ડાયરેક્ટ બેનિફિટ ટ્રાન્સફર ઓફ એલપીજી (DBTL) - પહેલ (PAHAL) યોજના દેશભરમાં સબસિડીના પારદર્શક અને અસરકારક વિતરણ માટે જાન્યુઆરી 2015 થી અમલમાં મૂકવામાં આવી છે. પહેલ યોજના હેઠળ, તમામ ઘરેલુ એલપીજી સિલિન્ડરો એક સમાન રિટેલ સેલિંગ પ્રાઇસ (RSP) પર વેચાય છે અને એલપીજી ગ્રાહકોને લાગુ પડતી સબસિડી સીધી તેમના બેંક ખાતામાં ટ્રાન્સફર કરવામાં આવે છે.

સરકાર ઘરેલુ એલપીજી ગ્રાહકોના સંદર્ભમાં એલપીજી વિતરણ અને સબસિડી ટ્રાન્સફર કાર્યક્ષમ, પારદર્શક અને સર્વસમાવેશક રહે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે સતત પગલાં લઈ રહી છે. પહેલ (DBTL) યોજના, આધાર-આધારિત ચકાસણી, બાયોમેટ્રિક પ્રમાણીકરણ અને અયોગ્ય અથવા ડુપ્લિકેટ કનેક્શન્સને દૂર કરવા જેવી પહેલોના અમલથી લક્ષિત સબસિડીના ટ્રાન્સફરની સિસ્ટમ નોંધપાત્ર રીતે મજબૂત થઈ છે.

પહેલ યોજનાએ 'ઘોસ્ટ' એકાઉન્ટ્સ, બહુવિધ એકાઉન્ટ્સ અને નિષ્ક્રિય એલપીજી કનેક્શન્સની ઓળખ અને બ્લોકિંગમાં મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે, જેનાથી વ્યાવસાયિક ઉપયોગ માટે સબસિડીવાળા એલપીજીના ડાયવર્ઝનને રોકવામાં મદદ મળી છે.

અયોગ્ય ગ્રાહકોને દૂર કરવા અને સબસિડી ટ્રાન્સફર પ્રક્રિયા સુધારવા માટે સરકારે અસંખ્ય પગલાં લીધાં છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

CLDP દ્વારા ડી-ડુપ્લિકેશન (De-duplication):

સરકારે એક કોમન એલપીજી ડેટાબેઝ પ્લેટફોર્મ (CLDP) પણ લાવ્યું છે જેના દ્વારા ડુપ્લિકેટ કનેક્શન્સને ઓળખવામાં આવે છે અને એલપીજી ડેટાબેઝમાંથી દૂર કરવામાં આવે છે. એલપીજી ગ્રાહક ડેટાબેઝમાં ડુપ્લિકેશન આ માટેના મુખ્ય પરિમાણો તરીકે આધાર નંબર, બેંક એકાઉન્ટની વિગતો, સંક્ષિપ્ત ઘરગથ્થુ સૂચિ (Abridged Household List - AHL) ટેમ્પરરી આઇડેન્ટિફિકેશન નંબર (TIN), રેશન કાર્ડની વિગતો, નામ અને સરનામાનો ઉપયોગ કરીને કરવામાં આવે છે.

બાયોમેટ્રિક આધાર પ્રમાણીકરણ અભિયાન (Biometric Aadhaar Authentication Drive):

ડાયરેક્ટ બેનિફિટ ટ્રાન્સફર (DBT) યોજનાઓ માટે આધાર-આધારિત પ્રમાણીકરણ લાભાર્થીઓની સચોટ, રિયલ-ટાઇમ અને ખર્ચ-અસરકારક ઓળખ, પ્રમાણીકરણ અને ડી-ડુપ્લિકેશન સક્ષમ કરે છે, જેનાથી ઇચ્છિત પ્રાપ્તકર્તાઓને લાભોની લક્ષિત ડિલિવરી સુનિશ્ચિત થાય છે. ગ્રાહક પ્રમાણીકરણને મજબૂત કરવા માટે, સરકારે જાહેર ક્ષેત્રની ઓઇલ માર્કેટિંગ કંપનીઓ (OMCs) ને પ્રધાનમંત્રી ઉજ્જવલા યોજના (PMUY) અને પહેલના લાભાર્થીઓના બાયોમેટ્રિક આધાર પ્રમાણીકરણ હાથ ધરવા અને પૂર્ણ કરવા નિર્દેશ આપ્યો હતો. 01.11.2025 સુધીમાં, હાલના PMUY લાભાર્થીઓમાંથી 69% માટે બાયોમેટ્રિક આધાર પ્રમાણીકરણ પૂર્ણ થઈ ગયું છે. વધુમાં, કનેક્શન્સ રિલીઝ થાય તે પહેલાં તમામ નવા PMUY ગ્રાહકો બાયોમેટ્રિક પ્રમાણીકરણમાંથી પસાર થાય છે.

અયોગ્ય ગ્રાહકોને દૂર કરવા (Weeding out of Ineligible Consumers):

પહેલ યોજનાએ પાત્ર PMUY ગ્રાહકોને લક્ષિત સબસિડી લાભનું વિતરણ સક્ષમ કર્યું છે. આ લાભો પાત્ર અને લક્ષિત લાભાર્થીઓ સુધી કાર્યક્ષમ અને સમયસર પહોંચે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે બહુવિધ પગલાં લેવામાં આવ્યા છે. તેની શરૂઆતથી, હાથ ધરવામાં આવેલી વ્યાપક ડી-ડુપ્લિકેશન કવાયતના પરિણામે, કુલ 8.63 લાખ PMUY કનેક્શન્સ સમાપ્ત કરવામાં આવ્યા છે. વધુમાં, જાન્યુઆરી 2025 માં, PMUY ગ્રાહકોને દૂર કરવા માટે એક માનક સંચાલન પ્રક્રિયા (Standard Operating Procedure - SOP) જાહેર કરવામાં આવી હતી જેમણે કનેક્શનની સ્થાપના પછી કોઈ વધુ રિફિલ લીધી ન હતી અને 1લી નવેમ્બર 2025 સુધી, SOP ને અનુસરીને લગભગ 20,000 નિષ્ક્રિય PMUY કનેક્શન્સ સમાપ્ત કરવામાં આવ્યા છે.

રિસર્ચ એન્ડ ડેવલપમેન્ટ ઇનિશિયેટિવ (RDI) દ્વારા વ્યાપક તૃતીય-પક્ષ મૂલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું હતું. આ અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું કે 90% થી વધુ ઉત્તરદાતાઓ સબસિડી ભરપાઈ પદ્ધતિથી સંતુષ્ટ હતા. આ અહેવાલ સબસિડી ચુકવણીના ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને ફરિયાદ નિવારણ પ્રણાલીઓને મજબૂત કરવા, તેમજ આર્થિક રીતે નબળા વિભાગો સુધી સબસિડીને મર્યાદિત કરીને લક્ષ્યાંક સુધારવાની ભલામણ કરે છે. તે સારી રીતે અપનાવવા અને એલપીજીના સુરક્ષિત ઉપયોગને સુનિશ્ચિત કરવા માટે સ્થાનિક ભાષા અને માસ મીડિયા ઝુંબેશ દ્વારા સતત સલામતી જાગૃતિ અને વિસ્તૃત આઉટરીચની જરૂરિયાતને પણ પ્રકાશિત કરે છે. આ તારણોના આધારે, પહેલ યોજનાની કાર્યક્ષમતા, પારદર્શિતા અને આઉટરીચને વધુ સુધારવા માટે પગલાં લેવામાં આવ્યા છે.

• ગ્રાહક અનુભવ અને સેવા ગુણવત્તા વધારવા માટે તમામ એલપીજી ગ્રાહકો માટે ફરિયાદ નિવારણ પ્રણાલીને પણ સમય જતાં ધીમે-ધીમે મજબૂત અને સુધારવામાં આવી છે. હવે એલપીજી ગ્રાહકો નીચેની કોઈપણ પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરીને તેમની અરજીઓ/ફરિયાદો દાખલ કરી શકે છે:
• ટોલ ફ્રી હેલ્પલાઇન: સબસિડી-સંબંધિત સમસ્યાઓ સહિત તેમની પ્રશ્નો દાખલ કરવા માટે ગ્રાહકો માટે એક સમર્પિત ટોલ-ફ્રી હેલ્પલાઇન (1800 2333 555) ઉપલબ્ધ છે.
• OMCs ની સત્તાવાર વેબસાઇટ્સ અને મોબાઇલ એપ્લિકેશન્સ.
• સેન્ટ્રલાઇઝ્ડ પબ્લિક ગ્રીવન્સ રિડ્રેસ અને મોનિટરિંગ સિસ્ટમ (CPGRAMS)
• ચેટબોટ્સ, વોટ્સએપ, સોશિયલ મીડિયા હેન્ડલ્સ (ટ્વિટર, ફેસબુક, ઇન્સ્ટાગ્રામ) જેમાં MoPNGeSEVA નો સમાવેશ થાય છે.
• 1906: એલપીજી અકસ્માતો/લિકેજ માટે સમર્પિત હેલ્પલાઇન.
• ડિસ્ટ્રિબ્યુટર ઑફિસ પર સીધી ફરિયાદ દાખલ કરવી.

ઓનલાઈન ફરિયાદોના કિસ્સામાં ગ્રાહકોને ફરિયાદ નિરાકરણ પર તેમનો પ્રતિભાવ આપવાનો વિકલ્પ હોય છે. જો ગ્રાહક પૂરા પાડવામાં આવેલા નિરાકરણથી સંતુષ્ટ ન હોય, તો તેમની પાસે વધુ સમીક્ષા માટે પ્રશ્નને ફરીથી ખોલવાનો વિકલ્પ હોય છે.

આ માહિતી પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ મંત્રાલયના રાજ્ય મંત્રી શ્રી સુરેશ ગોપી દ્વારા આજે રાજ્યસભામાં લેખિત જવાબમાં આપવામાં આવી હતી.

SM/DK/GP/JD

(रिलीज़ आईडी: 2197114) आगंतुक पटल : 4