કેન્દ્રીય વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રી, શ્રી પીયૂષ ગોયલે જણાવ્યું છે કે નિકાસની સંભાવના ધરાવતા તમામ આદિવાસી ઉત્પાદનોને વાણિજ્ય વિભાગ દ્વારા વિવિધ ચેનલો દ્વારા સંપૂર્ણ સમર્થન આપવામાં આવશે, જેમાં ઈ-કોમર્સ પ્લેટફોર્મ્સ, ઉત્પાદન પ્રદર્શન અને વેચાણ માટેના આંતરરાષ્ટ્રીય વેરહાઉસીસ, તેમજ જથ્થાબંધ અને છૂટક વેપાર નેટવર્ક્સનો સમાવેશ થાય છે. કેન્દ્રીય આદિજાતિ બાબતોના મંત્રી શ્રી જુઅલ ઓરામની ગૌરવપૂર્ણ હાજરીમાં નવી દિલ્હી ખાતે આયોજિત આદિજાતિ વ્યવસાય કોન્ક્લેવ ૨૦૨૫ ને સંબોધિત કરતી વખતે શ્રી ગોયલે આ વાત કહી.

વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રાલયના ડિપાર્ટમેન્ટ ફોર પ્રમોશન ઓફ ઇન્ડસ્ટ્રી એન્ડ ઇન્ટરનલ ટ્રેડ (DPIIT) દ્વારા, આદિજાતિ બાબતોના મંત્રાલય અને સંસ્કૃતિ મંત્રાલયના સહયોગથી આયોજિત, આ કોન્ક્લેવ જનજાતીય ગૌરવ વર્ષ દરમિયાન એક ઐતિહાસિક ક્ષણ બની, જેમાં બિરસા મુંડાની 150મી જન્મજયંતીની ઉજવણી કરવામાં આવી.

વાણિજ્ય મંત્રીએ કોન્ક્લેવને માહિતી આપી કે નિકાસ પ્રમોશનના પ્રયાસોને મજબૂત કરવા માટે હાલમાં એક યોજના વિકસાવવામાં આવી રહી છે જેથી આદિવાસી ઉત્પાદનોને સ્થાનિક અને વૈશ્વિક બજારોમાં જે દૃશ્યતા અને બજાર પહોંચનો અધિકાર છે તે મળે તેની ખાતરી કરી શકાય.

શ્રી ગોયલે કહ્યું કે સ્થાનિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય બંને બજારો આદિવાસી માલસામાન અને હસ્તકલા માટે અપાર તકો આપે છે, અને સરકાર આગામી વર્ષોમાં આ સંભવિતતાનો ઉપયોગ કરવા માટે જરૂરી પગલાં લઈ રહી છે.

મંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે પ્રધાનમંત્રી માને છે કે દેશ ત્યારે જ ખરેખર સમૃદ્ધ થઈ શકે છે જ્યારે સ્વદેશી લોકો સમૃદ્ધ થાય. તેમણે કહ્યું કે ભારતનો વિકાસ અને પ્રગતિ દરેક ઘર સુધી, ખાસ કરીને આદિવાસી અને દૂરના પ્રદેશો સુધી પ્રગતિ પહોંચે તેની ખાતરી કરવા પર નિર્ભર છે. શ્રી ગોયલે પુનરોચ્ચાર કર્યો કે આદિવાસી અને સ્વદેશી સમુદાયોનું ઉત્થાન સરકાર માટે ટોચની પ્રાથમિકતા રહે છે, જે સમાવેશી અને ટકાઉ વિકાસ પ્રત્યેની તેની પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

શ્રી ગોયલે બિરસા મુંડાને શ્રદ્ધાંજલિ આપી અને કહ્યું કે તેમણે આદિવાસી સમુદાયને દિશા અને નેતૃત્વ બતાવ્યું. તેમણે ઉમેર્યું કે દેશે બિરસા મુંડાના જીવનમાંથી પ્રેરણા લેવી જોઈએ અને આદિવાસી સમુદાયનું ઉત્થાન કરવા, આજીવિકા વધારવા અને દરેક આદિવાસી ઘરમાં સુખ અને સમૃદ્ધિ સુનિશ્ચિત કરવા માટે તેમના પગલે ચાલવું જોઈએ. શ્રી ગોયલે બિરસા મુંડાના શબ્દો, "આપણી જમીન, આપણું રાજ્ય" ને યાદ કર્યા અને કહ્યું કે આદિવાસી સમુદાયે ઐતિહાસિક રીતે ભારે વંચિતતા અને મુશ્કેલીઓનો સામનો કર્યો છે.

મંત્રીએ અસંખ્ય પડકારો છતાં તેના મૂલ્યો, હસ્તકલા અને પરંપરાગત કૌશલ્યોને જાળવી રાખવા બદલ આદિવાસી સમુદાયની પ્રશંસા કરી. તેમણે કહ્યું કે જે રીતે આદિવાસી સમુદાયોએ સ્થિતિસ્થાપકતા અને સમર્પણ દ્વારા તેમના ઇતિહાસ અને વારસાને જીવંત રાખ્યો છે તે ખરેખર પ્રશંસનીય છે. તેમણે આદિવાસી સમુદાયની શક્તિ અને દ્રઢ નિશ્ચય પ્રત્યે ઊંડો આદર વ્યક્ત કર્યો અને કહ્યું કે ભારતની સાંસ્કૃતિક અને સામાજિક રચનામાં તેમનું યોગદાન અમૂલ્ય છે.

શ્રી ગોયલે નોંધ્યું કે આદિજાતિ બાબતોના મંત્રાલય અને વાણિજ્ય વિભાગે સંયુક્ત રીતે આદિવાસી અને સ્વદેશી ઉત્પાદનોના વેપાર અને વાણિજ્યને પ્રોત્સાહન આપવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી છે. તેમણે કહ્યું કે શાળાઓ, કોલેજો, યુનિવર્સિટીઓ, વેપારી સંસ્થાઓ અને સરકારી સંસ્થાઓએ સાથે મળીને સુનિશ્ચિત કર્યું છે કે દેશના અંતરિયાળ ખૂણેથી ગુણવત્તાયુક્ત આદિવાસી ઉત્પાદનો સમગ્ર ભારતમાં બજારો અને ગ્રાહકો સુધી પહોંચે.

મંત્રીએ પ્રકાશ પાડ્યો કે સરકારે આદિવાસી સમુદાયોના કલ્યાણમાં સુધારો લાવવાના હેતુથી વિવિધ યોજનાઓ અને પહેલોનો અમલ કર્યો છે. તેમણે નોંધ્યું કે ભારતના રાષ્ટ્રપતિ, શ્રીમતી દ્રૌપદી મુર્મુ, રાષ્ટ્ર અને આદિવાસી સમુદાય બંનેના ગૌરવપૂર્ણ અને સક્ષમ પ્રતિનિધિ તરીકે ઊભા છે. તેમણે ઉલ્લેખ કર્યો કે 3900 વન ધન કેન્દ્રો એ આદિવાસી સમુદાયના 12 લાખ સભ્યોના ઉત્થાન માટે ઉત્પ્રેરક તરીકે કામ કર્યું છે.

શ્રી ગોયલે માહિતી આપી કે આ વર્ષે આદિજાતિ બાબતોના મંત્રાલય માટે બજેટ ફાળવણીમાં 50 ટકાનો વધારો કરવામાં આવ્યો છે. તેમણે ઉમેર્યું કે PM-જનમન યોજના હેઠળ, ખાસ કરીને સંવેદનશીલ આદિવાસી જૂથો સાથે સંબંધિત આશરે 50 લાખ પરિવારોને લાભ મળ્યો છે, જેમાં તેમના જીવનની ગુણવત્તા સુધારવા માટે રૂ. 24000 કરોડનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું છે.

તેમણે કહ્યું કે ભારતનો આદિવાસી સમુદાય તેના મૂળ, સંસ્કૃતિ અને પરંપરાઓ પર ઊંડો ગર્વ ધરાવે છે. તેમણે માહિતી આપી કે વધુ આદિવાસી ઉત્પાદનોની નોંધણીને પ્રોત્સાહિત કરવા અને તેમની હસ્તકલા અને વારસા દ્વારા ભારતનો ઇતિહાસ અને પરંપરાઓ જળવાઈ રહે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે ભૌગોલિક સંકેત (GI) ટેગ મેળવવાની ફીમાં 80 ટકાનો ઘટાડો કરવામાં આવ્યો છે — રૂ. 5000થી ઘટાડીને રૂ. 1000 કરવામાં આવી છે.

તેમના સંબોધનને સમાપ્ત કરતાં, શ્રી ગોયલે "વન ધનમાંથી વ્યાપાર ધન" તરફના પરિવર્તન માટે આહ્વાન કર્યું, જે કલ્પના કરે છે કે આદિવાસી અને સ્વદેશી ઉત્પાદનો આંતરરાષ્ટ્રીય પ્લેટફોર્મ્સ પર પહોંચવા જોઈએ, જે ખરેખર "સ્થાનિક જાય વૈશ્વિક" (Local Goes Global) ના વિઝનને સાકાર કરે. તેમણે તમામ હિતધારકોને આદિવાસી સમુદાયોને સશક્ત બનાવવા અને વિશ્વ સમક્ષ તેમની કારીગરી પ્રદર્શિત કરવાના આ સહિયારા ધ્યેયને પ્રાપ્ત કરવા માટે સાથે મળીને કામ કરવા વિનંતી કરી હતી.

આ કોન્ક્લેવને અનુક્રમે ઇન્ડસ્ટ્રી પાર્ટનર અને નોલેજ પાર્ટનર તરીકે FICCI અને PRAYOGI દ્વારા પણ સમર્થન આપવામાં આવ્યું હતું. આ કાર્યક્રમે આદિવાસી સ્થિતિસ્થાપકતા અને સર્જનાત્મકતાની ઉજવણી કરી, જ્યારે વિકસિત ભારત @2047 માટે ભારતના વિકાસના એજન્ડાના કેન્દ્રમાં આદિવાસી ઉદ્યોગસાહસિકતાને સ્થાન આપ્યું.

આ ઇવેન્ટમાં 250થી વધુ આદિવાસી ઉદ્યોગોની ભાગીદારી જોવા મળી, જેમાં 150 પ્રદર્શકો અને 100થી વધુ આદિવાસી સ્ટાર્ટ-અપ્સ દ્વારા “રૂટ્સ ટુ રાઇઝ” (Roots to Rise) પિચિંગ પ્લેટફોર્મ પર તેમના નવીનતાઓનું પ્રદર્શન કરવામાં આવ્યું. આ પહેલે ઉદ્યોગસાહસિકો, રોકાણકારો, કોર્પોરેટ્સ અને સરકારી ખરીદદારો વચ્ચે સીધું જોડાણ પૂરું પાડ્યું, જેનાથી સહયોગ અને વૃદ્ધિ માટે એક ગતિશીલ ઇકોસિસ્ટમનું નિર્માણ થયું.

કોન્ક્લેવમાં છ ઉચ્ચ-અસરકારક પેનલ ચર્ચાઓ અને ચાર માસ્ટરક્લાસનો સમાવેશ થતો હતો, જેમાં સરકાર, શિક્ષણ જગત અને ઉદ્યોગમાંથી 50થી વધુ અગ્રણી અવાજોએ ભાગ લીધો હતો. આ સત્રો રોકાણ અને ભાગીદારી, કૌશલ્ય અને સશક્તીકરણ, સ્થિરતા અને ભૌગોલિક ઓળખ, અને બ્રાન્ડિંગ અને બજાર નવીનતા જેવા વિષયો પર કેન્દ્રિત હતા.

ગામડાઓથી વૈશ્વિક બજારો સુધી આદિવાસી મૂલ્ય શૃંખલાઓને મજબૂત કરવાના હેતુથી બજાર પહોંચ, કૌશલ્ય વિકાસ અને નીતિગત ભલામણો માટે કાર્યવાહી કરી શકાય તેવા માર્ગો બનાવવા માટે ખરીદનાર-વિક્રેતા બેઠકો (Buyer-seller meets)નું પણ આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.

"ટ્રાઇબલ ભારત @૨૦૪૭: સંસ્કૃતિ જાળવવી, વાણિજ્યનું સ્કેલિંગ" (Tribal Bharat @2047: Sustaining Culture, Scaling Commerce) થીમ હેઠળ એક વિષયવસ્તુ આધારિત પેવેલિયન અને પરંપરાગત પ્રદર્શન દર્શાવતા સાંસ્કૃતિક શોકેસનું આદિવાસી વારસાની ઉજવણી કરવામાં આવી હતી.

કોન્ક્લેવમાં મુખ્ય જાહેરાતો

1. ગ્રામ્ય યુવા અર્થ નીતિ (GYAN) લેબનું લોન્ચિંગ: વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રાલયના સહયોગથી IIT બોમ્બેની અશાંક દેસાઇ સ્કૂલ ઓફ પબ્લિક પોલિસી અને PRAYOGI ફાઉન્ડેશન દ્વારા વિકસિત એક જાહેર નીતિ ઇન્ટરેક્ટિવ લેબ. GYAN લેબ આદિવાસી અને ગ્રામીણ ઉદ્યોગો માટે નવા મોડેલો ડિઝાઇન અને પરીક્ષણ કરવા માટે ક્ષેત્રનો અનુભવ, ટેક્નોલોજી અને નીતિને એકસાથે લાવે છે. રિયલ-ટાઇમ પાયલોટ્સ, નીતિ માળખાં, ડિજિટલ ઇનોવેશન અને ક્ષમતા-નિર્માણ દ્વારા, તે સમાવેશી અને ટકાઉ ઉદ્યોગ વૃદ્ધિ માટે સ્કેલેબલ સોલ્યુશન્સ બનાવશે. આવતા વર્ષે, લેબ આદિવાસી ઉદ્યોગસાહસિકતા સૂચકાંક અને માઇક્રો-ઇક્વિટી આધારિત ઇન્ક્યુબેશન મોડેલો જેવા પાયલોટ શરૂ કરશે, જે ક્ષેત્રીય શિક્ષણને નીતિગત કાર્યવાહીમાં ફેરવશે. સરકાર, શિક્ષણ જગત અને ઉદ્યોગ વચ્ચેનો આ સહયોગ ઉદ્યોગસાહસિકતા અને નવીનતા દ્વારા ભારતના આદિવાસી સમુદાયોને સશક્ત બનાવવા તરફનું એક મુખ્ય પગલું છે.

2. આદિજાતિ બાબતો ગ્રાન્ડ ચેલેન્જ (Tribal Affairs Grand Challenge): સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયા અને DPIIT સાથે મળીને આદિજાતિ બાબતોના મંત્રાલય દ્વારા જાહેર કરવામાં આવેલી આ પહેલ, સ્ટાર્ટઅપ્સ અને ઉદ્યોગોને આદિવાસી સમુદાયો માટે ઉચ્ચ-અસરકારક ઉકેલો ડિઝાઇન કરવા માટે આમંત્રિત કરે છે, જે દૃશ્યતા, માર્ગદર્શન અને ભંડોળ સહાય ઓફર કરે છે.

3. રૂટ્સ ટુ રાઇઝ:

• પિચિંગ સેશન પરિણામો સ્ક્રીનિંગના બે રાઉન્ડ પછી, 115 ઉદ્યોગોની પસંદગી કરવામાં આવી, જેમાંથી 43 પાસે DPIIT નોંધણી નંબર છે. 10 ઇન્ક્યુબેટરો પસંદ કરેલા ઉદ્યોગોને ઇન્ક્યુબેશન સપોર્ટ આપવા સંમત થયા. 57 ઉદ્યોગોને 50થી વધુ VCs (વેન્ચર કેપિટલિસ્ટ્સ), AIF, VCs, એન્જલ રોકાણકારો સહિતના રોકાણકારો તરફથી રસ મળ્યો, જેમણે કુલ રૂ. 10 કરોડથી વધુની પ્રતિબદ્ધતા સાથે ભાગ લીધો.
• IFCI વેન્ચર કેપિટલ ફંડ્સ લિમિટેડ અને અરોરા વેન્ચર પાર્ટનર્સ જેવી સંસ્થાઓ તરફથી 33 ઉદ્યોગોએ રોકાણકારનો રસ આકર્ષિત કર્યો.
• આ સ્ટાર્ટઅપ્સ અને ઉદ્યોગોએ આશરે 1500 પ્રત્યક્ષ રોજગાર અને 10000થી વધુ પરોક્ષ રોજગારનું નિર્માણ કર્યું છે, જે સામૂહિક રીતે વિવિધ ક્ષેત્રોમાં 20000થી વધુ આદિવાસી લોકોને સેવા આપે છે.

4. અન્ય એક નોંધનીય પરિણામ સરકારી ઇ માર્કેટપ્લેસ (Government E Marketplace) પરની ઉચ્ચ સગાઈ હતી, જેના પરિણામે 60+ નોંધણીઓ અને TBC ઉત્પાદનો માટે 50થી વધુ સકારાત્મક પૂછપરછ થઈ.

5. GI પ્રમાણપત્રોનું વિતરણ: આ ઇવેન્ટમાં ભૌગોલિક સંકેત (GI) પ્રમાણપત્રોનું વિતરણ પણ દર્શાવવામાં આવ્યું હતું, જેણે સમગ્ર ભારતમાં આદિવાસી કારીગરોની કલાત્મકતાની ઉજવણી કરી. કેરળની કન્નડિપ્પાયા (વાંસની સાદડી), અરુણાચલ પ્રદેશનું અપાતાની કાપડ, તમિલનાડુનું માર્તન્ડમ મધ, સિક્કિમનું લેપચા તુંગબુક, આસામનું બોડો અરોનઇ, ગુજરાતના અંબાજીનો સફેદ આરસ અને ઉત્તરાખંડનું બેડુ અને બદ્રી ગાયનું ઘી જેવી હસ્તકલા અને ઉત્પાદનોને તેમની અનન્યતા અને સાંસ્કૃતિક વારસા માટે યોગ્ય માન્યતા મળી. આ માન્યતા આદિવાસી ઉત્પાદનો માટે બજાર પહોંચ, બ્રાન્ડ મૂલ્ય અને રાષ્ટ્રીય દૃશ્યતા વધારવા, કારીગરોને સશક્ત બનાવવા અને ભારતના સમૃદ્ધ સ્વદેશી વારસાને જાળવવામાં એક મહત્ત્વપૂર્ણ પગલું છે.

(Release ID: 2189432) Visitor Counter : 8