ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਮਨੋਹਰ ਲਾਲ, ਜੋ ਕਿ ਆਵਾਸ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਮਾਮਲੇ ਬਾਰੇ ਮੰਤਰੀ ਹਨ, ਨੇ ਅੱਜ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਭੋਪਾਲ ਵਿੱਚ ਸਵੱਛ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ 10ਵੇਂ ਐਡੀਸ਼ਨ ਲਈ ਟੂਲਕਿੱਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ।

ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਵੱਛਤਾ ਸਰਵੇਖਣ, ਸਵੱਛ ਸਰਵੇਖਣ (ਐੱਸਐੱਸ) ਇੱਕ ਦਹਾਕਾ ਪੂਰਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਐੱਸਐੱਸ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਲਾਨਾ ਸਰਵੇਖਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸਾਧਨ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਕੂੜੇ-ਕਚਰੇ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ, ਇਹ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਗਤੀ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ।

 ਇਸ ਸਾਲ ਸਵੱਛ ਸਰਵੇਖਣ ਦੀ ਥੀਮ ਹੈ: ਸਵੱਛਤਾ ਕੀ ਨਈ ਪਹਿਲ- ਬੜ੍ਹਾਏਂ ਹਾਥ, ਕਰੇਂ ਸਫ਼ਾਈ ਸਾਥ (Swacchata Ki Nayi Pehel- Badhayein Haath, Karein Safai Saath)। ਸਾਰੇ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਥਾਨਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਲਾਂਚ ਵਿੱਚ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਾਜ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਨੇ ਵਰਚੁਅਲੀ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।

ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਮੁਕਾਬਲੇ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸਵੱਛ ਸਰਵੇਖਣ ਨੇ ਸਵੱਛਤਾ ਲਈ ਮੈਟ੍ਰਿਕਸ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੀ ਬੈਂਚਮਾਰਕਿੰਗ , ਸਵੱਛ ਸ਼ਹਿਰ ਲਈ ਰੋਡਮੈਪ ਬਣਾਉਣ, ਸਵੱਛ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣਨ ਲਈ ਕਦਮ ਅਤੇ ਕੰਪੋਨੇਂਟ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸਵੱਛਤਾ ਰਾਹੀਂ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਸਵੱਛ ਸਰਵੇਖਣ ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਮਾਣ ਵਜੋਂ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਵੱਛਤਾ ਨੂੰ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।  ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਸਵਭਾਵ ਸਵੱਛਤਾ ਸੰਸਕਾਰ ਸਵੱਛਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ । 2016 ਵਿੱਚ 73 ਯੂਐੱਲਬੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 2024 ਵਿੱਚ 4900 ਯੂਬੀਐਲ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਤੱਕ, ਐੱਸਐੱਸ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਸਵੱਛਤਾ ਦੇ ਮਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪਿਛਲੇ ਕੁਛ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ, ਸਵੱਛ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਮੁਲਾਂਕਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸਾਧਨ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਐੱਸਐੱਸ ਨੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਅਤੇ ਸਵੱਛਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗਤ ਸਫਾਈ। ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, 2025-26 ਟੂਲਕਿੱਟ ਨੂੰ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਸ ਸਾਲ ਤੋਂ, ਨਾਗਰਿਕ ਸਾਲ ਭਰ ਕਈ ਪਲੈਟਫਾਰਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਫੀਡਬੈਕ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਗੇ , ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੋਟ ਫਾਰ ਮਾਈ ਸਿਟੀ ਐਪ ਅਤੇ ਪੋਰਟਲ, ਮਾਈਗੌਵ ਐਪ, ਸਵੱਛਤਾ ਐਪ, ਅਤੇ ਕਿਊਆਰ ਕੋਡ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਨਾਗਰਿਕ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਕਾਫ਼ੀ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਸਵੱਛ ਸਰਵੇਖਣ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਵੱਛਤਾ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਵਜੋਂ ਗੰਗਾ ਕਸਬੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਦਾਇਰੇ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਮੁਲਾਂਕਣ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਨਦੀ-ਬਹੁਤ ਖੇਤਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੇ। ਤਟਵਰਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਵੱਛ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਮੈਟ੍ਰਿਕਸ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ।

MoHUA ਨੇ ਸਤੰਬਰ, 2025 ਵਿੱਚ SBM-U - ਸਵੱਛ ਸ਼ਹਿਰ ਜੋੜੀ (ਐੱਸਐੱਸਜੇ) ਦੇ ਤਹਿਤ ਸ਼ਹਿਰੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਮਸ਼ਵਰਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਮਾਂ-ਬੱਧ ਅਤੇ ਢਾਂਚਾਗਤ ਸਲਾਹ ਢਾਂਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। 72 ਮੈਂਟਰ ਅਤੇ 200 ਮੈਂਟੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੇ ਗਿਆਨ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ, ਪੀਅਰ ਲਰਨਿੰਗ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਅਭਿਆਸਾਂ ਦੀ ਦੁਹਰਾਈ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਝੌਤਿਆਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ। ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਪੀਅਰ ਲਰਨਿੰਗ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਲਈ, ਸਵੱਛ ਸ਼ਹਿਰ ਜੋੜੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜੋੜੀਆਂ ਦੇ ਔਸਤ ਸਕੋਰ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਆਬਾਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਮਾਨਤਾ ਹੈ।

ਗੁਣਵੱਤਾ ਭਰੋਸਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਫੀਡਬੈਕ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਿਵਾਰਣ ਨੂੰ ਸੰਸਥਾਗਤ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਸਵੱਛ ਸਰਵੇਖਣ ਨੇ ਇੱਕ ਸਖ਼ਤ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਾਲਾ, ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ-ਅਧਾਰਿਤ ਮੁਲਾਂਕਣ ਢਾਂਚਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਟੀਮ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਐਂਕਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹਰੇਕ ਰਾਜ/ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮਰਪਿਤ ਸਿੰਗਲ-ਪੁਆਇੰਟ-ਆਫ-ਸੰਪਰਕ ਇੰਚਾਰਜ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰਕ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਭਰ ਤੋਂ 3,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਫੀਲਡ ਮੁਲਾਂਕਣਕਰਤਾ ਰੀਅਲ-ਟਾਈਮ, ਜੀਪੀਐੱਸ-ਸਮਰੱਥ ਨਿਗਰਾਨੀ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਿਤ, ਸਾਰੇ ULBs ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ 45-ਦਿਨਾਂ ਦਾ, ਜ਼ਮੀਨੀ ਸਰਵੇਖਣ ਕਰਨਗੇ। ਸਬੂਤ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਤਸਦੀਕ ਕਰਨ ਤੱਕ ਦੀ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ - ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡਿਜੀਟਲ, ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਅਤੇ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਗੁਣਵੱਤਾ-ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਟੂਲਕਿੱਟ ਦੇ ਜਾਰੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਫੀਲਡ ਮੁਲਾਂਕਣ ਫਰਵਰੀ ਦੇ ਮੱਧ ਤੋਂ ਮਾਰਚ 2026 ਤੱਕ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। GFC ਅਤੇ ODF ਪ੍ਰਮਾਣੀਕਰਣ ਮੁਲਾਂਕਣ ਵੀ ਫਰਵਰੀ 2026 ਦੇ ਮੱਧ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗਾ। ਸਵੱਛ ਭਾਰਤ ਮਿਸ਼ਨ - ਸ਼ਹਿਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਜਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਸਵੱਛ ਸਰਵੇਖਣ ਹੈ - ਹਰੇਕ ਨਾਗਰਿਕ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ-ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਅਭਿਆਸ ਤੋਂ ਪਰੇ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪਲੈਟਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਵਜੋਂ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਮਾਲਕੀ, ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਅਤੇ ਮਾਣ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣਨ ਦੀ ਦੌੜ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸਵੱਛ ਸਰਵੇਖਣ ਫੀਡਬੈਕ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਿਵਾਰਣ ਦੇ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਸਫਾਈ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਂਝੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਇੱਛਾ ਅਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਮਾਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।

************

ਐੱਸ.ਕੇ./ਏਕੇ