1. સાગર પરિક્રમાનો ઉદ્દેશ માછીમારો અને અન્ય હિતધારકોના પ્રશ્નો ઉકેલવાનો અને ભારત સરકાર દ્વારા અમલી થઈ રહેલા કાર્યક્રમો અને વિવિધ મત્સ્ય યોજનાઓ દ્વારા એમનાં આર્થિક ઉત્થાનને સુગમ કરવાનો છે.
2. આ કાર્યક્રમનો ઉદ્દેશ ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં લોકોનાં જીવનની ગુણવત્તા અને આર્થિક કલ્યાણને સુધારવાનો અને આજીવિકાની વધુ તકો સર્જવાનો છે.
3. આ યાત્રામાં રાજ્ય મત્સ્ય અધિકારીઓ, માછીમાર પ્રતિનિધિઓ, ફિશ ફાર્મર્સ, ઉદ્યોગ સાહસિકો, હિતધારકો, વ્યવસાયીઓ, અધિકારીઓ અને દેશભરના વૈજ્ઞાનિકો જોડાશે
4. કેસીસીને પ્રોત્સાહન માટેનું અભિયાન મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતમાં 16મી અને 17મી ફેબ્રુઆરી 2023ના રોજ યોજાયું હતું.

સાગર પરિક્રમા એ એક ઉત્ક્રાંતિ વિષયક યાત્રા છે, જે સમગ્ર દરિયાકિનારાના પટ્ટામાં દરિયામાં પરિકલ્પિત કરવામાં આવી છે, જે આપણા મહાન સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓ, ખલાસીઓ અને માછીમારોને સલામી આપતા 75મા આઝાદી કા અમૃત મહોત્સવની ભાવના તરીકે તમામ માછીમારો, મત્સ્ય ખેડૂતો અને સંબંધિત હિતધારકો સાથે એકતા દર્શાવે છે. આ ભારત સરકારની પહેલ છે, જેનો ઉદ્દેશ માછીમારો અને અન્ય હિતધારકોની સમસ્યાઓનું સમાધાન કરવાનો અને વિવિધ મત્સ્યપાલન યોજનાઓ અને પીએમએમએસવાય જેવા ભારત સરકાર દ્વારા અમલમાં મૂકવામાં આવેલા કાર્યક્રમો મારફતે તેમનાં આર્થિક ઉત્થાનને સુલભ કરવાનો છે.

ત્રીજો તબક્કો 'સાગર પરિક્રમા' 19 ફેબ્રુઆરી, 2023ના રોજ ગુજરાતનાં સુરત, હજીરા બંદરથી શરૂ થશે, જેમાં મીડિયા સાથે વાતચીત થશે અને પછી મહારાષ્ટ્રના દરિયાકિનારાના પટ્ટા તરફની યાત્રા શરૂ થશે. 20-21 ફેબ્રુઆરી 2023 દરમિયાન ઉત્તર મહારાષ્ટ્રના દરિયાકાંઠાના વિસ્તારો જેવા કે સતપતિ, વસઈ, વર્સોવા, સાસન ડોક અને મુંબઈના અન્ય વિસ્તારોને આવરી લેવામાં આવશે.

મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાં 720 કિમીનો દરિયા કિનારો છે, જે 5 દરિયાકિનારાના જિલ્લાઓ થાણે, રાયગઢ, બૃહદ મુંબઈ, રત્નાગિરિ અને સિંધુદુર્ગને આવરી લે છે. મત્સ્યપાલન લોક, વિક્રેતાઓ અને ઉદ્યોગો આર્થિક મૂલ્ય, ખાસ કરીને નિકાસમાં મત્સ્યપાલન ક્ષેત્રના વિકાસમાં સીધો હિસ્સો ધરાવે છે.

મત્સ્ય ઉદ્યોગ વિભાગ, મત્સ્યપાલન, પશુપાલન અને ડેરી મંત્રાલય, ભારત સરકાર અને રાષ્ટ્રીય મત્સ્યપાલન વિકાસ બોર્ડની સાથે ગુજરાત સરકારના મત્સ્યપાલન વિભાગ, મહારાષ્ટ્ર સરકારના મત્સ્યપાલન કમિશનર, ભારતીય તટરક્ષક દળ, મત્સ્ય સર્વેક્ષણ ઑફ ઈન્ડિયા, ગુજરાત મેરીટાઈમ બોર્ડ અને માછીમાર પ્રતિનિધિઓ આ કાર્યક્રમમાં ભાગ લેશે. કેન્દ્રીય મત્સ્યપાલન, પશુપાલન અને ડેરી મંત્રી શ્રી પરષોત્તમ રૂપાલા, ભારત સરકારના સચિવ (મત્સ્યપાલન) શ્રી જતિન્દ્રનાથ સ્વૈન; અને ભારત સરકારના મત્સ્યપાલન વિભાગ, ગુજરાત સરકારના રાષ્ટ્રીય મત્સ્યપાલન વિકાસ બોર્ડ, ગુજરાત સરકાર, મહારાષ્ટ્ર સરકાર, મત્સ્યપાલન સર્વેક્ષણ અને ભારતીય તટરક્ષક દળના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ આ પ્રસંગે ઉપસ્થિત રહેશે. આ યાત્રામાં રાજ્યના મત્સ્યપાલન અધિકારીઓ, માછીમારોના પ્રતિનિધિઓ, માછલી-ખેડૂતો, ઉદ્યોગસાહસિકો, હિતધારકો, વ્યાવસાયિકો, અધિકારીઓ અને દેશભરનાં વૈજ્ઞાનિકો સામેલ થશે. આ કાર્યક્રમ દરમિયાન પ્રગતિશીલ માછીમારો, ખાસ કરીને દરિયાકિનારાના માછીમારો, ફિશર્સ અને મત્સ્યપાલકો, યુવાન મત્સ્ય ઉદ્યોગ સાહસિકોને પ્રધાનમંત્રી મત્સ્ય સંપદા યોજના, કેસીસી અને રાજ્ય યોજના સાથે સંબંધિત પ્રમાણપત્રો/મંજૂરીઓ એનાયત કરવામાં આવશે. પીએમએમએસવાય યોજના, રાજ્ય યોજનાઓ, ઇ-શ્રમ, એફઆઇડીએફ, કેસીસી વગેરે પર સાહિત્યને પ્રિન્ટ મીડિયા, ઇલેક્ટ્રોનિક મીડિયા, વીડિયો, મત્સ્યપાલકો વચ્ચે જિંગલ્સ મારફતે ડિજિટલ અભિયાન મારફતે લોકપ્રિય બનાવવામાં આવશે, જેથી યોજનાઓનો બહોળો પ્રચાર થઈ શકે.  મરાઠીમાં સાગર પરિક્રમા પર એક ગીત પણ શરૂ કરવામાં આવશે.

સાગર પરિક્રમાની યાત્રામાં રાષ્ટ્રની ખાદ્ય સુરક્ષા માટે દરિયાઇ મત્સ્યપાલન સંસાધનોના ઉપયોગ અને દરિયાકિનારાના માછીમારો સમુદાયોની આજીવિકા અને દરિયાઇ ઇકોસિસ્ટમનાં રક્ષણ વચ્ચે સ્થાયી સંતુલન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવશે, જેથી માછીમારો સમુદાયોની ખામીઓ દૂર થશે અને તેમની અપેક્ષાઓ, માછીમારી ગામોનો વિકાસ, માછીમારી બંદરો અને ઉતરાણ કેન્દ્રો જેવી માળખાગત સુવિધાઓનું અપગ્રેડેશન અને નિર્માણ થશે, જેથી ઇકોસિસ્ટમ અભિગમ મારફત સ્થાયી અને જવાબદાર વિકાસ સુનિશ્ચિત કરી શકાય.

સાગર પરિક્રમા કાર્યક્રમની ઉજવણી ગુજરાત, દીવ, મહારાષ્ટ્ર, ગોવા, કર્ણાટક, કેરળ, તમિલનાડુ, આંધ્ર પ્રદેશ, ઓડિશા, પશ્ચિમ બંગાળ, આંદામાન અને નિકોબાર અને લક્ષદ્વીપ ટાપુઓથી લઈને તમામ દરિયાકિનારાનાં રાજ્યો/કેન્દ્ર શાસિત પ્રદેશોમાં અગાઉથી નક્કી કરેલા દરિયાઈ માર્ગ મારફતે કરવામાં આવશે, જેમાં દરિયાકિનારાના માછીમારો, માછીમારોના સમુદાયો અને હિતધારકો સાથે વાતચીતનો કાર્યક્રમ યોજાશે, જેથી દરિયાકિનારાના માછીમારોની સમસ્યાઓ જાણી શકાય. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં લોકોના જીવનની ગુણવત્તા અને આર્થિક સુખાકારીમાં સુધારો કરવા અને આજીવિકાની વધુ તકોનું સર્જન કરવા માટે, ભારત સરકાર દ્વારા સસ્ટેઇનેબલ ડેવલપમેન્ટ ગોલ્સ (એસડીજી) પૂર્ણ કરવા માટે એક સંપૂર્ણ અભિગમ અપનાવવામાં આવ્યો છે.

"સાગર પરિક્રમા"ની થીમ સાથે 5 માર્ચ, 2022ના રોજ ગુજરાતના માંડવી (શ્યામજી કૃષ્ણ વર્માનું સ્મારક) થી ઓખા-દ્વારકા સુધી ફેઝ-1 તરીકે "ક્રાંતિ સે શાંતિ"ની થીમ સાથે શરૂ થઈ છે અને 6 માર્ચ 2022ના રોજ પોરબંદર ખાતે પૂર્ણ થઈ છે, જેમાં 3 સ્થળોને આવરી લેવામાં આવ્યાં હતાં. આ કાર્યક્રમને ભારે સફળતા મળી હતી, જેમાં 5000થી વધુ લોકો રૂબરૂ આ કાર્યક્રમમાં હાજર રહ્યા હતા, અને યુટ્યુબ અને ફેસબુક જેવાં વિવિધ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ પર આ કાર્યક્રમનું લાઇવ-સ્ટ્રીમિંગ કરવામાં આવ્યું હતું, જેને લગભગ 10,000 લોકોએ નિહાળ્યું હતું.

આ યાત્રા 23થી 25 સપ્ટેમ્બર, 2022 સુધી ફેઝ-2 કાર્યક્રમ તરીકે ચાલુ રહી હતી. આ કાર્યક્રમમાં માંગરોળ, વેરાવળ, દીવ, જાફરાબાદ, સુરત, દમણ અને વલસાડનાં 7 સ્થળોને આવરી લેવામાં આવ્યાં હતાં અને કાર્યક્રમ દરમિયાન કાંઠાના માછીમાર લોકોની સમસ્યાઓ જાણવા માછીમારો સાથે વાર્તાલાપ કરવામાં આવ્યો હતો અને આઇએફબી અને આઇસીજી જહાજમાં મુસાફરી કરવામાં આવી હતી. શંકર મહાદેવન દ્વારા ગવાયેલું ગુજરાતીમાં સાગર પરિક્રમા પર એક ગીત લૉન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. આ કાર્યક્રમમાં 20000થી વધુ લોકો રૂબરૂ હાજર રહ્યા હતા અને યુટ્યુબ, ફેસબુક જેવાં વિવિધ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ પર કાર્યક્રમનું લાઇવ સ્ટ્રીમિંગ કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં આશરે 15000 લોકોએ આ ઇવેન્ટ નિહાળી હતી.

ભારત સરકારના મત્સ્યોદ્યોગ વિભાગ દ્વારા 16 અને 17 ફેબ્રુઆરી 2023ના રોજ મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતમાં કેસીસીના પ્રમોશન માટે અભિયાન યોજવામાં આવ્યું હતું. ભારત સરકારના મત્સ્યોદ્યોગ વિભાગના અધિકારીઓની ટીમ, ડો.નિયતી જોષી, શ્રી. નિખિલ કુમાર અને શ્રી સાગર કુવેસ્કર, મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય સરકારના ડો.સંદીપ પી. જાધવ 16 ફેબ્રુઆરી, 2023ના રોજ વસઈ ખાતે મળ્યા હતા અને શિબિર બેઠક યોજી હતી. મત્સ્યપાલન અને માછલી ઉછેરતા ખેડૂતોને મત્સ્યપાલન, નોંધણી અને તેના લાભો માટે કેસીસી વિશે જાણકારી આપવામાં આવી હતી.

17 ફેબ્રુઆરી, 2023ના રોજ આ શિબિરમાં મુંબઈ શહેર અને મુંબઈ ઉપનગરીય માટે કેસીસી અભિયાન, ભારત સરકારના મત્સ્યોદ્યોગ વિભાગ અને રાજ્ય મત્સ્યોદ્યોગ વિભાગ, મહારાષ્ટ્ર સરકાર માટે મુંબઈ અધિકારીઓ, બૅન્ક ઑફ ઈન્ડિયાના અધિકારીઓ, લીડ બૅન્કના પ્રતિનિધિ, મુંબઈ ડિસ્ટ્રિક્ટ બૅન્કના પ્રતિનિધિ અને આસપાસના પ્રાણી સંગ્રહાલયના માછીમારો અને માછલી ઉછેરનારાઓએ 17 ફેબ્રુઆરી 2023ના રોજ શિબિરમાં ભાગ લીધો હતો. બધાએ માછીમાર અને માછલી ઉછેરતા ખેડૂતોના પ્રશ્નોને સમજવાનો પ્રયાસ કર્યો. બૅન્ક પ્રતિનિધિઓએ માછીમારો અને ફિશ ખેડુતો માટે કેસીસીની વિગતો અને તેના ફાયદાઓ વિશે સમજાવ્યું.

તંદુરસ્ત મહાસાગરો અને સમુદ્રો પૃથ્વી પરનાં માનવ અસ્તિત્વ અને જીવન માટે આવશ્યક છે. તેઓ ગ્રહના 70 ટકા ભાગને આવરી લે છે અને ખોરાક, ઊર્જા અને પાણી પ્રદાન કરે છે. આ રીતે આજીવિકા, આબોહવામાં પરિવર્તન, વાણિજ્ય અને સુરક્ષા જેવા ઊભરતા જટિલ અને એકબીજા સાથે જોડાયેલા વિકાસના મુદ્દાઓ માટે એક વિશાળ ક્ષેત્ર પૂરું પાડે છે. સમુદ્ર આબોહવા પરિવર્તનને ઘટાડવામાં અને તેની અસરોને સુધારવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. હિંદ મહાસાગર તેના દરિયાકાંઠાનાં રાજ્યોની અર્થવ્યવસ્થાઓ, સુરક્ષા અને આજીવિકા માટે મહત્વપૂર્ણ છે.

દેશમાં 8118 કિલોમીટરનો દરિયાકિનારો છે, જે 9 દરિયાઈ રાજ્યો અને 4 કેન્દ્ર શાસિત પ્રદેશોને આવરી લે છે તથા 2.8 મિલિયન દરિયાકિનારાનાં માછીમારોને આજીવિકા પ્રદાન કરે છે. ભારત માછલીનાં ઉત્પાદનમાં વૈશ્વિક હિસ્સામાં 8 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે અને વિશ્વમાં ત્રીજા ક્રમનો સૌથી મોટો મત્સ્ય ઉત્પાદક દેશ છે. દેશનું કુલ માછલી ઉત્પાદન 162.48 લાખ ટન છે, જેમાંથી 121.21 લાખ ટન જમીનથી અને 41.27 લાખ ટન માછલીનું ઉત્પાદન દરિયાઈ ક્ષેત્રનું છે. મત્સ્યપાલનની નિકાસનું મૂલ્ય રૂ. 57,586.48 કરોડ હતું. આ ક્ષેત્ર જીવીએમાં સ્થિર વૃદ્ધિ દર દર્શાવે છે, જે કૃષિ જીડીપીમાં 6.72 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે અને કૃષિ નિકાસમાં આશરે 17 ટકા યોગદાન આપે છે.

YP/GP/JD