ભારતના રાષ્ટ્રપતિ શ્રીમતી. દ્રૌપદી મુર્મુ 3 ડિસેમ્બરના રોજ કેન્દ્રીય સામાજિક ન્યાય અને સશક્તીકરણ મંત્રાલય, વિકલાંગ વ્યક્તિઓના સશક્તીકરણ વિભાગ (દિવ્યાંગજન) દ્વારા આયોજિત 'વિકલાંગ વ્યક્તિઓના આંતરરાષ્ટ્રીય દિવસ'ની ઉજવણીના સન્માન સમારોહમાં મુખ્ય અતિથિ હશે. નવી દિલ્હીમાં વિજ્ઞાન ભવન ખાતે 2022. પ્રમુખ શ્રીમતી. દ્રૌપદી મુર્મુ વ્યક્તિઓ, સંસ્થાઓ, સંસ્થાઓ અને રાજ્ય/જિલ્લા વગેરેને તેમની ઉત્કૃષ્ટ સિદ્ધિઓ અને વિકલાંગ વ્યક્તિઓ (PwDs)ના સશક્તીકરણ તરફ કામ કરવા બદલ વાર્ષિક રાષ્ટ્રીય પુરસ્કારો એનાયત કરશે.

કેન્દ્રીય સામાજિક ન્યાય અને અધિકારિતા મંત્રી ડૉ. વીરેન્દ્ર કુમાર આ સમારોહની અધ્યક્ષતા કરશે, જ્યારે સામાજિક ન્યાય અને અધિકારિતાના કેન્દ્રીય રાજ્ય મંત્રીઓ શ્રી રામદાસ આઠવલે, શ્રી એ. નારાયણસ્વામી અને સુશ્રી પ્રતિમા ભૌમિક પણ આ પ્રસંગને બિરદાવશે.

વિકલાંગ વ્યક્તિઓના આંતરરાષ્ટ્રીય દિવસ એટલે કે 3જી ડિસેમ્બરના અવસરે, વિકલાંગ વ્યક્તિઓના સશક્તીકરણ વિભાગ (દિવ્યાંગજન), સામાજિક ન્યાય અને સશક્તીકરણ મંત્રાલય વ્યક્તિઓ, સંસ્થાઓ, સંસ્થાઓ, રાજ્ય/જિલ્લા વગેરેને તેમની ઉત્કૃષ્ટ કામગીરી માટે અને દર વર્ષે વિકલાંગ વ્યક્તિઓના સશક્તીકરણ તરફ કરવામાં આવતી સિદ્ધિઓ અને કાર્ય માટે રાષ્ટ્રીય પુરસ્કારો એનાયત કરે છે..

વર્ષ 2021 અને 2022 માટે વિકલાંગ વ્યક્તિઓના સશક્તીકરણ માટેના રાષ્ટ્રીય પુરસ્કારો નીચેની શ્રેણીઓ હેઠળ આપવામાં આવે છે:-

1. સર્વશ્રેષ્ઠ દિવ્યાંગજન;
2. શ્રેષ્ઠ દિવ્યાંગજન;
3. શ્રેષ્ઠ દિવ્યાંગ બાલ/બાલિકા;
4. સર્વશ્રેષ્ઠ કાર્ય – દિવ્યાંગજનો કે સશક્તીકરણ કે લિયે કાર્યરત;
5. સર્વશ્રેષ્ઠ પુનર્વાસ પેશેવર (પુનર્વસન વ્યવસાયિક/કાર્યકર) – દિવ્યાંગતા કે ક્ષેત્ર મેં કાર્યરત;
6. સર્વશ્રેષ્ઠ અનુસંધાન/નવપ્રવર્તન/ઉત્પદવિકાસ –દિવ્યગાથા કે સશક્તીકરણ કે ક્ષેત્ર મેં;
7. દિવ્યાંગ સશક્તીકરણ હેતુ સર્વશ્રેષ્ઠ સંસ્થા (ખાનગી સંસ્થા, NGO);
8. દિવ્યાંગો કે લિયે સર્વશ્રેષ્ઠ નિયોક્તા (સરકારી સંસ્થા/ PSEs/ સ્વાયત્ત સંસ્થાઓ/ Pvt. Sector);
9. દિવ્યાંગો કે લિયે સર્વશ્રેષ્ઠ પ્લેસમેન્ટ એજન્સી – સરકાર/રાજ્ય સરકાર/સ્થાનિક સંસ્થાઓ સિવાય;
10. સુગમ્ય ભારત અભિયાન કે કાર્યાન્વયન/બાધામુક્ત વરણ કે સૃજન મેં સર્વશ્રેષ્ઠ રાજ્ય/યુટી/જિલ્લા;
11. સર્વશ્રેષ્ઠ સુગમ્ય યાતયાત કે સાધન/સૂચના એવમ સંચાર પ્રોદ્યોગિકી (સરકારી/ખાનગી સંસ્થા);
12. દિવ્યાંગજનો કે અધિકાર અધિનિયમ/યુડીઆઈડી એવં દિવ્યાંગ સશક્તીકરણ અન્ય યોજનાઓ કે કાર્યાન્વયન મેં સર્વશ્રેષ્ઠ રાજ્ય/યુટી/જિલ્લા;
13. દિવ્યાંગજનો કે અધિકાર અધિનિયમ, 2016 કે અપને રાજ્ય મેં કાર્યાન્વયન મેં સર્વશ્રેષ્ઠ રાજ્ય આયુક્ત દિવ્યાંગજન.
14. પુનર્વાસન પેશેવરોં કે વિકાસ મેં સંલગ્ન સર્વશ્રેષ્ઠ સંગઠન

2017 સુધી, પુરસ્કાર યોજના રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર નિયમો, 2013 હેઠળ સંચાલિત હતી જેમાં વિકલાંગ વ્યક્તિઓ અધિનિયમ, 1995 મુજબ વિકલાંગતાઓની 7 શ્રેણીઓ પ્રદાન કરવામાં આવી હતી. જો કે, વિકલાંગ વ્યક્તિઓના અધિકારો અધિનિયમ, 2016 સાથે અમલમાં આવતાં સાથે. 19મી એપ્રિલ 2017, નવા કાયદા હેઠળ ઉલ્લેખિત અપંગતાઓની સંખ્યા 7 થી વધીને 21 થઈ. તદનુસાર, તમામ 21 વિકલાંગતાઓને રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર માર્ગદર્શિકા હેઠળ સમાવવામાં આવી છે જેને 2જી ઓગસ્ટ, 2018 ના ભારતના અસાધારણ ગેઝેટમાં સૂચિત કરવામાં આવી છે.

સામાજિક ન્યાય અને સશક્તીકરણ મંત્રાલય, ડિપાર્ટમેન્ટ ઑફ એમ્પાવરમેન્ટ ઑફ પર્સન્સ વિથ ડિસેબિલિટીઝ (દિવ્યાંગજન) રાજ્ય સરકારો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ પ્રશાસકો અને કેન્દ્રીય મંત્રાલયો/વિભાગોને વિવિધ કેટેગરીમાં રાષ્ટ્રીય પુરસ્કારો માટે નામાંકન માટે પત્ર લખે છે. પુરસ્કારોની વ્યાપક પ્રસિદ્ધિ માટે રાષ્ટ્રીય/પ્રાદેશિક ભાષાના દૈનિક અખબારોમાં જાહેરાત પણ પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. રાષ્ટ્રીય પુરસ્કારોની વિગતવાર યોજના તેમજ એપ્લિકેશનને કૉલ કરવા માટે જારી કરવામાં આવેલી જાહેરાત વિભાગની વેબસાઇટ (www.disabilityaffairs.gov.in) પર ડાઉનલોડ કરી શકાય તેવા ફોર્મેટમાં પ્રદર્શિત થાય છે.

19મી ઓગસ્ટ, 2022 ના રોજ છેલ્લી તારીખ સાથે અગ્રણી અખબારોમાં તમામ 21 નિર્દિષ્ટ વિકલાંગતાઓ તેમજ વિકલાંગ વ્યક્તિઓ (દિવ્યાંગજન)ના સશક્તીકરણ માટે કામ કરતી વ્યક્તિઓ/અંતઃપ્રેરણા સાથે સંબંધિત વ્યક્તિઓ પાસેથી વર્ષ 2021 અને 2022 માટે અરજીઓ આમંત્રિત કરતી એક જાહેરાત પ્રકાશિત કરવામાં આવી હતી. 15મી જુલાઈ, 2022 થી 28મી ઓગસ્ટ, 2022 સુધી ગૃહ મંત્રાલયના કેન્દ્રિય પોર્ટલ (www.awards.gov.in) પર માત્ર ઓનલાઈન મોડ દ્વારા અરજીઓ સબમિટ કરવી, જે પછીથી 04.09.2022 સુધી લંબાવવામાં આવી. વ્યાપક પ્રચાર કરવા માટે રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને પત્રો લખવા ઉપરાંત વિભાગ માટેની વેબસાઇટ પર જાહેરાતની નકલ પણ અપલોડ કરવામાં આવી હતી. વર્ષ 2021 માટે કુલ 844 અને વર્ષ 2022 માટે 1210 અરજીઓ મળી હતી. પસંદગી પ્રક્રિયામાં અરજદારો દ્વારા સબમિટ કરાયેલા દસ્તાવેજો અને રેકોર્ડની તપાસનો સમાવેશ થતો હતો. આ અરજીઓ સ્ક્રીનીંગ કમિટીઓ દ્વારા તપાસવામાં આવી હતી અને શોર્ટલિસ્ટ કરવામાં આવી હતી.

YP/GP/JD