કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકાર મંત્રી શ્રી અમિત શાહ આજે પંચકુલા, હરિયાણામાં ‘ટકાઉ કૃષિમાં સહકારની ભૂમિકા’ વિષય પર કૃષક ભારતી કોઓપરેટિવ લિમિટેડ (KRIBHCO - ક્રિભકો) દ્વારા આયોજિત સહકારી પરિષદને સંબોધિત કરી હતી. આ પ્રસંગે હરિયાણાના મુખ્યમંત્રી શ્રી નાયબ સિંહ સૈની, કેન્દ્રીય સહકાર રાજ્ય મંત્રી શ્રી કૃષ્ણ પાલ ગુર્જર, સહકાર મંત્રાલયના સચિવ ડૉ. આશિષ કુમાર ભુતાની અને અન્ય અનેક મહાનુભાવો ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકાર મંત્રી શ્રી અમિત શાહ જણાવ્યું હતું કે ઈતિહાસ, ધર્મ, આધ્યાત્મિકતા અને પરંપરાઓ સાથે જોડાયેલું હરિયાણા આજે કૃષિ અને સહકારી સંસ્થાઓ વચ્ચેના સહયોગ દ્વારા ખેડૂતોની સમૃદ્ધિના નવા પરિમાણો ધીરે ધીરે લખી રહ્યું છે. તેમણે કહ્યું કે આંતરરાષ્ટ્રીય સહકાર વર્ષના અવસરે, ક્રિભકો દ્વારા આયોજિત આ કોન્ફરન્સમાં મિલ્ક ચિલિંગ સેન્ટર, હેફેડ ફ્લોર મિલ, રૂપે પ્લેટિનમ કાર્ડનું વિતરણ અને મોડેલ પેક્સના નોંધણી પ્રમાણપત્રો તેમજ આંતરરાષ્ટ્રીય સહકાર વર્ષ પરના પોર્ટલનું ઉદ્ઘાટન પણ કરવામાં આવ્યું હતું.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું કે દેશની આશરે 70 ટકા વસ્તી ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં વસે છે, અને આપણી વસ્તીનો મોટો હિસ્સો આજીવિકા માટે પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે કૃષિ, ખેતી અને પશુપાલન પર નિર્ભર છે. જો કૃષિ અને પશુપાલનને સ્વતંત્ર વ્યવસાય તરીકે જોવામાં આવે તો આ ક્ષેત્રો મોટી સંખ્યામાં લોકોને રોજગારી પૂરી પાડે છે. શ્રી શાહે વધુમાં જણાવ્યું કે દેશમાં સૌથી વધુ રોજગારી પેદા કરનારા બે ક્ષેત્રો કૃષિ અને પશુપાલન છે. જોકે, જ્યારે કૃષિ અને પશુપાલનને સહકાર સાથે જોડવામાં આવે છે, ત્યારે તે માત્ર 125 કરોડ લોકોને રોજગારી જ નથી પૂરી પાડતું પરંતુ તેમને સમૃદ્ધ બનાવવામાં પણ મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે.

કેન્દ્રીય સહકાર મંત્રીએ જણાવ્યું કે ગુજરાતમાં અમૂલ હાલમાં દર વર્ષે 36 લાખ મહિલા દૂધ ઉત્પાદકોને અંદાજે ₹90,000 કરોડનું વિતરણ કરે છે. જો તેટલી જ માત્રામાં દૂધ બજાર ભાવે વેચવામાં આવે તો તે માત્ર ₹12,000 કરોડ જ મેળવી શકશે. તેમણે કહ્યું કે ₹12,000 કરોડ અને ₹90,000 કરોડ વચ્ચેનો તફાવત સહકારની શક્તિ દર્શાવે છે. એટલા માટે એવું કહેવાય છે કે પશુપાલન, કૃષિ અને સહકારને જોડીને ‘સહકારથી સમૃદ્ધિ’ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. શ્રી શાહે વધુમાં જણાવ્યું કે કૃષિ અને પશુપાલનને હંમેશા માત્ર રોજગારના દૃષ્ટિકોણથી જોવામાં આવતું હતું, પરંતુ પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ કેન્દ્રમાં સહકાર મંત્રાલયની સ્થાપના કરીને ‘સહકારથી સમૃદ્ધિ’નો નવો મંત્ર આપ્યો છે, હવે સહકારને માત્ર રોજગાર સાથે જ નહીં પણ સમૃદ્ધિ સાથે પણ જોડવામાં આવી રહ્યો છે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું કે પ્રધાનમંત્રી બન્યા પછી, શ્રી મોદીએ કૃષિના પાયાને મજબૂત કર્યો અને ખેડૂતોને સમૃદ્ધ બનાવવા માટે સહકાર દ્વારા મજબૂત બનેલી કૃષિનો ઉપયોગ કર્યો. તેમણે જણાવ્યું કે પાણીનો ઓછો વપરાશ, ઓછા રસાયણો અને ઓછું જોખમ નવી કૃષિ નીતિનો પાયો છે. આમાં વૈજ્ઞાનિક સિંચાઈ પદ્ધતિઓ દ્વારા ઓછા પાણીમાં વધુ ઉપજ મેળવવી, પ્રાકૃતિક ખેતી દ્વારા ખાતરનો ઉપયોગ ઘટાડવો અને સોઈલ ટેસ્ટિંગ (જમીન પરીક્ષણ) દ્વારા ન્યૂનતમ જોખમ ધરાવતા પાકોની પસંદગીનો સમાવેશ થાય છે. શ્રી શાહે વધુમાં જણાવ્યું કે સોઈલ હેલ્થ (જમીનનું સ્વાસ્થ્ય), જળ સુરક્ષા, સંસ્થાકીય ધિરાણ, બજારની પહોંચ અને ઉત્પાદનના પ્રોસેસિંગ, પેકેજિંગ અને માર્કેટિંગ દ્વારા ખેડૂતોની આવક વધારવા માટે પગલાં લેવા જોઈએ. આ સાથે જ, સબસિડી પર નિર્ભર ખેતી ધીમે ધીમે ટકાઉ ખેતી તરફ આગળ વધવી જોઈએ, જે લાંબા ગાળાનો નફો સુનિશ્ચિત કરે. તેમણે કહ્યું કે આ હેતુ માટે, સરકારે જળ અને જમીન સંરક્ષણ, તેમનું પરીક્ષણ, ઓર્ગેનિક ખેતી, આબોહવા-સ્થિતિસ્થાપક કૃષિ, ડિજિટલ એગ્રીકલ્ચર મિશન અને સહકાર જેવા વિવિધ પાસાઓને પ્રોત્સાહન આપવા માટે કામ કર્યું છે.

કેન્દ્રીય સહકાર મંત્રીએ જણાવ્યું કે 2014 માં જ્યારે શ્રી મોદી પ્રધાનમંત્રી બન્યા ત્યારે દેશનું કૃષિ બજેટ ₹22,000 કરોડ હતું, જે અમારી સરકાર દ્વારા વધારીને ₹1,27,000 કરોડ કરવામાં આવ્યું છે. ગ્રામીણ વિકાસ બજેટ ₹80,000 કરોડ હતું, જે હવે વધારીને ₹1,87,000 કરોડ કરવામાં આવ્યું છે. તેમણે કહ્યું કે આજે એવો કોઈ સરપંચ નથી—અને ચોક્કસપણે હરિયાણામાં તો નથી જ—જેને ગામના વિકાસ માટે છેલ્લા 10 વર્ષમાં ₹10 કરોડ, ₹20 કરોડ અથવા ₹25 કરોડ ન મળ્યા હોય. આ વિકાસના અભિગમમાં થયેલ ખૂબ જ નોંધપાત્ર ફેરફાર દર્શાવે છે. તેમણે વધુમાં જણાવ્યું કે પાક વીમો વધુ અસરકારક બનાવવામાં આવ્યો છે. પ્રધાનમંત્રી કિસાન સન્માન નિધિ હેઠળ દરેક ખેડૂતને વાર્ષિક ₹6,000 આપવામાં આવે છે. એગ્રીકલ્ચર ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ફંડ હેઠળ ₹1 લાખ કરોડની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. ખેડૂતોને ઈ-નામ (e-NAM) દ્વારા યોગ્ય ભાવ મળી રહ્યા છે. શ્રી અન્ન મિશન, કઠોળ અને તેલીબિયાં મિશન અને ડેરી સેક્ટરની સર્ક્યુલર ઇકોસિસ્ટમ જેવી પહેલો પણ હાથ ધરવામાં આવી છે. તેમણે જણાવ્યું કે આશરે ₹1 લાખ કરોડ દ્વારા — જે રકમ યોજના પૂર્ણ થવા સુધીમાં ₹93,000 કરોડથી વધીને ₹1 લાખ કરોડ થઈ જશે — પાછલા દસ વર્ષોમાં વધારાની 1 લાખ હેક્ટર જમીન સિંચાઈ હેઠળ લાવવામાં આવી છે. શ્રી શાહે વધુમાં જણાવ્યું કે કૃષિ અને પશુપાલન પેદાશોનો સંપૂર્ણ નફો ખેડૂત સુધી પહોંચે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે સહકાર મંત્રાલયની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું કે પ્રાથમિક કૃષિ ધિરાણ મંડળીઓ (PACS - પેક્સ) માટે મોડેલ પેટા-નિયમો તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે, અને ખેડૂતોને બહુહેતુક પેક્સના પ્રમાણપત્રો આપવામાં આવ્યા છે. ખાતર વિતરણ, જંતુનાશક વિતરણ, કૃષિ પેદાશોની સફાઈ, ગ્રેડિંગ અને માર્કેટિંગ, દવાની દુકાનો, પેટ્રોલ પંપ, ગેસ એજન્સીઓ અને પાણી વિતરણને પેક્સ સાથે જોડવામાં આવ્યા છે. લગભગ 30 વિવિધ ક્ષેત્રોને પેક્સ સાથે સંકલિત કરીને, સરકારે તેમને મજબૂત બનાવ્યા છે. શ્રી શાહે કહ્યું કે રાષ્ટ્રીય સ્તરે ત્રણ મલ્ટિ-સ્ટેટ કોઓપરેટિવ સોસાયટીઓની સ્થાપના કરવામાં આવી છે — ખેડૂતોની પેદાશોની નિકાસ માટે નેશનલ કોઓપરેટિવ એક્સપોર્ટ્સ લિમિટેડ (NCEL), ઓર્ગેનિક ઉત્પાદનોના માર્કેટિંગ અને પ્રમાણપત્ર માટે નેશનલ કોઓપરેટિવ ઓર્ગેનિક્સ લિમિટેડ (NCOL), અને બીજ ઉત્પાદન, ખરીદી અને વિતરણ માટે ભારતીય બીજ સહકારી સમિતિ લિમિટેડ (BBSSL). તેમણે જણાવ્યું કે આ પહેલોએ ખેડૂતોની આવક વધારવા માટે મજબૂત પાયો નાખ્યો છે.

કેન્દ્રીય સહકાર મંત્રી શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું કે જ્યારે અમૂલની સ્થાપના થઈ હતી, ત્યારે તે દરરોજ માત્ર 2,000 લિટર દૂધ એકત્રિત કરતું હતું. આજે, તે સમગ્ર દેશમાં દરરોજ કરોડો લિટર દૂધ (દરરોજ આશરે 3 કરોડ લિટર) એકત્રિત કરે છે અને તેનું ટર્નઓવર આશરે ₹1,23,000 કરોડ છે. શ્રી શાહે વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો કે 15 વર્ષ પછી દેશમાં અમૂલ જેવી ઓછામાં ઓછી 20 સંસ્થાઓ હશે, જે ખેડૂતો માટે કામ કરતી મજબૂત સહકારી સંસ્થાઓ હશે. તેમણે જણાવ્યું કે હરિયાણા સરકારે શેરડીના ખેડૂતોને સૌથી વધુ ભાવ આપ્યા છે, અને નાયબ સિંહ સૈની સરકારે હરિયાણાના ખેડૂતોને સમૃદ્ધ બનાવ્યા છે, જે સૌથી મોટી ઉપલબ્ધિ છે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું કે દેશમાં ઘણી કંપનીઓ ટેક્સી સેવાઓ ચલાવે છે, પરંતુ નફો ડ્રાઇવરોને બદલે માલિકોને જાય છે. તેમણે વધુમાં જણાવ્યું કે સહકાર મંત્રાલયની પહેલ હેઠળ, ટૂંક સમયમાં ‘ભારત’ ટેક્સી લોન્ચ કરવામાં આવશે, અને સમગ્ર નફો અમારા ડ્રાઇવર ભાઈઓને જશે. આનાથી ટેક્સી ડ્રાઇવરો માટે અનેક નવી રોજગારીની તકો ખુલશે. તેમને વીમાની સુવિધાઓ મળશે, તેમની ટેક્સીઓ પર જાહેરાતોની મંજૂરી આપવામાં આવશે અને અંતે તમામ નફો તેમને જશે. સહકાર મંત્રીએ જણાવ્યું કે આનાથી ગ્રાહકોની સુવિધા વધશે અને ટેક્સી ડ્રાઇવરો પણ સમૃદ્ધ બનશે. શ્રી શાહે વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો કે તે ટૂંક સમયમાં ભારતની નંબર વન ટેક્સી ઓપરેટિંગ કંપની બની જશે. તેમણે વધુમાં જણાવ્યું કે ભારતમાં સહકારી ચળવળ આશરે 125 વર્ષ જૂની છે, પરંતુ શ્રી મોદી દ્વારા લેવામાં આવેલી પહેલ તેને નવી ઊંચાઈઓ પર લઈ જશે, ખાસ કરીને તેને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં સમૃદ્ધિનું મુખ્ય ચાલક બળ બનાવશે.

કેન્દ્રીય સહકાર મંત્રી શ્રી અમિત શાહે કહ્યું કે હરિયાણાએ હંમેશા દેશની ખાદ્ય સુરક્ષા, દૂધ ઉત્પાદન અને રમતગમતમાં દેશ માટે ચંદ્રકોનો પ્રવાહ લાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે. પછી તે યુદ્ધનું મેદાન હોય કે રમતનું મેદાન, હરિયાણાના ખેડૂતો, સૈનિકો અને રમતવીરોએ દરેક મોરચે આપણા ત્રિરંગાનું ગૌરવ જાળવી રાખ્યું છે. તેમણે કહ્યું કે આપણને હજુ પણ એ સમય યાદ છે જ્યારે ઓછી વસ્તી હોવા છતાં દેશને ખોરાક માટે વિદેશથી લાલ ઘઉંની આયાત કરવી પડતી હતી. આ હરિયાણા અને પંજાબની ભૂમિ છે જેણે દેશને અનાજમાં આત્મનિર્ભર બનાવ્યો અને વૈશ્વિક સન્માન અપાવ્યું. શ્રી શાહે જણાવ્યું કે નાનું રાજ્ય હોવા છતાં, હરિયાણા સેન્ટ્રલ આર્મ્ડ પોલીસ ફોર્સ અને ત્રણેય સશસ્ત્ર સેવાઓમાં પ્રમાણસર સૌથી વધુ જવાનોનું યોગદાન આપે છે, અને તેમની બહાદુરીને કારણે ભારતના સશસ્ત્ર દળો અને સુરક્ષા દળોએ અસંખ્ય હુમલાઓને સફળતાપૂર્વક નિષ્ફળ બનાવ્યા છે. તેમણે જણાવ્યું કે હરિયાણાના પ્રચંડ રમતવીરો દરેક રમતગમતમાં દેશને મેડલ ટેલીમાં ટોચ પર લઈ જાય છે.

SM/JD