ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਬਾਰੇ ਐਕਟ 2009 ਨੇੜੇ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ 6 ਸਾਲ ਤੋਂ 14 ਸਾਲ ਉਮਰ ਦੇ ਹਰੇਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਅਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਰਿਮੋਟ ਪਹੁੰਚ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਦਮ ਚੁੱਕ ਹਨ , ਜੋ ਐੱਸ ਸੀ / ਐੱਸ ਟੀ ਸਮੇਤ ਬਿਨਾਂ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮਾਪਦੰਡ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਹਰੇਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਉਪਲਬੱਧ ਹਨ ।
ਇੱਕ ਸਮੁੱਚੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਜੋ ਪੀ ਐੱਮ ਈ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ,ਜਿਸਦਾ ਮਕਸਦ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਮਲਟੀ ਮੋਡ ਯੋਗ ਪਹੁੰਚ ਲਈ ਡਿਜੀਟਲ / ਆਨਲਾਈਨ / ਆਨ ਏਅਰ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਾਰੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਹੈ । ਇਸ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਪਹੁੰਚ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਨ ਲਈ ਡਿਜੀਟਲ ਮੋਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੂਪ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ — ਦੀਕਸ਼ਾ (ਆਨਲਾਈਨ), ਸਵੈਮ (ਆਨਲਾਈਨ), ਸਵੈਮ ਪ੍ਰਭਾ (ਟੀਵੀ) ਅਤੇ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਤੇ ਏ ਆਈ ਆਰ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਟੀਵੀ ਚੈਨਲ । ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਸੂਬਿਆਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਢੰਗ ਤਰੀਕਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਨਿਰੰਤਰ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੇਣ ਲਈ ਪ੍ਰਗਿਆਤਾ (ਪੀ ਆਰ ਏ ਜੀ ਵਾਈ ਏ ਟੀ ਏ) ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਥਿਤੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ,ਜਿੱਥੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਸੰਪਰਕ ਉਪਲਬੱਧ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਬੈਂਡਵਿਡਥ ਨਾਲ ਉਪਲਬੱਧ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਿਵੇਂ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ , ਰੇਡੀਓ ਆਦਿ, ਜੋ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਰਾਹੀਂ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇੱਕ ਵਿਕਲਪਿਤ ਅਕਾਦਮਿਕ ਕੈਲੰਡਰ ਗਰੇਡ 1 ਤੋਂ 12 ਜਮਾਤ ਦੇ ਦੋਨੋਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ, ਜਿਹਨਾਂ ਕੋਲ ਉਪਕਰਣ ਹੈ ਤੇ ਜਿਹਨਾਂ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਰੇਡੀਓ , ਵਰਕਸ਼ੀਟਸ ਤੇ ਸਲੇਬਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਿੱਖਿਆ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਤੇ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਘਰ ਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਜਮਾਤਾਂ , ਟੋਲ ਫ੍ਰੀ ਨੰਬਰ ਅਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਕੰਟੈਂਟ ਲਈ ਐੱਸ ਐੱਮ ਐੱਸ ਅਧਾਰਿਤ ਬੇਨਤੀਆਂ, ਸਿੱਖਿਆ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਸਥਾਨਕ ਰੇਡੀਓ ਕੰਟੈਂਟ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਸੂਬਿਆਂ ਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚੁੱਕੇ ਗਏ ਇਹ ਕਦਮ — ਇੰਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟ ਡਿਜੀਟਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਜੂਨ 2020 ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲਿੰਕ ਤੇ ਉਪਲਬੱਧ ਹਨ ।
https://www.education.gov.in/sites/upload_files/mhrd/files/India_Report_Digital_Education_0.pdf.
ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅੱਜ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਧਰਮੇਂਦਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ ਇੱਕ ਲਿਖਤੀ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ।
 

********

ਐੱਮ ਜੇ ਪੀ ਐੱਸ / ਏ ਕੇ