ముంబయి నగరంలో 26/11 ఉగ్రవాద దాడి అనంతరం ‘నేషనల్ ఇన్వెస్టిగేషన్ ఏజెన్సీ చట్టం-2008’ కింద దేశంలో ఉగ్రవాద నిరోధక చట్టం అమలు కేంద్రీయ సంస్థగా జాతీయ దర్యాపు సంస్థ (నేషనల్ ఇన్వెస్టిగేషన్ ఏజెన్సీ-ఎన్‌ఐఏ) ఏర్పాటైంది.

‘ఎన్‌ఐఏ చట్టం-2008’లోని షెడ్యూలులో పేర్కొన్న మేరకు- భారత సార్వభౌమాధికారం, భద్రత-సమగ్రత, అంతర్గత భద్రత, విదేశాలతో స్నేహపూర్వక సంబంధాలు, అంతర్జాతీయ ఒప్పందాల సంబంధిత అంశాలపై దుష్ప్రభావం చూపే నేరాలమీద ఈ సంస్థ దర్యాప్తు, విచారణ చేపడుతుంది.

జాతీయ భద్రతను ప్రభావితం చేసే లేదా ముప్పు తెచ్చే నేరాల నివారణ-దర్యాప్తు-విచారణ బాధ్యతలను సమర్థంగా నిర్వర్తించగల అంతర్జాతీయ దర్యాప్తు సంస్థగా ‘ఎన్‌ఐఏ’ను రూపుదిద్దే లక్ష్యంతో సంస్థ సామర్థ్యం పెంపు దిశగా కింది చర్యలు, కార్యక్రమాలు అమలులోకి వచ్చాయి:

(i)         భారత్‌ వెలుపల భారత పౌరుల ప్రమేయం లేదా దేశ ప్రయోజనాల సంబంధిత షెడ్యూల్డ్ నేరాల దర్యాప్తు దిశగా ప్రభుత్వం ‘ఎన్‌ఐఏ (సవరణ) చట్టం-2019’ ద్వారా సంస్థకు పూర్తి అధికారమిచ్చింది.

(ii)        పేలుడు పదార్థాల చట్టం-1908తోపాటు మానవ అక్రమ రవాణా, సైబర్ ఉగ్రవాదం, ఆయుధాల చట్టం-1959 సంబంధిత నేరాల దర్యాప్తు దిశగా ‘ఎన్‌ఐఏ’ అధికార పరిధిని విస్తరించారు.

(iii)       దేశ రాజధాని ఢిల్లీలో ప్రధాన కార్యాలయంతోపాటు 2 జోనల్‌ (గువహటి, జమ్మూ) కార్యాలయాలు సహా వివిధ ప్రాంతాలలో 21 శాఖా కార్యాలయాలను ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసింది.

(iv)      ప్రస్తుతం ‘ఎన్‌ఐఏ’ కోసం మొత్తం 1901 పోస్టులు మంజూరు చేయగా, వీటిలో గడచిన ఐదేళ్లలోనే 769 పోస్టులు మంజూరయ్యాయి.

(v)        ‘ఎన్‌ఐఏ’ కోసం దేశవ్యాప్తంగా 52 ప్రత్యేక కోర్టులను ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసింది. వీటిలో రాంచీ, జమ్మూ, ముంబయిలలోని మూడేసి ప్రత్యేక కోర్టులను ‘ఎన్‌ఐఏ’ దర్యాప్తు చేసే షెడ్యూల్డ్ నేరాల విచారణకు కేటాయించారు.

(vi)      బిగ్ డేటా అనలిటిక్స్‌, వివిధ దర్యాప్తు ప్రక్రియల ఆటోమేషన్-డిజిటలీకరణ, పర్యవేక్షణ బలోపేతం సహా సామర్థ్యం, స్థిరత్వం, జవాబుదారీతనం పెంపు విధానాల సౌలభ్యం కల్పిస్తూ ‘ఎన్‌ఐఏ’ పరిధిలో ‘నేషనల్ టెర్రర్ డేటా ఫ్యూజన్ అండ్‌ అనాలిసిస్ సెంటర్’  (ఎన్‌టీడీఎఫ్‌ఏసీ) ఏర్పాటైంది.

(vii)     మరోవైపు ‘ఎన్‌ఐఏ’ కింద 2018 జనవరిలో ‘ఐఎస్‌ఐఎస్‌ ఇన్వెస్టిగేషన్ రీసెర్చ్ సెల్’  (ఐఐఆర్‌సీ)ని ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసింది. అటుపైన ఇతర ఉగ్రవాద నేరాలకూ దీన్ని విస్తరించి, ‘కౌంటర్ టెర్రరిజం రీసెర్చ్ సెల్’ (సీటీఆర్‌టీసీ)గా పేరు మార్చింది.

(viii)    ‘యాంటీ హ్యూమన్ ట్రాఫికింగ్ డివిజన్’, ‘యాంటీ సైబర్ టెర్రరిజం డివిజన్’, ‘ఫైనాన్షియల్ యాక్షన్ టాస్క్ ఫోర్స్ సెల్’, ‘ఫైనాన్షియల్ అనాలిసిస్ యూనిట్’ వంటి ప్రత్యేక విభాగాలు సహా న్యాయ నిపుణులతో ఒక ప్రత్యేక సెల్ కూడా ‘ఎన్‌ఐఏ’లో ఏర్పాటైంది.

(ix)      విదేశీ అధికార పరిధి సంబంధిత నేరాల దర్యాప్తులో భారత సామర్థ్యం సంస్థాగతీకరణ దిశగా 2024లో ప్రత్యేక ‘విదేశీ దర్యాప్తు అభ్యర్థన యూనిట్’ను ‘ఎన్‌ఐఏ’లో ఏర్పాటు చేశారు.

(x)        ఉగ్రవాద సంస్థలకు నిధులు, అధిక నాణ్యత గల ‘నకిలీ భారత కరెన్సీ నోట్లు’ సంబంధిత కేసుల దర్యాప్తు నిమిత్తం ‘ఎన్‌ఐఏ’ను కేంద్ర స్థాయి నోడల్ సంస్థగా ప్రభుత్వం ప్రకటించింది. ఈ అంశాలపై నిర్దిష్ట, నిశిత దర్యాప్తు లక్ష్యంగా ‘ఉగ్రవాద నిధులు-నకిలీ కరెన్సీ దర్యాప్తు సెల్’ ఏర్పాటైంది.

(xi)      ప్రపంచ దేశాలతో సహకారం దిశగా 2022లో ‘నో మనీ ఫర్ టెర్రర్’ ఇతివృత్తంగా మంత్రుల స్థాయి 3వ సమావేశాన్ని ‘ఎన్‌ఐఏ’ నిర్వహించింది. ఇందులో 78 దేశాలతోపాటు 16 బహుళపక్ష సంస్థల ప్రతినిధులు పాల్గొన్నారు.

(xii)     గడచిన ఐదేళ్లలో- తమ అధికారులతోపాటు రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల పోలీసులు, కేంద్ర పోలీసు సంస్థలు, సాయుధ పోలీసు దళాల సిబ్బంది ‘సామర్థ్య వికాసం శిక్షణ కార్యక్రమాల’ను విదేశీ సంస్థల సహకారంతో ‘ఎన్‌ఐఏ’ నిర్వహించింది. అలాగే మూడేళ్లుగా విదేశీ అధికారుల కోసం కూడా ఇలాంటి కార్యక్రమాలను ఏర్పాటు చేసింది.

(xiii)    ఫోరెన్సిక్ నైపుణ్య రంగంలో ‘ఎన్‌ఐఏ’ అధికారుల సామర్థ్యం పెంపు లక్ష్యంగా ‘ఎన్‌ఐఏ’,  ‘నేషనల్ ఫోరెన్సిక్ సైన్స్ యూనివర్సిటీ’ మధ్య అవగాహన ఒప్పందానికి ప్రభుత్వం ఆమోదముద్ర వేసింది. దీనిపై ఉభయపక్షాలు 2025 మార్చిలో సంతకం చేశాయి.

(xiv)   భారత నకిలీ కరెన్సీ నోట్ల సంబంధిత సమాచార ఆదానప్రదానం కోసం భారత్‌, బంగ్లాదేశ్ మధ్య ఒక సంయుక్త కార్యాచరణ బృందం ఏర్పాటైంది. నకిలీ నోట్ల దొంగ రవాణా నిరోధానికి కేంద్ర-రాష్ట్ర స్థాయులలో వివిధ ‘ఎల్‌ఈఏ’లతోపాటు బంగ్లాదేశ్, నేపాల్ సహా పొరుగు దేశాల పోలీసు అధికారుల కోసం సామర్థ్య వికాస కార్యక్రమాలను ‘ఎన్‌ఐఏ’  నిర్వహించింది.

(xv)     జాతీయ భద్రతను ప్రభావితం చేసే/ముప్పు కలిగించే నేరాల నివారణ, దర్యాప్తు, విచారణలో ‘ఎన్‌ఐఏ’ సామర్థ్య బలోపేతం సహా ప్రపంచ ఉత్తమ ఉగ్రవాద నిరోధక సంస్థల పనితీరు పారామితులతో సమానంగా సామర్థ్యాల ప్రమాణీకరణకు కృషి కొనసాగింది.

దేశంలో ఓ కీలక దర్యాప్తు సంస్థగా ‘ఎన్‌ఐఏ’ను తీర్చిదిద్దే లక్ష్యంతో చేపట్టిన ఈ చర్యలు, కార్యక్రమాలన్నిటి ఫలితంగా సంస్థ సామర్థ్యం గణనీయంగా మెరుగుపడింది.

ఆ మేరకు ఇది తన విధులను సమర్థంగా, ప్రభావవంతంగా నిర్వర్తిస్తోంది. తద్వారా ఇప్పుడు ప్రపంచ స్థాయిలో ప్రముఖ దర్యాప్తు సంస్థగా అవతరించింది. ఈ సంస్థ దర్యాప్తు చేసిన మొత్తం (ఆరంభం నుంచి నమోదు చేసిన 692) కేసులకుగాను 92.44 శాతం శిక్ష విధించే తీర్పులతో 172 కేసులు పరిష్కారమయ్యాయి.

దేశ సార్వభౌమత్వం, ఐక్యత, సమగ్రత, భద్రతలకు భంగం కలిగించే చట్టవిరుద్ధ కార్యకలాపాలపై కేంద్ర ప్రభుత్వం ఉక్కుపాదం మోపే (జీరో టాలరెన్స్) విధానాన్ని అనుసరిస్తుంది.

చట్టవిరుద్ధ కార్యకలాపాల (నిరోధక) చట్టం-1967 నిబంధనల ప్రకారం అటువంటి కార్యకలాపాలలో పాల్గొన్నట్లు తేలిన వివిధ సంస్థలపై ప్రభుత్వం సదా కఠిన చర్యలు చేపట్టింది.

మొత్తంమీద గడచిన ఐదేళ్లలో ప్రభుత్వం 23 సంస్థలను చట్టవిరుద్ధమైనవిగా ప్రకటించింది. ఈ జాబితాను ‘అనుబంధం-ఎ’లో చూడవచ్చు.

అనుబంధం-ఎ

హోం శాఖ సహాయ మంత్రి శ్రీ నిత్యానంద రాయ్‌ లోక్‌సభలో ఒక ప్రశ్నకు లిఖితపూర్వక సమాధానమిస్తూ ఈ సమాచారం వెల్లడించారు.