চন্দ্ৰযান-৩ অভিযানে চন্দ্ৰৰ বায়ুমণ্ডল, মাটি, খনিজ পদাৰ্থ আদিৰ বিষয়ে ঘৰলৈ তথ্য প্ৰেৰণ কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে যিটো সমগ্ৰ বিশ্বৰ বিজ্ঞান সমাজৰ বাবে এই ধৰণৰ প্ৰথমটো হ’ব পাৰে আৰু আগন্তুক সময়ত ইয়াৰ সুদূৰপ্ৰসাৰী প্ৰভাৱ পৰিব বুলি আজি কেন্দ্ৰীয় ৰাজ্যিক মন্ত্ৰী ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয়। তেওঁ লগতে কয় যে বিক্ৰম লেণ্ডাৰ আৰু প্ৰজ্ঞান ৰভাৰে মিছনৰ লক্ষ্যসমূহ হুবহু সময়সূচী অনুসৰি সম্পন্ন কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে।

এটা সংবাদ সংস্থাৰ সৈতে হোৱা এক আছুতীয়া সাক্ষাৎকাৰত ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয় যে চন্দ্ৰযান-৩ৰ জাহাজত থকা বিজ্ঞান পেলোডৰ মূল লক্ষ্য হৈছে চন্দ্ৰৰ ওপৰৰ মাটিৰ (ৰেগলিথ) তাপীয় ধৰ্ম আৰু পৃষ্ঠীয় উপাদানসমূহকে ধৰি চন্দ্ৰৰ পৃষ্ঠৰ বৈশিষ্ট্যসমূহৰ লগতে পৃষ্ঠৰ ওচৰৰ প্লাজমা পৰিৱেশৰ এক সংহত মূল্যায়ন প্ৰদান কৰা বুলিও তেওঁ কয়। ইয়াৰ উপৰিও চন্দ্ৰৰ ভূমিকম্পীয় কাৰ্যকলাপ আৰু চন্দ্ৰপৃষ্ঠত উল্কাপিণ্ডৰ প্ৰভাৱৰ মূল্যায়ন কৰা হ’ব।

বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তি তথা প্ৰধানমন্ত্ৰী কাৰ্যালয়ৰ ৰাজ্য মন্ত্ৰী, কৰ্মচাৰী, ৰাজহুৱা অভিযোগ, পেঞ্চন, আৰু পাৰমাণৱিক শক্তি বিভাগৰ কেন্দ্ৰীয় ৰাজ্যিক মন্ত্ৰী (স্বতন্ত্ৰ দায়িত্ব) ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয়, “এই সকলোবোৰ চন্দ্ৰৰ পৃষ্ঠৰ ওচৰৰ পৰিৱেশৰ মৌলিক বুজাবুজিৰ বাবে আৰু অন্বেষণৰ বাবে ভৱিষ্যতে চন্দ্ৰৰ বাসস্থানৰ বিকাশৰ বাবে অপৰিহাৰ্য।

বিক্ৰম লেণ্ডাৰে ভূমিকম্পমাপক (ILSA), ChaSTE, Langmuir Probe (RAMBHA-LP), আৰু এটা লেজাৰ ৰেট্ৰ'ৰিফ্লেক্টৰেৰে পেলোড কঢ়িয়াই লৈ ফুৰে আৰু প্ৰজ্ঞান ৰভাৰে আলফা পাৰ্টিকেল এক্স-ৰে স্পেকট্ৰমিটাৰ (APXS) আৰু লেজাৰ ইনডুচড ব্ৰেকডাউন স্পেকট্ৰস্কোপ (LIBS) পেলোড কঢ়িয়াই লৈ ফুৰে।

ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয় যে এই সকলোবোৰ পেলোড ২০২৩ চনৰ ২৪ আগষ্টৰ পৰা অভিযানৰ শেষলৈকে অবিৰতভাৱে চলাচলৰ বাবে পৰিকল্পনা কৰা হৈছে।

ইনষ্ট্ৰুমেণ্ট ফৰ লুনাৰ ছিছমিক এক্টিভিটি (আই এল এছ এ) য়ে চন্দ্ৰৰ পৃষ্ঠত প্ৰভাৱ পেলোৱা উল্কাপিণ্ডৰ লগতে চন্দ্ৰ ভূমিকম্পীয় কাৰ্যকলাপৰ নিৰন্তৰ পৰ্যবেক্ষণ কৰিব। চন্দ্ৰৰ অধিক অক্ষাংশত চন্দ্ৰপৃষ্ঠৰ কম্পন অধ্যয়নৰ বাবে প্ৰেৰণ কৰা প্ৰথমটো ভূমিকম্পমাপক হৈছে আই এল এছ এ।

ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয় যে এই জোখ-মাখবোৰে উল্কাপিণ্ডৰ প্ৰভাৱ আৰু ভূমিকম্পীয় কাৰ্যকলাপৰ পৰা সম্ভাব্য বিপদৰ কম্পাঙ্ক বুজি পাই ভৱিষ্যতৰ বাসস্থানৰ উন্নয়নৰ পৰিকল্পনাত সহায় কৰিব।

ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয় যে বিক্ৰম লেণ্ডাৰত স্থাপন কৰা আন এটা মূল যন্ত্ৰ হৈছে ChaSTE (Chandra’s Surface Thermo-physical Experiment)। ChaSTE ত মাউণ্ট কৰা দহটা উচ্চ নিখুঁত থাৰ্মেল ছেন্সৰে চন্দ্ৰৰ ওপৰৰ মাটিত খান্দি উষ্ণতাৰ তাৰতম্য অধ্যয়ন কৰিব। চন্দ্ৰপৃষ্ঠৰ প্ৰথম ১০ চেঃমিঃৰ তাপভৌতিক ধৰ্ম অধ্যয়ন কৰা প্ৰথমটো পৰীক্ষা হৈছে ChaSTE।

চন্দ্ৰৰ পৃষ্ঠভাগত চন্দ্ৰৰ দিন আৰু ৰাতি উষ্ণতাৰ যথেষ্ট তাৰতম্য ঘটে, স্থানীয় মাজনিশাৰ আশে-পাশে নূন্যতম উষ্ণতা <-১০০ ডিগ্ৰী চেলছিয়াছ আৰু স্থানীয় দুপৰীয়াৰ আশে-পাশে >১০০ ডিগ্ৰী চেলছিয়াছ। ছিদ্ৰযুক্ত চন্দ্ৰৰ ওপৰৰ মাটি (প্ৰায় ~৫-২০ মিটাৰ ডাঠ) এটা উৎকৃষ্ট ইনচুলেটৰ হ’ব বুলি আশা কৰা হৈছে। এই অৱৰোধক গুণ আৰু বায়ুৰ অনুপস্থিতিৰ বাবে ৰেগলিথৰ ওপৰৰ পৃষ্ঠ আৰু ভিতৰৰ অংশৰ মাজত অতি উল্লেখযোগ্য উষ্ণতাৰ পাৰ্থক্য আশা কৰা হয়।

ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয়, “ৰেগলিথৰ কম ঘনত্ব আৰু উচ্চ তাপ নিৰোধে ভৱিষ্যতৰ বাসস্থানৰ বাবে মৌলিক বিল্ডিং ব্লক হিচাপে ইয়াৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি কৰে আনহাতে উষ্ণতাৰ বিস্তৃত তাৰতম্যৰ মূল্যায়ন জীয়াই থকাৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।”

চন্দ্ৰৰ পৃষ্ঠৰ ওচৰৰ প্লাজমা আৰু ইয়াৰ সময়ৰ তাৰতম্যৰ অধ্যয়ন লেংমুইৰ অনুসন্ধানৰ দ্বাৰা কৰা হ’ব। ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয় যে ৰামভা-এলপি হ’ব প্ৰথমবাৰৰ বাবে পৃষ্ঠৰ ওচৰৰ প্লাজমা আৰু ইয়াৰ দিনৰ তাৰতম্যৰ উচ্চ চন্দ্ৰ অক্ষাংশত স্থানীয় পৰ্যবেক্ষণ, য’ত সূৰ্য্যৰ উচ্চতাৰ কোণ কম।

তেওঁ কয়, "এইবোৰে ভৱিষ্যতে মানৱবাহী অভিযানৰ বাবে চন্দ্ৰপৃষ্ঠৰ চাৰ্জিঙৰ মূল্যায়নত সহায় কৰিব।"

প্ৰজ্ঞানত স্থাপন কৰা আলফা পাৰ্টিকেল এক্স-ৰে স্পেকট্ৰমিটাৰ (এপিএক্সএছ) আৰু লেজাৰ ইনডুচড ব্ৰেকডাউন স্পেকট্ৰস্কপি (এলআইবিএছ)য়ে ৰভাৰ ট্ৰেকৰ কাষৰ ষ্টপ-পইণ্টত (প্ৰায় ৪.৫ ঘণ্টাত এবাৰ) চন্দ্ৰ পৃষ্ঠৰ মৌলৰ জোখ-মাখ কৰিব। এইবোৰ হৈছে উচ্চ অক্ষাংশত চন্দ্ৰপৃষ্ঠৰ মৌলিক গঠনৰ প্ৰথমবাৰৰ বাবে স্থানীয়ভাৱে অধ্যয়ন বুলি ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয়।

তেওঁ কয়, “এই জোখ-মাখৰ দ্বাৰা পৃষ্ঠৰ সম্ভাব্য মৌলিক গঠনৰ ওপৰত অনুমান কৰিব পাৰি যিটো ভৱিষ্যতৰ আত্মনিৰ্ভৰশীল বাসস্থানৰ বিকাশৰ বাবে সহায়ক হ’ব।”

লেণ্ডাৰ এণ্ড ৰভাৰত স্থাপন কৰা প্ৰ’ব যন্ত্ৰৰ উপৰিও চন্দ্ৰযান-৩ মিছনে চন্দ্ৰৰ প্ৰপালচন কক্ষপথত হেবিটেবল প্লেনেট আৰ্থ (SHAPE)ৰ স্পেকট্ৰ’প’লাৰিমেট্ৰি কঢ়িয়াই লৈ ফুৰে।

ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয়, "ই ভৱিষ্যতে পৃথিৱীৰ দৰে বহিঃগ্ৰহ চিনাক্তকৰণত সহায় কৰিব" আৰু লগতে কয়, "প্ৰাথমিক বিশ্লেষণ আৰু একত্ৰীকৰণৰ পিছত এই তথ্য ছাত্ৰ-ছাত্ৰী আৰু সাধাৰণ জনতাৰ বাবে উপলব্ধ কৰা হ’ব।"

যদিও লেণ্ডাৰ আৰু ৰভাৰৰ মিছন লাইফ এটা চন্দ্ৰ দিৱসৰ বাবে ডিজাইন কৰা হৈছে, যিটো ১৪ পৃথিৱী দিনৰ সমতুল্য, তাৰ পিছত বিক্ৰম আৰু প্ৰজ্ঞানে হাইবাৰনেচনত যাব বুলি ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয়, আৰু এটা চন্দ্ৰ ৰাতি বা ১৪টা পৃথিৱী দিনৰ পিছত ইছৰোৰ বিজ্ঞানীসকলে কয় ৰাতিৰ অতি ঠাণ্ডা উষ্ণতাৰ পৰা দুয়ো বাচি থাকিলে আৰু অৱশিষ্ট বেটাৰী আৰু সৌৰ পেনেল অন কৰি পুনৰুজ্জীৱিত কৰিব পৰা হ'লে নিজৰ ভাগ্য চেষ্টা কৰিব।

ইফালে, ইছৰোৱে ছেপ্টেম্বৰৰ প্ৰথম সপ্তাহৰ ভিতৰত আদিত্য-এল১ অভিযান আৰম্ভ কৰাৰ বাবে সাজু হৈছে, য’ত ৭টা পেলোড (যন্ত্ৰ) থকা পোলাৰ ছেটেলাইট লঞ্চ ভেহিকল (পিএছএলভি) এক্সএল ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে। আদিত্য এল ১ হ’ব সূৰ্যৰ ওপৰত অধ্যয়ন কৰা প্ৰথমটো মহাকাশভিত্তিক ভাৰতীয় অভিযান। মহাকাশযানখনক পৃথিৱীৰ পৰা প্ৰায় ১৫ লাখ কিলোমিটাৰ দূৰত্বত থকা সূৰ্য-পৃথিৱী ব্যৱস্থাৰ লেগ্ৰেঞ্জ বিন্দু ১ (L1)ৰ চাৰিওফালে এটা প্ৰভা কক্ষপথত স্থাপন কৰিব লাগিব। L1 বিন্দুৰ চাৰিওফালে হেলো কক্ষপথত স্থাপন কৰা উপগ্ৰহৰ প্ৰধান সুবিধাটো হ’ল কোনো ধৰণৰ অকুলেচন/সূৰ্যগ্ৰহণ নোহোৱাকৈ সূৰ্যক অবিৰতভাৱে চোৱা।

ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয় যে মহাকাশলৈ ভাৰতৰ প্ৰথমটো মানৱবাহী অভিযান গগণযান ইছৰোৰ পৰৱৰ্তী বৃহৎ প্ৰকল্প হ’ব।

“এজন মানুহ পঠোৱাৰ আগতে আমাৰ অন্ততঃ দুটা মিছন থাকিব। আমাৰ প্ৰথম মিছন সম্ভৱতঃ ছেপ্টেম্বৰ মাহত বা অহা বছৰৰ আৰম্ভণিতে হ’ব, য’ত কেইঘণ্টামানৰ বাবে আমি এখন খালী মহাকাশযান পঠাম যিয়ে ওপৰলৈ উঠি পানীলৈ উভতি আহিব আৰু চাম যে আমি ইয়াৰ নিৰাপদ উভতি অহাটো কোনো ধৰণৰ ক্ষতি নোহোৱাকৈ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ সক্ষম হ’ম নেকি। যদি সেইটো সফল হয়, তেন্তে অহা বছৰ আমাৰ দ্বিতীয়টো ট্ৰায়েল হ’ব ব্যোম মিত্ৰ নামৰ ৰবট এটা পঠিয়াই। আৰু সেইটোও যদি সফল হয় তেন্তে আমি চূড়ান্ত মিছনটো পঠিয়াই দিম, যিটো হ’ব মানৱীয় মিছন। এইটো সম্ভৱতঃ ২০২৪ চনৰ দ্বিতীয়াৰ্ধত হ’ব পাৰে। প্ৰথম অৱস্থাত আমি ২০২২ চনৰ বাবে পৰিকল্পনা কৰিছিলোঁ, কিন্তু Covid ৰ বাবে পলম হৈছিল," তেওঁ কয়।

ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয় যে প্ৰধানমন্ত্ৰী শ্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে কাৰ্যভাৰ গ্ৰহণ কৰাৰ পিছত বিগত ৯ বছৰত আন্তঃগাঁথনি উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত মহাকাশ প্ৰযুক্তি প্ৰয়োগ কৰাৰ স্বাধীনতা দিয়া হৈছে।

“২০১৩ চনলৈকে বছৰি গড়ে প্ৰায় ৩টা লঞ্চৰ সৈতে ৪০টা লঞ্চ বাহন মিছন সম্পন্ন হৈছিল। যোৱা ৯ বছৰত এই সংখ্যা দুগুণ বৃদ্ধি পাইছে আৰু বছৰি গড়ে ৬টা উৎক্ষেপণত ৫৩টা উৎক্ষেপণ বাহন অভিযান চলাইছে।" তেওঁ লগতে কয়, "ইছৰোৱে ২০১৩ চনলৈকে ৩৫টা বিদেশী উপগ্ৰহ উৎক্ষেপণ কৰিছিল ৪০০টা বিদেশী উপগ্ৰহ উৎক্ষেপণ কৰা হয়।”

ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয় যে ভাৰতে বিগত ৯ বছৰত কৌশলগত আৰু অসামৰিক প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰি নিজাকৈ আঞ্চলিক নেভিগেচন উপগ্ৰহ ব্যৱস্থা স্থাপন কৰিছে। পিএম মোদীয়ে মহাকাশ খণ্ডৰ সংস্কাৰৰ সূচনা কৰিছিল, যাৰ ফলত মহাকাশ ভাৰতীয় ব্যক্তিগত কৰ্মকৰ্তাৰ বাবে সহজে সুলভ হৈ পৰিছিল আৰু সকলো অংশীদাৰক সামৰি এক বিস্তৃত ভাৰতীয় মহাকাশ নীতি ২০২৩ প্ৰকাশ কৰা হৈছিল।

ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয় যে দেশত ২০১৪ চনৰ পিছতহে মহাকাশ খণ্ডৰ ষ্টাৰ্টআপৰ উত্থানৰ সাক্ষী হ’বলৈ আৰম্ভ কৰিছিল আৰু বৰ্তমান প্ৰায় ২০০টা ষ্টাৰ্টআপে বিভিন্ন মহাকাশ ডমেইনত কাম কৰি আছে। শেহতীয়াকৈ প্ৰথমটো ভাৰতীয় ব্যক্তিগত উপ-কক্ষপথৰ উৎক্ষেপণৰ সাক্ষী হৈছিল যিটো মহাকাশ খণ্ডৰ সংস্কাৰৰ জৰিয়তে সক্ষম কৰা হৈছিল।

"মহাকাশলৈ হাত আগবঢ়োৱাৰ আমাৰ ক্ষমতা এতিয়া সন্দেহৰ বাহিৰত প্ৰমাণিত হৈছে কাৰণ প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে নিজেই মহাকাশেই সীমা নহয় বুলি কৈছিল। গতিকে আমি মহাকাশৰ বাহিৰলৈ গৈ বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ অনান্বেষিত অঞ্চলসমূহ আৱিষ্কাৰ কৰিছোঁ।"

ড০ জিতেন্দ্ৰ সিঙে কয় যে চন্দ্ৰযান-৩ মুন লেণ্ডিঙৰ লাইভ টেলিকাষ্টত দেখা পোৱা বিপুল আগ্ৰহৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি ইছৰোৱে অহা মাহত সমগ্ৰ দেশতে এক সজাগতা অভিযান আৰম্ভ কৰিব।

৮০ লাখতকৈ অধিক সমকালীন দৰ্শকৰ সৈতে চন্দ্ৰযান-৩ৰ লেণ্ডাৰ মডিউলৰ টাচডাউন লাইভ ষ্ট্ৰীমিঙৰ সময়ত ইউটিউবত সৰ্বাধিক চোৱা অনুষ্ঠানত পৰিণত হয়। আনকি বিশ্বকাপ ২০২২ৰ কোৱাৰ্টাৰ ফাইনেলৰ সময়ত ব্ৰাজিল আৰু দক্ষিণ কোৰিয়াৰ মাজত অনুষ্ঠিত হোৱা ফুটবল খেলখনৰ সমান্তৰাল দৰ্শকৰ সংখ্যাও ই পিছ পেলাই থৈ গৈছিল, যিয়ে ৬১ লাখ দৰ্শক লাভ কৰিছিল। চন্দ্ৰযান-৩ৰ অৱতৰণৰ পিছত প্ৰায় ৭ কোটি দৰ্শকে চালে। কিন্তু অসংখ্য গ্ৰুপ প্ৰদৰ্শনৰ বাবে প্ৰকৃত দৰ্শকৰ সংখ্যা অধিক হ’ব পাৰে।

১ ছেপ্টেম্বৰৰ পৰা আৰম্ভ হ’বলগীয়া এই সজাগতা অভিযানত ফ্লেছমব, মেগা টাউন হল, কুইজ প্ৰতিযোগিতা আৰু শ্ৰেষ্ঠ চেলফিকে ধৰি অনলাইন আৰু অফলাইন কাৰ্যসূচী অনুষ্ঠিত হ’ব, য’ত স্পেচ ষ্টাৰ্টআপ আৰু টেক পাৰ্টনাৰ কোম্পানীসমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হ’ব।

**********