ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਆਵ੍ ਜੀਓਮੈਗਨੇਟਿਜ਼ਮ (ਆਈਆਈਜੀ) ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਇੱਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸੰਸਥਾ ਵਿਕਸਿਤ  ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਿ ਧਰਤੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਜਾਂ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ  ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਕਸਾਰ ਬਿਜਲੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਢਾਂਚਿਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਇਕ ਸਧਾਰਣ ਇੱਕ-ਅਯਾਮੀ ਤਰਲ ਸਿਮਿਊਲੇਸ਼ਨ ਕੋਡ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ. ਜੋ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਪੁਲਾੜ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਵਿੱਚ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਧਰਤੀ ਦਾ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਨਿਰੀਖਣ ਸੀਮਿਤ ਅਤੇ ਵੱਖ ਹਨ। ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਰੂਪ-ਵਿਗਿਆਨ ਕਾਫ਼ੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੱਕ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਦੇ ਨਿਗਰਾਨੀ ਡੋਮੇਨ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅੰਨ੍ਹਾ ਅਖਾੜਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਲਾੜ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਵਿਗਿਆਨ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲਦਾ ਹੈ, ਸਿਰਫ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਮੂਲੇਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਦਰਸ਼ਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਡਾਕਟਰ ਅਜੈ ਲੋਟੇਕਰ ਨੂੰ ਆਈਆਈਜੀ ਤੋਂ ਡਾਕਟਰ ਅਮਰ ਕੱਕੜ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਹੇਠ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ, ਟੀਮ ਨੇ ਇੱਕ ਸਧਾਰਣ 1-ਡੀ ਤਰਲ ਕੋਡ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨੇ ਪੁਲਾੜ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਵਿੱਚੋਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਨਮੂਨਾ ਲਿਆ।  ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਕੋਡ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ,  ਜੋ ਧਰਤੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਇਕਸਾਰ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਿਮਿਊਲੇਸ਼ਨ ਆਈਆਈਜੀ ਵਿਖੇ ਉੱਚ-ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਸਿਮਿਊਲੇਸ਼ਨ ਕੋਡ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨਤੀਜੇ, ਜਰਨਲ ਫਿਜ਼ਿਕਸ ਆਵ੍ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਇਹ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਦੇ ਪੁਲਾੜ ਮੁੱਲਾਂਕਣ ਦੇ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ।

ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 99% ਪਦਾਰਥ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹਨ,। ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਇਸ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਹੈ ਜੋ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਪੰਧ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹਿੰਗੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਸੰਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਮਝਣ ਲਈ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਮਝ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।  ਸੂਰਜ ਧਰਤੀ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦੇ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਹੈ।  ਸੂਰਜ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਨੂੰ ਸੂਰਜੀ ਹਵਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਵੱਲ ਧੱਕਦਾ ਹੈ।  ਇਸ ਹਵਾ ਦੀ ਗਤੀ 300 ਤੋਂ 1500 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸੈਕਿੰਡ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਨਾਲ ਸੂਰਜੀ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੰਟਰਪਲੇਨੇਟਰੀ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਫੀਲਡ (ਆਈਐੱਮਐੱਫ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਆਈਐੱਮਐਫ ਦਾ  ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਚਿੱਤਰ 1: ਧਰਤੀ ਦੇ ਮੈਗਨੇਟੋਸਫੀਅਰ ਦੇ ਯੋਜਨਾਗਤ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਰੂਪ (ਕ੍ਰੈਡਿਟ: http://web.archive.org/web/ 20070907134402 / http: //plasmasphere.nasa.gov/default_story.htm) ਇਸ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਨਾਲ, 1. ਬੋ ਸ਼ੌਕ, 2. ਮੈਗਨੇਟੋਸ਼ੀਥ, 3. ਮੈਗਨੇਟੋਪਾਜ਼, 4. ਉੱਤਰੀ ਟੇਲ ਲੋਬ, 5. ਦੱਖਣੀ ਟੇਲ ਲੋਬ, 6. ਪਲਾਜ਼ਮਾਸਫੀਅਰ, 7. ਸੂਰਜੀ ਹਵਾ। ਚਿੱਟੇ ਤਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਇਕਸਾਰ ਬਿਜਲੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਕਸਰ ਵੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨੀਲੇ ਤਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਟ੍ਰਕਚਰਜ਼ ਨੂੰ ਰੁਕ-ਰੁਕ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਆਈਆਈਜੀ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਖੋਜ ਇਕਸਾਰ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਢਾਂਚਿਆਂ ਦੁਆਲੇ  ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਉੱਚ ਰੈਜ਼ੋਲਿਊਸ਼ਨਸ  ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਵੇਵਫਾਰਮ ਡਾਟਾ ਵਿੱਚ ਵੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਏਕਾਧਿਕਾਰ, ਬਾਈਪੋਲਰ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਈਪੋਲਰ ਦੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

1. ਮਲਟੀ-ਸਪੇਸਕ੍ਰਾਫਟ ਮਿਸ਼ਨ (ਐੱਮਐੱਮਐੱਸ) ਬਾਈਪੋਲਰ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਢਾਂਚਿਆਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ 02 ਨਵੰਬਰ, 2016 ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਗਈ।

2. ਵਾਨ ਐਲਨ ਰੈਡੀਏਸ਼ਨ ਪੜਤਾਲ ਬੀ-ਧਰੁਵੀ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਢਾਂਚਿਆਂ ਰਾਹੀਂ 13 ਨਵੰਬਰ, 2012 ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਗਈ।

ਚਿੱਤਰ 2: ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੇਖੇ ਗਏ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲਾ ਦੋ ਧੁਨੀ ਅਤੇ ਇਕ ਪੱਧਰੀ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ।

ਆਈਆਈਜੀ ਟੀਮ ਦੁਆਰਾ ਮੈਗਨੈਟੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਰੇਖਾ ਤਰੰਗ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਦਾ ਅਧਿਐਨ, ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ, ਅਸਥਿਰਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵੇਵ-ਕਣਾਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸਬੰਧਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਇਕਸਾਰ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰੇਗਾ ਜੋ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਪੁਲਾੜ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਵਿੱਚ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋਣਗੇ।  ਇਹ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀਆਂ ਸਦਾ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਊਰਜਾ  ਲੋੜਾਂ ਲਈ ਬਿਲਕੁਲ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਫਿਊਜ਼ਨ  ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ: https://doi.org/10.1063/1.5113743

ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ: ਡਾ: ਅਜੈ ਲੋਟੇਕਰ, ablotekar[at]gmail[dot]com, ajay14@iigs.iigm.res.in

ਮੋਬਾਈਲ: 9082752267

****

ਕੇਜੀਐੱਸ/(ਡੀਐੱਸਟੀ)