbah Duh u la ong ba mynta ka sngi ka dei ka por ban kynmaw ia ka jingiaid lynti ka Parliament ha ki 75 snem jong ka India shuwa ban rah noh ia ka jingtreikam sha ka iing dorbar ba dang shu dep plie paidbah. Ha ka jingkren shaphang ka iing dorbar Parliament barim, u Myntri Rangbah Duh u la ong ba kane ka la long kum ka Imperial Legislative Council shuwa ba ka India kan ioh jinglaitluid bad la ai jingithuh ia ka kum ka Parliament jong ka India hadien ba la ioh jinglaitluid. U la ong ba wat la ka rai ban shna ia kane ka la wan na ki mynder ba synshar ia ngi, ka dei ka jingtrei shitom, ka jingpynleit jingmut bad ka pisa ba la pynlut da ki briew ka India kaba la pyndonkam ban shna ia ka. Ha ka jingiaid lynti 75 snem, u Modi u la ong, kane ka iing ka la wanrah ia ki rukom treikam kiba biang tam kiba la ioh ia ki jingnoh synniang jong baroh ba baroh ki la iohi. “Ngi lah ban treikam noh na ka iing dorbar kaba thymmai hynrei kane ka iing dorbar kan dang ai mynsiem ia ki pateng ban wan namar ka dei ka bynta kaba kongsan ha ka jingiaid lynti ka synshar paidbah ha India,” u la bynrap.

U Myntri Rangbah Duh u la kdew sha ka jingngeit kaba pynthymmai, ka jingkot sha ki jinglah treikam ki dang wan ha ka jingshai ba nyngkong jong ka Amrit Kaal bad kumno ka pyrthei mynta ka iakren shaphang ki jingjop jong ka India bad jong ki briew jong ka. “Kane ka la wan namar ka jingiatreilang ha ki 75 snem ka history jong ka parliament,” u la ong.

Ha ka jingkren shaphang ka jingjop jong ka Chandrayaan 3, u Modi u la ong kane ka wanrah ia kawei pat ka bynta jong ka jinglah treikam ka India kaba iadei bad ka juk mynta, ka science, ka teknoloji bad ka jingtbit jong ki stad science jong ngi bad ka bor jong 140 klur ngut ki briew jong ka ri. U Myntri Rangbah Duh u la ai khublei na ka liang jong ka iing dorbar bad ka ri ia ki stad science na ka bynta kane ka jingjop.

U Myntri Rangbah Duh u la kynmaw kumno ka iing dorbar ka la ai jingiaroh ia ki sienjam jong ka ri ha ka por jong ka NAM summit ha ki por ba la dep bad u la ai jingsngewnguh ia ka jingpdiang ia ka jingjop jong ka G20. U Myntri Rangbah Duh u la ong ba ka jingjop jong ka G20 ka dei jong 140 klur ngut ki briew jong ka ri bad ba kam dei ka jingjop jong uno uno u briew ne ka seng sain pyrthei shimet. U la ong ba ka jingjop jong palat 200 tylli ki prokram ba la pynlong ha palat 60 tylli ki jaka ha India ka dei ka jingjop jong ka jingiar ka India. “Ka India kan don beit ka jingsngew sarong namar ka jingpdiang ia ka African Union hapoh ka G20 ha ka por jong ka presidency jong ka,” u la ong da kaba kynmaw ia ka por jong kane ka jingpdiang.

Da kaba ong ba ki don kiba don ka rukom pyrkhat kaba pher kiba kwah ban wanrah ka jingartatien shaphang ki jinglah treikam ka India, u Myntri Rangbah Duh u la ong ba ka la don ka jingiamynjur lang kaba la wan na ka bynta ka G20 Declaration bad ba la pynkhreh ia ka rukom treikam na ka bynta ka lawei ha kane ka por. Da kaba pynkynmaw ba ka G20 Presidency jong ka India ka neh haduh ka sngi ba khatduh jong u bnai Naiwieng, bad ba ka ri ka thmu ban pyndonkam lut ia ka por kaba don, u Myntri Rangbah Duh u la ai jingkyrshan ia ka jingtyrwa u Lamphang ban pynlong ia ka P20 Summit (Parliamentary 20) hapoh ka jingpyniaid jong u.

“Ka dei ka burom ia baroh ba ka India ka la tei ialade ka jaka kum ka ‘Vishwa Mitra’ bad ba baroh kawei ka pyrthei ka iohi ia u paralok ha India. Kane ka dei namar ki ‘Sanskaar’ jong ngi kiba ngi ioh na ki Veda bad u Vivekanand. Ka jingngeit ha ka Sabka Saath Sabka Vikas ka la pyniatylli ia ngi ban ialam lang ia ka pyrthei bad ngi,” u la ong.

Da kaba shim nuksa na ka longiing kaba rung ha ka iing kaba thymmai, u Myntri Rangbah Duh u la ong ba kane ka dei ka por kaba lung mynsiem bha ban ieh noh ia ka iing dorbar Parliament kaba rim. U la kren shaphang ki jingjia kiba bun ba kane ka iing dorbar ka la iohi ha kine ki snem ba la dep bad u la ong ba kine ki jingkynmaw ki long ka jingioh pateng jong baroh ki dkhot jong ka iing dorbar thaw ain. “Ka burom jong ka, ka dei ruh ka jong ngi,” u la ong. U la ong ba ka ri ka la ioh mad shibun ki jingjia kiba iadei bad ka jingtei ia ka India kaba Thymmai ha ki 75 snem jong kane ka Iing Dorbar Thaw Ain bad mynta ka dei ka lad ban pyni ia ka jingburom ia ki briew jong ka India.

U Myntri Rangbah Duh u la kynmaw ia ka por ha kaba, kum u MP uba thymmai, u la wan sha Parliament bad u la nguh hakhmat kane ka iing dorbar thaw ain. U la ong ba kane ka la dei ka por jong ka jinglung mynsiem kaba um shym la mutdur bad u la ong, “Ka dei ka bor jong ka synshar paidbah jong ka India ba u khynnah ba duk uba ju kamai jakpoh na steshon rel u poi sha ka Parliament. Ngam ju mutdur ba ka ri kan ai ia nga katne ka jingieid, ka jingburom bad ki jingkyrkhu,” u la ong.

U la kdew sha ka jingthoh na ka Upanishad ba la thoh ha ka khyrdop jong ka Parliament ha kaba u la ong ba ki riewkhuid ki la ong ban plie ia ki jingkhang na ka bynta ki briew bad peit kumno ki ioh ia ki hok jong ki. U Modi u la ong ba ki dkhot ba mynta bad ki dkhot ba rim jong ka iing dorbar thaw ain ki sakhi ia ka jingiahap jong kane ka jingong.

U Myntri Rangbah Duh u la kdew sha ka jingkylla jong ka iing dorbar thaw ain katba dang iaid ka por namar ka la long kaba kham pdiang bad ki nongmihkhmat na ki bynta bapher bapher jong ka imlang sahlang ki la sdang wan sha ka. “Ka jinglong kaba pdiang ia baroh ha ka iing dorbar thaw ain ka la pyni shisha ia ki jingangnud jong ki briew,” u la ong. U Myntri Rangbah Duh u la kdew ia ka jingnoh synniang jong ki longkmie ba long dkhot jong ka iing dorbar thaw ain kiba la iarap ia ka jingkiew ka burom jong ka.

Da kaba shu antad, u Myntri Rangbah Duh u la ong ba kumba 7500 ngut ki nongmihkhmat ki la trei ha baroh ar tylli ki iing dorbar thaw ain ha kaba ka jingdon jong ki longkmie ka long kumba 600 ngut. U la pyntip ruh ba u Indrajit Gupta Ji u la treikam jan 43 snem ha ka iing dorbar thaw ain bad u Shafiqur Rahman u la trei ha ka rta kaba 93 snem. U la kren ruh shaphang ka Chandrani Murmu kaba la shah jied kum ka nongmihkhmat sha ka iing dorbar ha ka por ba ka dang 25 snem.

U Myntri Rangbah Duh u la ong ba kane ka iing dorbar ka long kum ka longiing watla ki don ki jingiashrut bad ki jingkynthoh bad u la ong ba ka jinglong kyrpang jong kane ka iing dorbar ka long ba ym ju don ka jingsahnud. U la kynmaw ruh kumno, watla ki don hapdeng ka jingshitom kaba khraw, ki dkhot ki la wan sha ka iing dorbar thaw ain ban pyndep ia la ka kamram wat ha ka por jong ka khlam ruh.

Haba kynmaw ia ki jingartatien ha ki snem ba sdang jong ka jingioh jinglaitluid shaphang ka jinglah treikam ka ri ba thymmai, u Myntri Rangbah duh u la ong ba kadei ka bor jong ka Parliament ba pyni ba baroh ki artatien ki long kiba bakla.

Haba kynmaw ia ki jingialang jong ka Constituent Assembly haduh 2 snem bad 11 bnai ha kajuh ka iing dorbar thawain bad ka jingpdiang bad pynbna ia ka Riti Synshar, u Myntri Rangbah duh u la ong “ha ki 75 snem ka jingjop kaba khraw kalong ka jingbteng ka jingkiew ka jingshaniah jong ki nongshong shnong ha ka Parliament jong ki”. U la ong ba ka iing dorbar thawain ka ioh jingmyntoi na ki jingkren jong ki President naduh u Dr. Rajendra Prasad, Dr. Kalam haduh u Ramnath Kovind haduh ka Droupadi Murmu.

Haba kren shaphang ki por jong u Pandit Nehru bad u Lal Bahadur Shastri haduh u Atal Bihari Vajpayee bad Manmohan Singh, u Myntri Rangbah duh u la ong ba ki la prat lynti ba thymmai ia ka ri hapoh ka jingialam jong ki bad mynta kadei ka por ban pyni ia ki jingjop jong ki. U la kren ruh shaphang u Sardar Vallabhbhai Patel, Ram Manohar Lohia, Chandra Shekhar, Lal Krishna Advani bad kiwei kiwei kiba la kyntiew ia ki jingiakren ha ka iing dorbar thawain bad pynthikna ia ka sur jong ki riew paidbah. U Modi u la kren ruh shaphang ka jingkren jong ki nongialam na kiwei kiwei ki ri ha ka iing dorbar thawain kaba la wanrah shakhmat ia ka burom jong ki ia ka India. 

U la kynmaw ruh ia ki por jong ka jingeh haba ka ri ka la duh noh ia lai ngut ki Myntri Rangbah duh kiba dang don hapdeng ka kam- u Nehru Ji, Shastri Ji bad Indira Ji.

U Myntri Rangbah duh u la kynmaw ruh ia ka jingpyniaid ia ka iing dorbar thawain da ki Lamphang hapdeng bun ki jingeh. U la ong ki la wanrah ia ki mat trei kam ha ki rai jong ki. U la kynmaw ba 17 ngut ki Lamphang kynthup 2 ngut ki longkmie naduh u Mavlankar haduh ka Sumitra Mahajan haduh u Om Birla baroh ki la nohsynniang ha la ki jong ki rukom, da kaba kynthup lang ia baroh. U Myntri Rangbah duh u la ai khublei ruh ia ka jingnohsynniang jong ki nongtrei jong ka Parliament.

Haba kynmaw ia ka jinghiar thma ki kynhun pyntriem ia ka Parliament, u Myntri Rangbah duh u la ong ba kam dei ka jinghiar thma ia ka jingtei hynrei ia ka Kmie jong ka Synshar Paidbah hi. “Kadei ka jinghiar thma ia ka mynsiem jong ka India,” la ong u Myntri Rangbah duh. U la ai khublei ia ki jingnohsynniang jong kito kiba la ieng hapdeng ki lehnoh bad ka iing dorbar thawain ban iada ia ki dkhot jong ka bad u la pyndon burom ia ki riewshlur.

U Myntri Rangbah duh u la kynmaw ruh ia ki nongthoh khubor kiba la aiti ia la ka jingim ban thoh khubor shaphang ki jingjia ha ka Parliament, wat hapdeng ka jingbym pyndonkam ia ka teknoloji kaba katkum ka juk mynta. U la ong ba ka jingai khublei kahtduh ia ka Parliament kaba rim kan long ka kam kaba kham eh ia ki namar ki la sngewjan ia kane kham palat ban ia ki dkhot jong ka.

Haba pynshai halor ka rukom jong ka Naad Brahma haba ka jaka ka kylla sha ka jaka leit pilkrim namar ki niam ki rukom hajan, u Myntri Rangbah duh u la ong ba ka jingsawa ka sur jong 7500 ngut ki dkhot ka la pynkylla ia ka Parliament sha ka jaka leit pilkrim wat haba ki jingiatai nia kim don hangne.

“Ka Parliament kadei ka jaka haba u Bhagat Singh bad u Battukeshwar Dutt ki la wanrah ka jingkulmar jingmut hapdeng ki nong Bilat da ka jingshlur jong ki,” la ong u Myntri Rangbah duh. U la ong ba ki jingsawa jong ki ktien ‘Stroke of Midnight’ jong u Pandit Jawaharlal Nehru kin bteng ban ai mynsiem ia man u nongshong shnong jong ka India. U la kynmaw ruh ia ka jingkren kaba pawnam jong u Atal Bihari Vajpayee bad ong, “Ki Sorkar kin wan bad kin leit. Yn thaw ia ki Party bad yn weng ia ki. Kane ka ri kadei ban im, ka synshar paidbah jong ka kadei ban im.”

Haba kynmaw ia ka Kynhun Myntri ba nyngkong, u Modi u la kynmaw kumno u Baba Saheb Ambedkar u la kynthup ia ki rukom treikam ba biang tam na kylleng ka pyrthei. U la kren ruh shaphang ka water policy ba biang tam ba la wanrah da u Baba Saheb ha ka kynhun Myntri jong u Nehru. U Myntri Rangbah duh u la kdew ruh ia ka jingban jur u Baba Saheb ha ka jingwanrah ia ki karkhana  na ka bynta ka jingpynkup bor ia ki Dalit bad kumno u Dr. Syama Prasad Mukherjee u la wanrah ia ka Industrial Policy ba nyngkong kum u Myntri ba nyngkong ba dei khmih ia ka Tnat Industry.

U Myntri Rangbah duh u la ong ba dei ha kane ka iing dorbar thawain haba u Lal Bahadur Shastri u la pynshlur ia ka mynsiem jong ki shipai ka ri ha ka thma jong u snem 1965. U la kren shaphang ki nongrim jong ka Green Revolution ba la wanrah da u Shastri Ji. U la ong ba ka thma na ka bynta ka jingioh jnglaitluid ka ri Bangladesh kadei ka jingjop jong kane ka iing dorbar thawain hapoh ka jingialam ka Indira Gandhi. U la kren shaphang ka jingthombor ia ka synshar paidbah ha ka por jong ka emergency bad ka jingwan biang jong ka bor jong ki briew haba la weng biang ia kane ka emergency.

U Myntri Rangbah duh u la kren shaphang ka jingthaw ia ka Tnat Rural Development hapoh ka jingialam u Myntri Rangbah duh barim u Charan Singh. “Ka jingpynduna ia ka rta jied nongmihkhmat na ka 21 sha ka 18 snem ruh ka la jia ha kane ka iing dorbar thawain,” la ong u Myntri Rangbah duh. U la kynmaw ia ka jingpdiang ka ri ia ki economic polisi ba thymmai bad ki sienjam hapoh ka jingialam u PV Narasimha Rao ha ka por ba ka ri ka don hapdeng ka jingeh ba iadei bad ka ioh ka kot. U la kren ruh shaphang ka ‘Sarva Shiksha Abhiyan’, jong u Atal Ji,’ ka jingthaw ia ka Tnat Tribal Affairs bad ka jingsdang ki kam nuclear hapoh ka jingialam jong u. U Modi u la kren shaphang ka kam bamsap ‘Cash for Votes’ ba la sakhi da ka iing dorbar thawain.

Haba kren shaphang ka jingpyndep ia ki rai kiba heh kiba la sahteng da ki phew snem, u Myntri Rangbah duh u la kren shaphang ka Article 370, GST, OROP bad ka bha kaba 10 percent na ka bynta ki briew kiba duk.

U Myntri Rangbah duh u la ong ba kane ka iing dorbar thawain ka la iohi ia ka jingshaniah jong ki briew bad ka la dei ka jaka Pdeng jong kane ka jingshaniah wat hadpdeng ki jingeh bad ki jingjop jong ka synshar paidbah. U la kynmaw ia ki por ha kaba ka Sorkar Atal Bihari ka la khyllem da tang shi vote. U la ong ruh ba ka jingmih jong ki seng sain pyrthei na ki thain bapher bapher ka long kaba itynnad bha.

U Myntri Rangbah Duh u la kren ruh shaphang ka jingmih jong lai tylli ki jylla ba thymmai ha ka por jong ka jingialam jong u Atal Ji kiba kynthup ka Chhattisgarh, Uttarakhand bad Jharkhand bad u la kdew sha ka jingpyrshang ban knieh ia ka bor ha ka jingmih jong ka Telangana. U la ong ruh ba ka khlem don kano kano ka jingiarisa ha ki ar tylli ki jylla namar ka jingpyniaphiah ka la jia da ka jingthmu kaba sniew.

U Modi u la kynmaw kumno ka Constituent Assembly ka la pynduna ia ka bai sngi jong ka bad kumno ka iing dorbar thaw ain ka la pynduh ia ka canteen subsidy na ka bynta ki dkhot jong ka. Shuh shuh, ki dkhot ki la wan shakhmat ban iarap ia ka ri ha ka por jong ka khlam lyngba ki MPLAD fund jong ki bad ki la pdiang ia ka jingpynduna tulop da 30%. U la kren ruh shaphang kumno ki dkhot ki la wanrah ia ka jingryntih da kaba wanrah ia ki jingkylla ha ka Representation of the People Act.

U Myntri Rangbah Duh u la ong ba ki dkhot kiba mynta jong ka iing dorbar thaw ain ki long shisha kiba donbok namar ki ioh ban pyniasoh ia ki bor mynshuwa bad ki por ban wan haba u la kren shaphang ka jingiehnoh ia ka iing dorbar thawain ba rim lashai. “Mynta ka dei ka por jong ka jingsarong ia ki 7500 ngut ki nongmihkhmat kiba la ioh mynsiem na ka Parliament,” la ong u Modi.

Ha kaba pynkut ia ka jingai jingkren, u Myntri Rangbah Duh u la ong ba u ngeit skhem ba ki dkhot kin leit sha ka iing dorbar thaw ain ba thymmai da ka jingkhmih lynti bad ka jingkut jingmut bad u la ai jingsngewnguh ia u Lamphang uba la ailad ia u ban kynmaw ia ki por ba kyrpang jong ka iing dorbar thaw ain.

***