રાષ્ટ્રીય સંચાલન સમિતિ (NSC)એ પીએમ વિશ્વકર્મા યોજનાના અમલ માટેની સર્વોચ્ચ સંસ્થા છે. રાષ્ટ્રીય સંચાલન સમિતિ (NSC)ની બેઠકોની સહ-અધ્યક્ષતા કૌશલ્ય વિકાસ અને ઉદ્યોગ સાહસિકતા મંત્રાલય (MSDE), સચિવ, સૂક્ષ્મ, લઘુ અને મધ્યમ ઉદ્યોગ મંત્રાલય (MSME) અને સચિવ, નાણાકીય સેવાઓ વિભાગ (DFS) દ્વારા કરવામાં આવે છે. છેલ્લી NSC બેઠક 10 ઑક્ટોબર, 2025 ના રોજ યોજાઈ હતી, જેમાં અન્ય બાબતોની સાથે ઉન્નત કૌશલ્ય તાલીમ માટે પાત્રતાના માપદંડોને અંતિમ સ્વરૂપ આપવું, લોન મંજૂરી અને વિતરણમાં સુધારો કરવાના પગલાં જેમ કે બાકી અરજીઓ પર ફરીથી વિચારણા કરવી, EMIનું ભારણ ઘટાડવા માટે ₹50,000 થી ₹1,00,000 સુધીની નાની લોન આપવી, માર્ચ 2026 સુધીમાં 716 જિલ્લાઓમાં મંજૂર કરાયેલા જાગૃતિ શિબિરોમાં બેંકની ભાગીદારી સુનિશ્ચિત કરવી અને નાણાકીય સલાહ માટે કૌશલ્ય તાલીમ દરમિયાન એક દિવસ કૌશલ્ય તાલીમ કેન્દ્રોમાં બેંક અધિકારીઓની હાજરી ફરજિયાત બનાવવી જેવા અનેક પ્રસ્તાવો અને નીતિગત પગલાંને મંજૂરી આપવામાં આવી હતી.

શાખા સ્તરે નામંજૂર કરાયેલી લોન અરજીઓને આગળ વધારવા અને તેની સમીક્ષા કરવાની પદ્ધતિ અસ્તિત્વમાં છે. ઊંચા અસ્વીકાર દરોને સંબોધવા માટે, નાણાકીય સેવાઓ વિભાગ (DFS) એ બેંકોને સલાહ આપી છે કે તેઓ પીએમ વિશ્વકર્મા હેઠળ લોન લેવાનો ઇનકાર કરનારા લાભાર્થીઓ પાસેથી લેખિત વચન મેળવે. આ ઉપરાંત, બેંકોને એ પણ નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો છે કે તેઓ વહીવટી કાર્યાલય સ્તરે સમિતિઓનું ગઠન કરે જેથી લાભાર્થીઓ સુધી પહોંચ ન થઈ હોય અથવા લોન લેવાનો ઇનકાર કરનારા અસ્વીકૃત કેસોની સમીક્ષા કરી શકાય અને તેમનો ફરીથી સંપર્ક કરી શકાય.

વધુમાં, MSME મંત્રાલય વધુ લાભાર્થીઓ સુધી પહોંચવાનો પ્રયાસ કરીને પીએમ વિશ્વકર્મા હેઠળ લોન મંજૂરીમાં સુધારો કરવા માટે DFS સાથે નજીકના સંકલનમાં કામ કરી રહ્યું છે. પીએમ વિશ્વકર્માના લાભાર્થીઓને 12 પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં ટેક્સ્ટ સંદેશા મોકલવામાં આવી રહ્યા છે અને MSME મંત્રાલય તથા વિવિધ બેંકોના કોલ સેન્ટરો દ્વારા તે લાભાર્થીઓને કોલ કરવામાં આવી રહ્યા છે જેમણે લોન માટે અરજી કરી છે અને અરજી કર્યા પછી લોન લેવાનો ઇનકાર કરી રહ્યા છે અથવા તેમનો સંપર્ક થઈ શકતો નથી. આ ઉપરાંત, જે લાભાર્થીઓએ શરૂઆતમાં લોનનો વિકલ્પ પસંદ કર્યો નથી, તેઓ પોતે અથવા નજીકના કોમન સર્વિસ સેન્ટર (CSC) મારફતે પીએમ વિશ્વકર્મા પોર્ટલ દ્વારા લોનનો વિકલ્પ પસંદ કરી શકે છે.

અરજીઓ ત્રણ-તબક્કાની ચકાસણીમાંથી પસાર થાય છે, જેમાં (i) ગ્રામ પંચાયત/શહેરી સ્થાનિક સંસ્થા (ULB) સ્તરે ચકાસણીનો સમાવેશ થાય છે. (ii) જિલ્લા કલેક્ટરની અધ્યક્ષતાવાળી જિલ્લા અમલ સમિતિ (DIC) દ્વારા ચકાસણી (પુનરીક્ષણ અને ભલામણ) (iii) MSME વિકાસ અને સુવિધા કાર્યાલય (MSME DFO) ના અધિકારી, રાજ્ય/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ સ્તરની બેન્કર્સ સમિતિ (SLBC)ના સભ્ય અને MSDEના સભ્યની અધ્યક્ષતામાં તપાસ સમિતિ દ્વારા મંજૂરી.

5 વર્ષના સમયગાળા (નાણાકીય વર્ષ 2023-24થી નાણાકીય વર્ષ 2027-28) માટે મંજૂર કરાયેલા 30 લાખ લાભાર્થીઓના કવરેજના લક્ષ્યાંક સામે, યોજના હેઠળ 30 લાખ કારીગરો/શિલ્પકારોની ચકાસણી અને નોંધણીની પ્રક્રિયા સફળતાપૂર્વક પૂર્ણ કરવામાં આવી છે જેથી પીએમ વિશ્વકર્મા યોજનાની સમય મર્યાદામાં PMV લાભાર્થીઓને કૌશલ્ય તાલીમ, લોન, ટૂલકિટ પ્રોત્સાહન, માર્કેટિંગ સહાય વગેરે જેવા વધુ લાભો પૂરા પાડી શકાય.

આ યોજના હેઠળ, દેશભરમાં પીએમ વિશ્વકર્માના લાભાર્થીઓને તેમના હસ્તકલા ઉત્પાદનોનું પ્રદર્શન, રજૂઆત અને વેચાણ કરી શકે તે માટે રાજ્ય સ્તરીય પ્રદર્શનો વગેરેમાં ભાગીદારી સહિત માર્કેટિંગ સહાય પૂરી પાડવામાં આવી રહી છે. આ ઉપરાંત, પીએમ વિશ્વકર્માના લાભાર્થીઓને તેમના ઉત્પાદનોના ઓનલાઈન વેચાણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ONDC, FabIndia, Meesho, GeM વગેરે જેવા વિવિધ ઈ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ્સ દ્વારા ઓનલાઈન માર્કેટિંગ સહાય પૂરી પાડવામાં આવી રહી છે. દિલ્હી હાટમાં રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના PMV લાભાર્થીઓ માટે એક રાષ્ટ્રીય સ્તરનો વેપાર મેળો/પ્રદર્શન નિર્ધારિત કરવામાં આવ્યો છે જેથી બજાર સંપર્ક, ઉત્પાદનોના પ્રદર્શન અને વેચાણને પ્રોત્સાહન આપી શકાય, કારીગરો માટે B2B/B2C જોડાણ અને રાષ્ટ્રીય/આંતરરાષ્ટ્રીય દૃશ્યતા પણ પ્રાપ્ત કરી શકાય. આ ઉપરાંત, MSME મંત્રાલય નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ડિઝાઇન (NID), ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ પેકેજિંગ (IIP), ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ રૂરલ મેનેજમેન્ટ આણંદ (IRMA) મારફતે ડિઝાઇનિંગ, વૈવિધ્યકરણ, બ્રાન્ડિંગ અને પેકેજિંગ વગેરે દ્વારા પીએમ વિશ્વકર્મા ઉત્પાદનોનું મૂલ્યવર્ધન સુનિશ્ચિત કરવાની યોજના બનાવી રહ્યું છે. વધુમાં, પીએમ વિશ્વકર્મા ઉત્પાદનો માટે સમર્પિત વેચાણ બિંદુઓ સુનિશ્ચિત કરવા માટે, MSME મંત્રાલય નજીકના ભવિષ્યમાં દેશભરના મુખ્ય શહેરોમાં PMV એમ્પોરિયમ/હાટ સ્થાપિત કરવા જઈ રહ્યું છે.

સૂક્ષ્મ, લઘુ અને મધ્યમ ઉદ્યોગ રાજ્ય મંત્રી સુશ્રી શોભા કરંદલાજેએ આજે લોકસભામાં એક પ્રશ્નના લેખિત જવાબમાં આ માહિતી આપી હતી.

SM/BS/GP/JD