ਆਯੁਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਉੱਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਿਆਂ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਡਰੱਗ ਕੰਟਰੋਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਸੰਯੁਕਤ ਕਮਿਸ਼ਨਰ (ਆਯੁਰਵੈਦ) ਨੇ ਰਾਜਕੋਟ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈ ਨਿਰਮਾਤਾ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਕਾਰਨ ਦੱਸੋ ਨੋਟਿਸ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦ ਆਯੁੱਧ ਐਡਵਾਂਸ ਦੇ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਦਾਅਵੇ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਉਤਪਾਦ ‘ਕੋਵਿਡ -19 ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਕਲੀਨਿਕਲ ਤੌਰ ’ਤੇ ਟੈਸਟ ਕੀਤੀ ਦਵਾਈ ’ਹੈ। ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਅੱਗੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦਾ ਉਤਪਾਦ ਰੇਮਡਿਸਵਿਰ ਨਾਲੋਂ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਵਧੀਆ ਹੈ ਅਤੇ ‘ਆਯੁੱਧ ਅਡਵਾਂਸ ਉਥੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਥੇ ਵੈਕਸੀਨ ਰੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ’।
ਆਯੁਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਡਰੱਗ ਪਾਲਿਸੀ ਸੈਕਸ਼ਨ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਲਾਇਸੈਂਸਿੰਗ ਅਥਾਰਟੀ ਨੂੰ ਹਦਾਇਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸਖਤ ਕਾਰਵਾਈ ਆਰੰਭ ਕਰੇ ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦ ਆਯੁੱਧ ਐਡਵਾਂਸ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਦਾਅਵੇ ਕੀਤੇ ਹਨ।
18 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਡਾ: ਐਸ ਆਰ ਚਿੰਤਾ, ਡਿਪਟੀ ਸਲਾਹਕਾਰ, ਆਯੁਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਡਰੱਗ ਪਾਲਿਸੀ ਸੈਕਸ਼ਨ, ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਲਾਇਸੈਂਸ ਅਥਾਰਟੀ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਸੰਯੁਕਤ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨੂੰ ਐੱਮ/ਐੱਸ ਸ਼ੁਕਲਾ ਅਸ਼ਰਮ ਪੈਕਸ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਲਿਮਟਡ, ਰਾਜਕੋਟ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸਖਤ ਅਤੇ ਤੁਰੰਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ 5-6 ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜੋ ਕੰਪਨੀ ਵਿਰੁੱਧ ਸਖਤ ਕਾਰਵਾਈ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਆਯੁਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਪਨੀ ਵੱਲੋਂ ਦਵਾਈ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਦਾਅਵਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗੰਭੀਰ ਦੁਰਾਚਾਰ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਨਿਯਮ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਫਾਰਮੂਲਾ “ਧਾਰਾ 33 ਈਈਬੀ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਖਾਸ ਡਰੱਗ ਨੂੰ‘ ਮਿਸਬ੍ਰਾਂਡਡ, ਅਡੋਲਟਰੇਟਿਡ ਐਂਡ ਸਪੂਰੀਅਸ ਡਰੱਗ ’ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।” ਪੱਤਰ ਨੇ ਨਿਯਮ 158-ਬੀ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਹ ਨਿਯਮ 3 (ਐਚ) ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੇ ਲਾਇਸੰਸ ਦੇਣ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ "ਸਮੱਗਰੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼ਡਿਊਲ ਦੇ ਤਹਿਤ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਧਿਕਾਰਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।"
ਇਹ ਵਰਣਨਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕਥਿਤ ਉਤਪਾਦ ਦਾ ਕਲੀਨਿਕਲ ਅਧਿਐਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਮੇਟੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ, ‘ਅੰਤਰ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨੀ ਆਯੁਸ਼ ਆਰ ਐਂਡ ਡੀ ਟਾਸਕ ਫੋਰਸ ਆਨ ਕੋਵਿਡ -19’ ਅਤੇ ‘ਅੰਤਰ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕਮੇਟੀ (ਆਈਟੀਆਰਸੀ)’ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੋਵਾਂ ਕਮੇਟੀਆਂ ਨੇ ਉਤਪਾਦ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਟਰਾਇਲ ਕਲੀਨਿਕਲ ਟਰਾਇਲ ਨੂੰ ਵੀ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਆਯੁਰਵੈਦ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਅਧਿਐਨ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਸੀ।
ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ ਕਿ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਉਤਪਾਦ “ਇੱਕ ਤਰਲ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ 21 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਪੌਦੇ ਅਧਾਰਤ ਐਬਸਟਰੈਕਟ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਮੱਗਰੀ ਮਨੁੱਖੀ ਖਪਤ ਲਈ ਵਰਤੋਂ ਯੋਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹਨ। ” ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਲਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਟੈਕਸਟ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਰੱਗਜ਼ ਐਂਡ ਕਾਸਮੈਟਿਕਸ ਐਕਟ 1940 ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਡਰੱਗਜ਼ ਐਂਡ ਕਾਸਮੈਟਿਕਸ ਐਕਟ 1940 ਦੇ ਨਿਯਮ 3 ਏ ਅਤੇ 3 (ਐਚ) (ਆਈ) ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਫੂਡ ਐਂਡ ਡਰੱਗ ਕੰਟਰੋਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਸੰਯੁਕਤ ਕਮਿਸ਼ਨਰ (ਆਯੁਰਵੈਦ) ਦੁਆਰਾ ਐਕਸ਼ਨ ਟੇਕਨ ਰਿਪੋਰਟ ਮੰਗੀ ਸੀ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਿਆਂ ਰਾਜ ਅਥਾਰਟੀ ਨੇ 7 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਦੱਸੋ ਨੋਟਿਸ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਆਯੁਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਕਤ ਦਵਾਈ ‘ਆਯੁੱਧ ਐਡਵਾਂਸ’ ਧਾਰਾ 33ਈਈਡੀ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦੁਆਰਾ ਜਨਤਕ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

 

***

ਐਮਵੀ / ਐਸ ਕੇ