ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਕਲੀ ਮੋਬਾਈਲ ਹੈਂਡਸੈੱਟ ਖਰੀਦਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ, ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸ਼ੱਕੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਆਸਾਨ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੇਣ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਸਾਥੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ, ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਵਿਭਾਗ ਨੇ 28 ਨਵੰਬਰ, 2025 ਨੂੰ ਟੈਲੀਕਾਮ ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਬੰਧਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਮੋਬਾਈਲ ਹੈਂਡਸੈੱਟਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਆਯਾਤਕਾਂ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਲਾਜ਼ਮੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ:

1. ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਸੰਚਾਰ ਸਾਥੀ ਮੋਬਾਈਲ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਨਿਰਮਿਤ ਜਾਂ ਆਯਾਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਾਰੇ ਮੋਬਾਈਲ ਹੈਂਡਸੈੱਟਾਂ 'ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਵੇ  ।

2. ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਸਥਾਪਤ ਸੰਚਾਰ ਸਾਥੀ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਦੇ ਉਪਯੋਗ ਲਈ ਜਾਂ ਡਿਵਾਈਸ ਸੈੱਟਅੱਪ ਦੌਰਾਨ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਪਾਬੰਦੀ ਦੇ ਉਪਲਬਧ ਹੋਵੇ।

3. ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਨਿਰਮਿਤ ਅਤੇ ਵਿਕਰੀ ਲਈ ਮੋਬਾਈਲ ਹੈਂਡਸੈੱਟਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਆਯਾਤਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਅੱਪਡੇਟ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਐਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 90 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਅਤੇ 120 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਾਲਣਾ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਸੰਚਾਰ ਸਾਥੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ

ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਲਈ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸੰਚਾਰ ਸਾਥੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਸੰਚਾਰ ਸਾਥੀ ਪੋਰਟਲ ਅਤੇ ਐਪ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੋਬਾਈਲ ਉਪਕਰਣ ਪਛਾਣ ਨੰਬਰ ਰਾਹੀਂ ਮੋਬਾਈਲ ਹੈਂਡਸੈੱਟਾਂ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ੱਕੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਵਾਲੇ ਸੰਚਾਰ, ਗੁੰਮ/ਚੋਰੀ ਹੋਏ ਮੋਬਾਈਲ ਹੈਂਡਸੈੱਟਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਕਨੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨਾ, ਬੈਂਕਾਂ/ਵਿੱਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸੰਪਰਕ ਵੇਰਵੇ ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੋਬਾਈਲ ਉਪਕਰਣ ਪਛਾਣ ਨੰਬਰ (IMEI) ਵਾਲੇ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਛੇੜਛਾੜ ਵਾਲੇ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਉਪਕਰਣਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੋਣ ਲਈ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਜਾਂ ਆਯਾਤਕਾਂ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ।

ਨਕਲੀ ਜਾਂ ਡੁਪਲੀਕੇਟ ਆਈਐੱਮਈਆਈ ਵਾਲੇ ਮੋਬਾਈਲ ਹੈਂਡਸੈੱਟ ਟੈਲੀਕਾਮ ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਕਲੀ/ਛੇੜਛਾੜ ਕੀਤੇ ਆਈਐੱਮਈਆਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੈਂਡਸੈੱਟਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਮੋਬਾਈਲ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹੈ। ਚੋਰੀ, ਗੁੰਮ ਜਾਂ ਬਲੈਕਲਿਸਟ ਕੀਤੇ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਵੇਚਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਖਰੀਦਦਾਰ ਅਪਰਾਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਦਾ ਹੈ। ਸੰਚਾਰ ਸਾਥੀ ਐਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਬਲੌਕ ਕੀਤੇ/ਪ੍ਰਤੀਬੰਧਿਤ ਆਈਐੱਮਈਆਈ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸੰਚਾਰ ਸਾਥੀ ਮੋਬਾਈਲ ਐਪ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ

ਐਂਡਰੌਇਡ ਲਈ:  https://play.google.com/store/apps/details?id=com.dot.app.sancharsaathi

ਆਈਓਐਸ ਲਈ:  https://apps.apple.com/app/sanchar-saathi/id6739700695

****

ਐੱਮਆਈ/ਏਆਰਜੇ/ਬਲਜੀਤ