नवी दिल्‍ली, 10 जानेवारी 2023

यूआयडीएआय -म्हणजेच, भारतीय विशिष्ट ओळख प्राधिकरणाने, आधारची प्रत्यक्ष पडताळणी करणाऱ्या सर्व संस्थांसाठी मार्गदर्शक सूचना जारी केल्या आहेत. यात, आधारची पडताळणी करतांना, स्वच्छता आणि शुचितेच्या सर्व नियमांचे पालन केले जावे, वापरकर्त्याच्या पातळीवर, सुरक्षिततेच्या सर्व निकषांचे काटेकोर पालन केले जावे, तसेच आधारचा कायदेशीर बाबींसाठी स्वयंस्फूर्तीने वापर करतांना, नागरिकांचा त्यावरचा विश्वास वाढेल, यासाठी प्रयत्न करावेत, अशा सूचना करण्यात आल्या आहेत.

आधार क्रमांक धारकांची स्पष्ट परवानगी घेतल्यानंतरच आधारची पडताळणी केली जावी, अशी सूचना करण्यात आली आहे. हे काम करतांना संबंधित कर्मचाऱ्यांनी, नागरिकांशी सभ्यतेने वागावे तसेच, त्यांची सर्व माहिती गोपनीय ठेवली जाईल, अशी ग्वाही त्यांना द्यावी, असेही म्हटले आहे.

यूआयडीएआय कडून भविष्यात कधीही केल्या जाणाऱ्या लेखापरीक्षणाबाबत अथवा इतर कोणत्याही कायदेशीर संस्थेकडून केल्या जाणाऱ्या आधार पडताळणी बाबत, नागरिकांनी दिलेल्या स्पष्ट आणि नि:संदिग्ध परवानगीची लेखी नोंद/पत्र सर्व घटकांनी कायम सांभाळून ठेवावे, असेही सांगण्यात आले आहे.

त्याशिवाय, अशी पडताळणी करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांनी, आधार वर असलेले चारही घटक- आधार पत्र, ई-आधार, एम-आधार आणि आधार पीव्हीसी कार्ड यांची कयू आर कोडद्वारे तपासणी -पडताळणी करावी, प्रत्यक्ष किंवा इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपातील आधार कार्ड ओळखपत्राचा पुरावा म्हणून मागू नये.

यूआयडीएआयच्या मध्यवर्ती ओळख क्रमांकविषयक डेटा भांडाराशी संपर्क न करता, ओळख पडताळणी आणि केवायसी (KYC) प्रक्रिया स्थानिक पातळीवर पार पाडण्यासाठी आधारचा वापर म्हणजे ऑफलाईन म्हणजेच प्रत्यक्ष पडताळणी. कायदेशीर हेतूने आधार क्रमांक धारकाची ऑफलाइन पडताळणी करणाऱ्या संस्थांना ओव्हीएसई असे म्हणतात.

आधारची प्रत्यक्ष पडताळणी करण्यास असमर्थ ठरल्याबद्दल कोणत्याही रहिवाशाला कोणतीही सेवा नाकारली जाणार नाही हे सुनिश्चित केले जावे, असे आवाहन, या सर्व संस्थांना करण्यात आले आहे. मात्र, त्यासाठी,  रहिवासी इतर व्यवहार्य आणि कायदेशीर पर्यायांद्वारे स्वतःची ओळख पटवू देऊ शकले पाहिजेत, याचीही खात्री केली जावी. ओव्हीएसई ने रहिवाशांना सेवा प्रदान करण्यासाठी आधार व्यतिरिक्त ओळखीचे व्यवहार्य पर्यायी माध्यम प्रदान करणे आवश्यक आहे, असेही यात अधोरेखित करण्यात आले आहे. 

आधारची ऑफलाईन पडताळणी केल्यानंतर, सामान्यपणे पडताळणी संस्थांनी रहिवाशाच्या आधार क्रमांकाचे संकलन, वापर अथवा संग्रह करू नये, अशी सूचना यूआयडीएआय ने ओव्हीएसई ला दिली आहे. पडताळणी नंतर, ओव्हीएसई ला कोणत्याही कारणासाठी आधार कार्डची प्रत संग्रहित करण्याची आवश्यकता भासली, तर आधार क्रमांक दुरुस्त केलेला/झाकलेला आणि अपरिवर्तनीय असेल, हे ओव्हीएसई ला सुनिश्चित करावे लागेल. 

एमआधार अॅप, किंवा आधार क्यूआर कोड स्कॅनरचा वापर करून सर्व प्रकारच्या आधार (आधार पत्र, ई-आधार, आधार पीव्हीसी कार्ड आणि एम-आधार) वर उपलब्ध क्यूआर कोडच्या मदतीने   कोणत्याही आधार कार्डची वैधता पडताळून पाहता येईल. 

ऑफलाइन पडताळणीद्वारे आधार कागदपत्रांमधील छेडछाड शोधली जाऊ शकते, आणि आधार मधील छेडछाड हा दंडनीय गुन्हा असून, आधार कायद्याच्या कलम 35 अंतर्गत शिक्षेसाठी पात्र आहे.

पडताळणी संस्थांना माहितीचा दुरुपयोग आढळून आला, तर त्यांनी यूआयडीएआय आणि संबंधित रहिवाशाला 72 तासांच्या आत याबाबत सूचित करणे आवश्यक आहे.

ओव्हीएसई ने इतर कोणत्याही संस्था किंवा व्यक्तीच्या वतीने ऑफलाइन पडताळणी करू नये आणि आधारच्या गैरवापराशी संबंधित कोणत्याही तपासाच्या बाबतीत प्राधिकरण किंवा कायद्याची अंमलबजावणी करणार्‍या संस्थांना पूर्ण सहकार्य सुनिश्चित करावे, असे निर्देश यूआयडीएआयने दिले आहेत.

* * *

S.Patil/R.Aghor/R.Agashe/D.Rane

सोशल मिडियावर आम्हाला फॉलो करा:@PIBMumbai    /PIBMumbai    /pibmumbai  pibmumbai[at]gmail[dot]com  /PIBMumbai    /pibmumbai