કેન્દ્રીય મત્સ્યપાલન, પશુપાલન અને ડેરી મંત્રી શ્રી પરશોત્તમ રૂપાલાએ ગુજરાતનાં હજીરા બંદરથી સાગર પરિક્રમાનાં તૃતીય ચરણનો પ્રારંભ કર્યો છે અને સતપતિ, વસઈ, વર્સોવા ખાતે મહારાષ્ટ્રની દરિયાકિનારાની રેખા તરફ આગળ વધશે અને આ પરિક્રમા મુંબઈના સાસણ ડોક ખાતે પૂર્ણ થશે.

મત્સ્ય ઉદ્યોગ વિભાગ, ભારત સરકારનું મત્સ્યપાલન, પશુપાલન અને ડેરી મંત્રાલય, અને રાષ્ટ્રીય મત્સ્યપાલન વિકાસ બોર્ડ સાથે ગુજરાત સરકારનો મત્સ્યપાલન વિભાગ, મહારાષ્ટ્ર સરકારના મત્સ્યપાલન કમિશનર, ભારતીય તટરક્ષક, ફિશરી સર્વે ઑફ ઇન્ડિયા, ગુજરાત મેરીટાઇમ બોર્ડ અને માછીમાર પ્રતિનિધિઓ આ કાર્યક્રમમાં ભાગ લે છે.

શ્રી જતિન્દ્રનાથ સ્વૈન, સચિવ, મત્સ્યપાલન, ભારત સરકાર; અને ભારત સરકારના મત્સ્યપાલન વિભાગ, રાષ્ટ્રીય મત્સ્યપાલન વિકાસ બોર્ડ, મત્સ્યપાલન સર્વેક્ષણ ઑફ ઇન્ડિયા અને ભારતીય તટરક્ષક દળના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ આ પ્રસંગે ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. આ યાત્રામાં રાજ્યનાં મત્સ્યપાલન અધિકારીઓ, માછીમારોનાં પ્રતિનિધિઓ, મત્સ્ય-ખેડૂતો, ઉદ્યોગસાહસિકો, હિતધારકો, વ્યાવસાયિકો, અધિકારીઓ અને દેશભરનાં વૈજ્ઞાનિકો સામેલ છે.

'સાગર પરિક્રમા'ના મુખ્ય ઉદ્દેશો (i) માછીમારો, દરિયાકિનારાના સમુદાયો અને હિતધારકો સાથે સંવાદની સુવિધા પ્રદાન કરવાનો છે, જેથી મત્સ્યપાલન સંબંધિત વિવિધ યોજનાઓ અને સરકાર દ્વારા અમલમાં મૂકવામાં આવતા કાર્યક્રમોની માહિતીનો પ્રસાર કરી શકાય; (ii) તમામ માછીમારો, માછલી ઉછેરતા ખેડૂતો અને સંબંધિત હિતધારક સાથે આત્મનિર્ભર ભારતની ભાવના તરીકે એકતા દર્શાવવી; (iii) રાષ્ટ્રની ખાદ્ય સુરક્ષા માટે દરિયાઇ મત્સ્યપાલન સંસાધનોના ઉપયોગ અને દરિયાકિનારાના મત્સ્યપાલન સમુદાયોની આજીવિકા વચ્ચે સ્થાયી સંતુલન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને જવાબદાર મત્સ્યપાલનને પ્રોત્સાહન આપવું અને (iv) દરિયાઇ જીવસૃષ્ટિનું રક્ષણ.

'સાગર પરિક્રમા'નો પ્રથમ તબક્કો કાર્યક્રમ ગુજરાતમાં યોજાયો હતો, જે 5 માર્ચ, 2022ના રોજ માંડવીથી શરૂ થયો હતો અને 6 માર્ચ 2022ના રોજ ગુજરાતના પોરબંદર ખાતે સમાપ્ત થયો હતો. બીજો તબક્કો સાગર પરિક્રમા ચરણ -2 પ્રોગ્રામ તરીકે 22 સપ્ટેમ્બર 2022ના રોજ માંગરોળથી વેરાવળ સુધી શરૂ થઈ હતી અને 23 સપ્ટેમ્બર 2022ના રોજ મૂળ દ્વારકાથી માધવાડ સુધી મૂળ દ્વારકા ખાતે સમાપ્ત થઈ હતી. 'સાગર પરિક્રમા'નો ત્રીજો તબક્કો કાર્યક્રમ આજથી એટલે કે, 19 ફેબ્રુઆરી, 2023ના રોજ ગુજરાતના સુરતથી શરૂ થાય છે અને 21 ફેબ્રુઆરી, 2023ના રોજ મુંબઈના સાસણ ડોક ખાતે પૂર્ણ થશે.

સાગર પરિક્રમાની યાત્રા રાષ્ટ્રની ખાદ્ય સુરક્ષા માટે દરિયાઇ મત્સ્યપાલન સંસાધનોના ઉપયોગ અને દરિયાકિનારાના માછીમારો સમુદાયોની આજીવિકા અને દરિયાઇ ઇકોસિસ્ટમનાં રક્ષણ વચ્ચે સ્થાયી સંતુલન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે, જેથી માછીમારો સમુદાયોની ખામીઓ દૂર થાય અને તેમની અપેક્ષાઓ, માછીમારી ગામોનો વિકાસ, ફિશિંગ હાર્બર અને લેન્ડિંગ સેન્ટર્સ જેવી માળખાગત સુવિધાઓનું નિર્માણ થાય અને ઇકોસિસ્ટમ અભિગમ મારફતે સ્થાયી અને જવાબદાર વિકાસ સુનિશ્ચિત થાય. 

સાગર પરિક્રમા કાર્યક્રમની ઉજવણી ગુજરાત, દીવ, મહારાષ્ટ્ર, ગોવા, કર્ણાટક, કેરળ, તમિલનાડુ, આંધ્ર પ્રદેશ, ઓડિશા, પશ્ચિમ બંગાળ, આંદામાન અને નિકોબાર અને લક્ષદ્વીપ ટાપુઓથી લઈને તમામ દરિયાકિનારાનાં રાજ્યો/કેન્દ્ર શાસિત પ્રદેશોમાં અગાઉથી નક્કી કરવામાં આવેલા દરિયાઈ માર્ગ મારફતે કરવામાં આવે છે, જેનો ઉદ્દેશ દરિયાકિનારાનાં માછીમારો, મત્સ્યપાલન સમુદાયો અને હિતધારકો સાથે વાતચીત કરવાનો છે, જેથી દરિયાકિનારાનાં માછીમારોની સમસ્યાઓ જાણી શકાય. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં માછીમારો અને માછીમારોનાં જીવનની ગુણવત્તા અને આર્થિક સુખાકારીમાં સુધારો કરવા અને આજીવિકાની વધુ તકો ઉભી કરવા માટે, એક સર્વગ્રાહી અભિગમ અપનાવવામાં આવ્યો છે.

સાગર પરિક્રમા ફેઝ-૩ અંગે આજની પત્રકાર પરિષદ કેન્દ્રીય મત્સ્યોદ્યોગ, પશુપાલન અને ડેરી મંત્રી શ્રી પરશોત્તમ રૂપાલાની અધ્યક્ષતામાં માછીમાર અગ્રણી શ્રી વેલજીભાઇ મસાણી, પૂર્વ ધારાસભ્ય શ્રી ભરતભાઇ પાંડી અને નિયંત્રણ અને રાજ્ય સરકારના અધિકારીઓની ઉપસ્થિતિમાં યોજાઇ રહી છે. ડૉ. સી. સુવર્ણા- ચીફ એક્ઝિક્યુટિવ, એનએફડીબી, શ્રી સાગર મેહરા- સંયુક્ત સચિવ, ફિશરીઝ વિભાગ, ભારત સરકાર, શ્રી નીતિન સાંગવાન- આઇએએસ, ડાયરેકટર, ગુજરાત સરકાર પણ આ કાર્યક્રમમાં ઉપસ્થિત રહ્યા છે.

આ બેઠકમાં નીચે મુજબની કામગીરી પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો છે: 1) દરિયાઈ માછલીનાં ઉત્પાદનમાં ગુજરાત અગ્રણી રાજ્ય છે, જે દેશનાં કુલ દરિયાઇ માછલી ઉત્પાદનમાં 16.67 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. 2) દરિયાઈ માછલીનાં ઉત્પાદનમાં મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય ભારતમાં છઠ્ઠું સ્થાન ધરાવે છે, જે 4.33 લાખ ટનનું યોગદાન આપે છે. iii) વર્ષ 2021 દરમિયાન ભારતમાં દરિયાઈ પકડેલ મત્સ્યનો હિસ્સો 3.71 મિલિયન ટનનો છે અને તે સારી રીતે સમજી શકાય છે કે આપણા દેશમાં દરિયાઇ રીતે પકડવામાં આવતી માછીમારી જોખમી છે. સાગર પરિક્રમા જેવા કાર્યક્રમોની શરૂઆત દરિયાકિનારે માછીમારો સાથે સંવાદને સરળ બનાવે છે, આમ નાના પાયે માછીમારો અને તેમનાં હિતોને યોગ્ય મહત્વ આપીને ટકાઉ અને જવાબદાર માછીમારીને પ્રોત્સાહન આપે છે. iv) મત્સ્યપાલન વિભાગ કેસીસી સુવિધાઓ પ્રદાન કરવા માટે મોટી સંખ્યામાં માછીમારો અને મત્સ્ય ઉત્પાદકોનો વ્યાપ વધારવા માટે નક્કર પ્રયાસો કરી રહ્યું છે, જેમાં સમયાંતરે વિશેષ ઝુંબેશનું આયોજન કરવું, સંવેદના કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવું, પત્રિકાઓનું વિતરણ કરવું, સ્થાનિક ભાષાઓમાં જાગૃતિ અભિયાન ચલાવવું, અખબારોના લેખો, જાહેરાતો વગેરે સામેલ છે.

સાગર પરિક્રમા એક એવો કાર્યક્રમ છે, જે સરકારની દૂરોગામી નીતિગત વ્યૂહરચનાને પ્રતિબિંબિત કરે છે, જે દરિયાકિનારાના વિસ્તારોના મુદ્દાઓ અને માછીમારોને લગતી સમસ્યાઓ સમજવા માટે માછીમારો અને માછલી ઉત્પાદકો સાથે સીધો સંપર્ક કરવા તરફ દોરી જાય છે. પ્રથમ અને દ્વિતીય તબક્કામાં  અન્ય અનેક લાભો સહિત કૃત્રિમ ખડકો અને દરિયાઈ ખેતીની શરૂઆત થઈ છે.

YP/GP/JD