“హర్ ఘర్ జల్” లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి అంటే ప్రతి ఇంటికి రెగ్యులర్ మరియు దీర్ఘకాలిక ప్రాతిపదికన ఖచ్చితమైన పంపు నీటి సరఫరాను అందించడానికి భారత ప్రభుత్వానికి చెందిన జల్ శక్తి మంత్రిత్వ శాఖ  2021-22 సంవత్సరానికి జల్ జీవన్ మిషన్ కింద గుజరాత్ రాష్ట్రానికి 3,410.61 కోట్ల గ్రాంట్‌ను కేటాయించింది. అందులో భాగంగా మొదటివిడతగా రూ. 852.65 కోట్లు విడుదల చేశారు. నీటి సరఫరా కోసం గుజరాత్ రాష్ట్రానికి మంజూరు కేటాయింపులను నాలుగు రెట్లు పెంచడానికి కేంద్ర మంత్రి శ్రీ గజేంద్ర సింగ్ షేఖావత్ ఆమోదం తెలిపారు. 2019-20 సంవత్సరానికి కేంద్ర ప్రభుత్వ కేటాయింపు రూ. 390.31 కోట్లు కాగా..అది రూ. 2020-21లో 883.08 కోట్లుగా ఉంది.

జీవితాన్ని మార్చే 'జల్ జీవన్ మిషన్-హర్ ఘర్ జల్' ను 2019 ఆగస్టు 15 న ప్రధాని శ్రీ నరేంద్ర మోదీ ప్రారంభించారు. 2024 నాటికి ప్రతి గ్రామీణ గృహానికి తాగునీటి సరఫరాను అందించడానికి తద్వారా గ్రామాల్లో నివసిస్తున్న ప్రజల జీవితాలను ముఖ్యంగా మహిళలు మరియు అమ్మాయిలు జీవితాలను మెరుగుపర్చడం ఈ కార్యక్రమ లక్ష్యం. గుజరాత్‌లో 2020-21లో 10.94 లక్షల గ్రామీణ కుటుంబాలకు పంపు నీటి కనెక్షన్లు అందించబడ్డాయి. 2021-22లో, 10 లక్షలకు పైగా గృహాలకు పంపు నీటి కనెక్షన్‌లను అందించాలని రాష్ట్రం యోచిస్తోంది. గుజరాత్‌లో 92.92 లక్షల గ్రామీణ కుటుంబాలు ఉన్నాయి. వీటిలో ఇప్పుడు 77.21 లక్షలు (83%) కుటుంబాలు పైపుల ద్వారా నీటి సరఫరాను కలిగి ఉన్నాయి.

గత ఏడాది కేంద్రమంత్రి శ్రీ గజేంద్ర షేకావత్‌తో జరిగిన సమీక్ష సమావేశంలో 2022 నాటికి అంటే జాతీయ లక్ష్యానికి కంటే రెండు సంవత్సరాల ముందు రాష్ట్రంలోని ప్రతి గ్రామీణ గృహానికి పంపు నీటి సరఫరాను అందించడానికి  జల్ జీవన్ మిషన్‌ను వేగంగా అమలు చేస్తామని గుజరాత్‌ ముఖ్యమంత్రి హామీ ఇచ్చారు.  

ప్రధాని శ్రీ నరేంద్ర మోదీ ‘సబ్‌కా సాథ్, సబ్‌కా వికాస్, సబ్‌కా విశ్వస్’లకు ప్రాధాన్యత ఇచ్చారు. జల్ జీవన్ మిషన్ ఈ సూత్రానికి ఉత్తమ ఉదాహరణలలో ఒకటి మరియు గ్రామంలోని ప్రతి ఇంటికి పంపు నీటి సరఫరా ఉండేలా చూడటానికి ప్రయత్నం. గుజరాత్లో సుమారు 18 వేల గ్రామాలలో 6,700 కి పైగా గ్రామాలలో ప్రతి ఇంటికి పంపు నీటి సరఫరా ఉండేలా చూడబడింది. 2020-21లో ప్రతి ఇంటికి ఒక క్రియాత్మక పంపు నీటి కనెక్షన్‌ను అందించడం ద్వారా సుమారు 5,900 గ్రామాలను ‘హర్ ఘర్ జల్’ చేశారు. తద్వారా రాష్ట్రంలోని 5 జిల్లాల్లో ప్రతి గ్రామీణ కుటుంబానికి పంపు నీటి సరఫరా ఉంది.

జాతీయ జల్ జీవన్ మిషన్ ఆమోదించిన రాష్ట్ర వార్షిక కార్యాచరణ ప్రణాళిక ప్రకారం రాష్ట్రంలోని మరో 18 జిల్లాలు మరియు 6,400 గ్రామాలు కుళాయి నీటి సరఫరాతో 100% కవరేజీని కలిగి ఉంటాయి. ప్రధానమంత్రి శ్రీ నరేంద్ర మోదీ లక్ష్యానికి అనుగుణంగా 'ఎవరూ వదిలివేయబడలేదు'. జాతీయ జల్ జీవన్ మిషన్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వంతో కలిసి పైపుల నీటి సరఫరా వ్యవస్థ ఉన్న అన్ని గ్రామాల్లో, ప్రతి ఇంటికి పంపు నీటి కనెక్షన్ ఉండేలా కృషి చేస్తోంది. రాబోయే కొద్ది నెలల్లో గుజరాత్‌లోని 12 వేలకు పైగా గ్రామాలు, 23 జిల్లాలు ‘హర్ ఘర్ గ్రామాలు’ అవుతాయి. అంటే ప్రతిగ్రామంలోని ప్రతి ఇంటికి పంపు నీటి సరఫరా ఉంటుంది.

పాఠశాలలు, అంగన్‌వాడీ కేంద్రాలు మరియు ఆశ్రమాలలో కుళాయి నీటి సరఫరా కోసం 2020 అక్టోబర్ 2 న ప్రధానమంత్రి శ్రీ నరేంద్ర మోదీ ప్రారంభించిన 100 రోజుల కార్యక్రమంలో భాగంగా  రాష్ట్ర ప్రభుత్వం మొత్తం 29,754 గ్రామీణ పాఠశాలలు మరియు 42,279 అంగన్‌వాడీ కేంద్రాల్లో పంపు నీటి కనెక్షన్‌ను నిర్ధారిస్తుంది. ఇది 98.5% పాఠశాలల్లో మరియు 91% అంగన్వాడీ కేంద్రాలలో చేతులను కడుక్కోవడానికి సదుపాయాలను కల్పించింది. ఈ కార్యక్రమం విజయవంతంగా అమలు కావడం వల్ల ఇప్పుడు పిల్లలకు అన్ని అభ్యాస మరియు డే కేర్ సెంటర్లలో సురక్షితమైన నీరు అందుబాటులో ఉంది. తద్వారా వారి మెరుగైన ఆరోగ్యం, మెరుగైన పారిశుధ్యం మరియు పరిశుభ్రత కొరకు వీలు కల్పిస్తుంది.

సామాజిక చొరవ మరియు గ్రామీణ తాగునీటి సరఫరా కోసం పానీ సమితిల  ఏర్పాటులో గుజరాత్ దేశంలోనే ముందుంది. 2002 ప్రారంభంలో వాటర్ అండ్ శానిటేషన్ మేనేజ్‌మెంట్ ఆర్గనైజేషన్ (వాస్మో) ఏర్పాటుతో ఇది ప్రారంభించబడింది. 17,255 గ్రామాల్లో, 10-15 మంది సభ్యులు ఉన్నారు. విలేజ్ వాటర్ & శానిటేషన్ కమిటీలు (విడబ్ల్యుఎస్సి) ప్రణాళిక, అమలు, నిర్వహణ, ఆపరేషన్ మరియు గ్రామాల్లో నీటి సరఫరా వ్యవస్థల నిర్వహణ. ఇప్పటివరకు 17 వేల 107 గ్రామాలలో, 15 వ ఆర్థిక కమిషన్ మంజూరు కాలంతో 5 సంవత్సరాల విలేజ్ యాక్షన్ ప్లాన్స్ (విఐపి) కో-టెర్మినస్ తయారు చేయబడ్డాయి. దీర్ఘకాలిక నీటి భద్రత మరియు మెరుగైన పారిశుద్ధ్యాన్ని నిర్ధారించడానికి. ఇది ‘బాటమ్ అప్’ విధానం. ఇక్కడ సంఘం మొదటి నుండి కీలక పాత్ర పోషిస్తుంది. వారు అందుబాటులో ఉన్న నీటి వనరులను గుర్తిస్తారు. గ్రామంలోని అవసరాన్ని బట్టి, ప్రజారోగ్య ఇంజనీర్ల సాంకేతిక సహకారంతో ఒక ప్రణాళికను సిద్ధం చేస్తారు.

స్థానిక సమాజాన్ని సమీకరించటానికి  ఇంప్లిమెంటేషన్ సపోర్ట్ ఏజెన్సీ (ఐఎస్‌ఎలు) గా పనిచేయడానికి ఎన్జీఓలు / సిబిఓలు మరియు స్వచ్ఛంద సంస్థలతో రాష్ట్రం భాగస్వామ్యాన్ని నిర్మించింది. ప్రస్తుతం అటువంటి 21 ఐఎస్‌ఎలు పనిచేస్తున్నాయి. మరియు మరో 25 ఐఎస్‌ఎలునిమగ్నమవ్వాలని యోచిస్తున్నారు. ఈ బృందం వాస్మోతో అందుబాటులో ఉన్న 400 బలమైన సామాజిక సమీకరణ బృందంతో పాటు గ్రామ కార్యాచరణ ప్రణాళిక, గ్రేవాటర్‌ బూడిద నీటి నిర్వహణ, ఓ అండ్ ఎం మరియు సోర్స్ బలోపేతం మొదలైన వాటి తయారీకి సమాజాన్ని చేర్చుతుంది. ఈ సంవత్సరం, సామర్థ్యం పెంపొందించడం మరియు శిక్షణను చేపట్టడానికి రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ప్రణాళిక వేసింది. అది ప్రధాన కార్యకలాపాలలో ఒకటి. నీటి సరఫరా పథకాల కార్యాచరణను నిర్ధారించడానికి మరియు ప్రతి ఇంటికి నీటి కనెక్షన్లను ఇవ్వడానికి పాని సమితి, ప్రజారోగ్య ఇంజనీర్లు, ఐఎస్ఏలు మొదలైన 8 వేల మందికి పైగా శిక్షణ ఇవ్వడానికి ప్రణాళిక చేయబడింది. ఇది రాష్ట్రంలోని ప్రతి కుటుంబానికి నీటి భద్రత సాధించడంలో దీర్ఘకాలిక ప్రభావాన్ని చూపుతుంది.

యాస్పిరేషనల్ జిల్లాలు మరియు సాగి గ్రామాలలో పంపు నీటి కనెక్షన్లను అందించడం రాష్ట్రం వేగవంతం చేసింది. గుజరాత్‌లో మొత్తం 86 నీటి పరీక్షా ప్రయోగశాలలు ఉన్నాయి, వాటిలో 8 ఎన్‌ఎబిఎల్ గుర్తింపు పొందాయి. వచ్చే కొద్ది నెలల్లో అన్ని జిల్లా స్థాయి ప్రయోగశాలలకు ఎన్‌ఎబిఎల్ గుర్తింపు పొందాలని రాష్ట్రం యోచిస్తోంది. గ్రామీణ గృహాలకు అందించే పంపు నీటి పర్యవేక్షణను బలోపేతం చేయడానికి గుజరాత్ 20 గ్రామాల్లో స్మార్ట్ వాటర్ పర్యవేక్షణను చేపట్టింది. దహోద్ జిల్లాలో ఇప్పటికే నాలుగా పైలట్‌ ప్రాజెక్ట్‌లు ప్రారంభించారు. ఈ ఏడాది 500 కి పైగా గ్రామాల్లో ఐఓటీ  (ఇంటర్నెట్ ఆఫ్ థింగ్స్) ఆధారిత స్మార్ట్ వాటర్ సప్లై పర్యవేక్షణ చేపట్టాలని రాష్ట్రం యోచిస్తోంది.

రాష్ట్రాలు / యుటిల భాగస్వామ్యంతో అమలులో ఉన్న జల్ జీవన్ మిషన్ గ్రామాల్లో కొత్త ఉపాధి అవకాశాలను సృష్టిస్తోంది. గ్రామీణ తాగునీటి సరఫరా రంగంలో రూ.1 లక్ష కోట్లు పెట్టుబడి పెట్టడం ద్వారా గ్రామీణ ఆర్థిక వ్యవస్థ అభివృద్ధి చెందుతుంది. అందులో 2021-22లో జల్ జీవన్ మిషన్ కోసం రూ. 50,000 కోట్ల బడ్జెట్, రాష్ట్రం నుండి వనరులను సరిపోల్చడం మరియు  15వ ఆర్థిక కమిషన్ పిఆర్‌ఐలకు నీరు, పారిశుద్ధ్యం కోసం రూ. 26,940 కోట్ల నిధులను సమకూర్చింది.

 

***