ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਵਿਗਿਆਨ ਮੰਤਰਾਲਾ
ਚੱਕਰਵਾਤ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰੰਤਰ ਵਾਧਾ
“ਅੰਕੜੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰੰਤਰ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ” - ਡਾ: ਹਰਸ਼ ਵਰਧਨ
ਆਈਐਮਡੀ ਵੱਲੋਂ ਚੁੱਕੇ ਗਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਦਮਾਂ ਨਾਲ ਮੌਸਮ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ." - ਡਾ. ਹਰਸ਼ ਵਰਧਨ
Posted On:
24 SEP 2020 5:05PM by PIB Chandigarh
1891–2017 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ 5 ਚੱਕਰਵਾਤ ਉੱਤਰ ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ, 4 ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਅਤੇ 1 ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਉੱਤੇ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹਾਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਚੱਕਰਵਾਤ ਦੇ ਵਿਕਸਤ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ । ਅਧਿਐਨ ਵੀ ਅਜੋਕੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਉੱਤੇ ਗੰਭੀਰ ਚੱਕਰਵਾਤਾਂ ਦੀ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰੀ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2017 ਤੋਂ 2019 ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਬਣੇ ਚੱਕਰਵਾਤ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਹਨ:
|
ਸਾਲ
|
ਚੱਕਰਵਾਤ ਦੀ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ
|
ਚੱਕਰਵਾਤ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ
|
ਗੰਭੀਰ ਚੱਕਰਵਾਤ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਤੀਬਰਤਾ ਵਾਲੇ ਚੱਕਰਵਾਤ
|
|
ਅਰਬ ਸਾਗਰ
|
ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ
|
|
2017
|
1
|
2
|
3
|
2
|
|
2018
|
3
|
4
|
7
|
6
|
|
2019
|
5
|
3
|
8
|
6
|
ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਚੱਕਰਵਾਤ ਦੀ ਉੱਚ ਸਲਾਨਾ ਆਵਿਰਤੀ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸਾਲ 2019 ਵਿਚ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਦੇ ਉੱਪਰ 5 ਚੱਕਰਵਾਤ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਵਿਚ 1902 ਚੱਕਰਵਾਤ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਰਿਕਾਰਡ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ।.ਸਾਲ 2019 ਵਿਚ ਵੀ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਤੂਫਾਨ ਆਏ ਸਨ ।
ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ ਹੈ । 2017 ਤੋਂ 2019 ਤੱਕ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਰੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ:
|
ਸਾਲ
|
ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ (ਜੂਨ ਤੋਂ ਸਤੰਬਰ) ਦੌਰਾਨ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੈਂਟਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ
|
|
ਬਹੁਤ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ (115.6-204.4 ਮਿਲੀਮੀਟਰ)
|
ਬਹੁਤ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ (204.5 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ)
|
|
2017
|
1824
|
261
|
|
2018
|
2181
|
321
|
|
2019
|
3056
|
554
|
ਅੰਕੜੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰੰਤਰ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ।
ਭਾਰਤੀ ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ (ਆਈਐਮਡੀ) ਨੇ ਚੱਕਰਵਾਤ ਅਤੇ ਪੂਰਵ ਅਨੁਮਾਨ ਮੌਸਮ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਲਈ ਸੈਟੇਲਾਈਟ, ਰਾਡਾਰ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਅਤੇ ਸਵੈਚਾਲਿਤ ਮੌਸਮ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਚੰਗੇ ਨਿਰੀਖਣ ਤਾਣੇ- ਬਾਣੇ ਦੀ ਇੱਕ ਸਟੀਕ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਨਸੈਟ 3 ਡੀ, 3 ਡੀ ਆਰ ਅਤੇ ਸਕ੍ਰੈਟਜ਼ੈਟ ਸੈਟੇਲਾਈਟ, ਤੱਟ ਦੇ ਨਾਲ ਡੌਪਲਰ ਮੌਸਮ ਰਾਡਾਰਸ (ਡੀਡਬਲਯੂਆਰ) ਅਤੇ ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਮੌਸਮ ਸਟੇਸ਼ਨ (ਏਡਬਲਯੂਐਸ), ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਰੇਨੋਮੀਟਰ (ਏਆਰਜੀਜ਼), ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਬੰਧੀ ਬੂਏ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ । ਗਲੋਬਲ ਪੱਧਰ 'ਤੇ 12 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਗਰਿੱਡ ਅਤੇ ਭਾਰਤ / ਖੇਤਰੀ / ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 3 ਕਿਮੀ. ਗਰਿੱਡ 'ਤੇ ਪੂਰਵ ਅਨੁਮਾਨ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਰੇ ਉਪਲਬਧ ਗਲੋਬਲ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਅਤੇ ਰਾਡਾਰ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ, ਪੂਰਵ ਅਨੁਮਾਨ ਮਾਡਲਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁੱਧ ਸਟਿਕ ਸੰਚਾਲਨ ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਨਾਲ ਮੌਸਮ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ।
ਚੱਕਰਵਾਤ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਵਰਗੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀ ਲਈ ਸ਼ੁੱਧਤਾ, ਲੀਡ ਟਾਈਮ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ (ਸਥਾਨਿਕ) ਰੈਜ਼ੋਲੂਸ਼ਨ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀ ਲਈ ਆਟੋਮੋਸਫੀਅਰ ਐਂਡ ਕਲਾਈਮੇਟ ਰਿਸਰਚ - ਮਾਡਲਿੰਗ ਆਬਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮਜ਼ ਐਂਡ ਸਰਵਿਸਿਜ਼ (ਏ.ਸੀ.ਆਰ.ਐੱਸ.ਐੱਸ.) ਸਕੀਮ ਦੇ ਅਧੀਨ ਨਿਗਰਾਨੀ ਨੈਟਵਰਕ ਅਤੇ ਅੰਕੀ ਮਾਡਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਵਾਧੂ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ।
ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰੀ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਵਿਗਿਆਨ ਮੰਤਰੀ ਡਾ: ਹਰਸ਼ ਵਰਧਨ ਨੇ 23 ਸਤੰਬਰ, 2020 ਨੂੰ ਇੱਕ ਲਿਖਤੀ ਜਵਾਬ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ।
*****
ਐਨ ਬੀ / ਕੇਜੀਐਸ /
(Release ID: 1658813)
Visitor Counter : 134