నేషనల్ మిషన్ ఫర్ క్లీన్ గంగా (ఎన్ఎంసిజి) ఎగ్జిక్యూటివ్ కమిటీ 50వ సమావేశం ఎన్ఎంసిజి డీజీ శ్రీ జి. అశోక్ కుమార్ అధ్యక్షతన జరిగింది. ఇందులో సుమారు రూ. 692 కోట్ల విలువైన ప్రాజెక్టులు ఆమోదం పొందాయి. ఈ ఏడు ప్రాజెక్టులలో నాలుగు ఉత్తరప్రదేశ్ మరియు బీహార్‌లలో మురుగునీటి నిర్వహణకు సంబంధించినవి. ఎన్ఎంసిజి ఇప్పటి వరకు మొత్తం 452 ప్రాజెక్ట్‌లను దాదాపు రూ. 38,126 కోట్లలో 254 పూర్తయ్యాయి.

ఉత్తరప్రదేశ్‌లో మురుగునీటి నిర్వహణ కోసం రూ. 661.74 కోట్ల వ్యయంతో చేపట్టిన 3 ప్రాజెక్టులను  సమావేశంలో ఆమోదించారు. హైబ్రిడ్ యాన్యుటీ మోడ్ (హెచ్‌ఏఎం) కింద ఇంటర్‌సెప్షన్ మరియు డైవర్షన్ ( ఐ&డి) వర్క్‌లతో పాటు లక్నోలో 100 మిలియన్ లీటర్ల పర్ డే (ఎంఎల్‌డి) ఎస్‌టిపిని సృష్టించడం వీటిలో ఉన్నాయి. దరియాబాద్ పిపాల్‌ఘాట్ మరియు దరియాబాద్ కాకాహ్రఘాట్ డ్రెయిన్‌ల బ్యాలెన్స్ డిశ్చార్జ్ మరియు ప్రయాగ్‌రాజ్‌లో 50 ఎంఎల్‌డి ఎస్‌టిపి నిర్మాణం కోసం ఐ&డి కోసం మరొక ప్రాజెక్ట్ ఆమోదించబడింది.  దాదాపు రూ. 186.47 కోట్ల వ్యయం చేపట్టిన ఈ ప్రాజెక్ట్ ప్రయాగ్‌రాజ్‌లోని మురుగునీటి ప్రస్తుత శుద్ధి సామర్థ్యాన్ని 80 ఎంఎల్‌డిలకు పెంచుతాయి. ఒక చిన్న ప్రాజెక్ట్‌లో, హాపూర్‌లో 6 ఎంఎల్‌డి ఎంఎల్‌డి ఎస్‌టిపి, ఐ&డి మరియు ఇతర పనులు కూడా గంగా నదికి ఉపనది అయిన కాళి నదిలోకి హాపూర్ నగర కాలువ ప్రవాహాన్ని ఆపడానికి ఆమోదించబడ్డాయి.

రెండు ఎస్‌టిపిలు (5 మరియు 7 ఎంఎల్‌డిలు) అంచనా వ్యయం రూ. 74.64 కోట్లతో పాటు పిప్రా ఘాట్ డ్రెయిన్ మరియు ఛతియా ఘాట్ డ్రెయిన్‌ను వరుసగా ట్యాపింగ్ చేయడానికి మరియు ఐ&డి పనులకు కూడా బీహార్‌లోని రక్సాల్ పట్టణానికి సంబంధించిన 50వ ఈసీ సమావేశంలో ఆమోదించబడింది. ఈ ప్రాజెక్ట్ నేపాల్‌లో పుట్టి తూర్పు చంపారన్ జిల్లాలోని రక్సాల్ వద్ద బీహార్‌లోకి ప్రవేశించే సిర్సియా నదిలో కాలుష్యాన్ని తగ్గిస్తుంది.

పట్టణ ప్రాంతాల్లో నీటి సమర్ధవంతమైన నిర్వహణ కోసం  రెండు దశల్లో 60-70 అర్బన్ రివర్ మేనేజ్‌మెంట్ ప్లాన్‌ల (యుఆర్‌ఎంపిలు) తయారీని ఊహించే ప్రాజెక్ట్ కూడా దాదాపు రూ. 20 కోట్ల వ్యయంతో ఆమోదించబడింది. మొదటి సంవత్సరంలో 25 యూఆర్‌ఎంపీలు సిద్ధం చేయబడతాయి మరియు రెండవ సంవత్సరంలో 35 యూఆర్‌ఎంపీలు సిద్ధం చేయబడతాయి. మొదటి దశ గంగా పరీవాహక రాష్ట్రాల నుండి 25 నగరాలను కవర్ చేస్తుంది: డెహ్రాడూన్, హరిద్వార్, రిషికేశ్, ఉత్తరాఖండ్‌లోని హల్ద్వానీ & నైనిటాల్; ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లక్నో, వారణాసి, ఆగ్రా, సహరాన్‌పూర్ & గోరఖ్‌పూర్; బీహార్‌లోని పాట్నా, దర్భంగా, గయా, పూర్నియా మరియు కతిహార్; జార్ఖండ్‌లోని రాంచీ, ఆదిత్యపూర్, మేదినీనగర్, గిరిదిహ్ మరియు ధన్‌బాద్ మరియు పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని అసన్సోల్, దుర్గాపూర్, సిలిగురి, నబద్వీప్ మరియు హౌరా. ఈ ప్రాజెక్ట్ నమామి గంగే ఆధ్వర్యంలోని రివర్-సిటీస్ అలయన్స్ (ఆర్‌సిఏ)లో భాగం. ఇది నగరాలకు సహకరించుకోవడానికి, కలిసి పని చేయడానికి, ఒకరి ఉత్తమ అభ్యాసాల నుండి నేర్చుకునేందుకు, జ్ఞానాన్ని పంచుకోవడానికి, తద్వారా పరివర్తనకు దారితీసే జ్ఞాన్ భాగిదరికి మార్గం సుగమం చేస్తుంది.  ఈ ప్రాజెక్ట్ ప్రపంచ బ్యాంకు నిధులతో ఉంటుంది. 2021లో 30 మంది సభ్యుల నుండి ప్రారంభమైన ఆర్‌సిఏ ఇప్పుడు అంతర్జాతీయ నగరాలతో సహా 140 కంటే ఎక్కువ మంది సభ్యులను కలిగి ఉంది.

మొదటి-రకం ప్రాజెక్ట్‌లో ఎం.ఎస్‌సి ప్రారంభానికి ఒక ప్రాజెక్ట్ ఆమోదించబడింది. డెహ్రాడూన్‌లోని వైల్డ్‌లైఫ్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇండియాలోని గంగా ఆక్వాలైఫ్ కన్జర్వేషన్ మానిటరింగ్ సెంటర్‌లో మంచినీటి ఎకాలజీ అండ్ కన్జర్వేషన్‌లో కోర్సు అంచనా వ్యయం 10 సంవత్సరాలకు రూ. 6.86 కోట్లు. భారతదేశంలో మంచినీటి వనరులు మరియు దాని జీవవైవిధ్యాన్ని సమర్థవంతంగా నిర్వహించడానికి మంచినీటి జీవావరణ శాస్త్రంలో నైపుణ్యం కలిగిన పర్యావరణ శాస్త్రవేత్తలు మరియు క్షేత్ర జీవశాస్త్రవేత్తల కేడర్‌ను అభివృద్ధి చేయడం ఈ ప్రతిపాదన లక్ష్యం. ఈ ప్రాజెక్ట్ శాస్త్రీయ పరిజ్ఞానం మరియు మంచినీటి జీవావరణ శాస్త్రం మరియు పరిరక్షణ రంగంలో నైపుణ్యం కలిగిన నిపుణుల అవసరాన్ని సూచిస్తుంది. భారతదేశంలో మంచినీటి పర్యావరణ వ్యవస్థలను సమర్థవంతంగా నిర్వహించడానికి మరియు సంరక్షించడానికి కొత్త తరం క్షేత్ర పరిశోధకులు మరియు పర్యావరణ శాస్త్రవేత్తలకు శిక్షణ ఇవ్వడం దీని లక్ష్యం. ప్రాజెక్ట్ రెండు సంవత్సరాల ఎం.ఎస్‌సి అందిస్తుంది. మంచినీటి ఎకాలజీ మరియు కన్జర్వేషన్‌లో నాలుగు సెమిస్టర్‌ల కోర్సు ఉంటుంది. పాఠ్యాంశాలు మంచినీటి పర్యావరణ వ్యవస్థలు, వాటి జీవవైవిధ్యం మరియు ఈ పర్యావరణ వ్యవస్థలపై డ్రైవర్లప్రభావం యొక్క వివిధ అంశాలను కవర్ చేస్తుంది. పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని ఖరగ్‌పూర్‌లోని బార్కోలాలో విద్యుత్ శ్మశానవాటిక నిర్మాణం కోసం ఒక ప్రాజెక్ట్ కూడా 50వ ఈసీలో ఆమోదించబడింది.

శ్రీ ఎస్‌.పి వశిష్ఠ, ఎగ్జిక్యూటివ్ డైరెక్టర్ (అడ్మిన్.) ఎన్‌ఎంసిజి, శ్రీ భాస్కర్ దాస్‌గుప్తా, ఎగ్జిక్యూటివ్ డైరెక్టర్ (ఫైనాన్స్), ఎన్‌ఎంసిజి, శ్రీ డి.పి. మథురియా, ఎన్‌ఎంసిజి ఎగ్జిక్యూటివ్ డైరెక్టర్ (టెక్నికల్), శ్రీమతి రిచా మిశ్రా, జాయింట్ సెక్రటరీ మరియు ఆర్థిక సలహాదారు, జలవనరులు, నది అభివృద్ధి మరియు గంగా పునరుజ్జీవన శాఖ, జలశక్తి మంత్రిత్వ శాఖ, సంబంధిత రాష్ట్రాల సీనియర్ అధికారులు కూడా ఈ సమావేశానికి హాజరయ్యారు.

 

****