Ka Kynhun Myntri jong ka sorkar pdeng ba la pyniaid da u Myntri Rangbahduh ka ri u Narendra Modi mynta ka sngi ka la mynjur ia ka Incentive Scheme kaba T.1,500 klur ban kyntiew ia ka bor ban pyndonkam biang ha ka ri na ka bynta ban pyniakhlad bad pynmih ia ki marpoh khyndew kiba kongsan na kiwei kiwei ki tyllong.

Kane ka skhim ka long shi bynta jong ka National Critical Mineral Mission (NCMM), kaba thmu ban tei ia ka bor hapoh ka ri bad ka jingpynbiang ia ki marpoh khyndew kiba kongsan. Ka jingpynmih marpoh khyndew ba kongsan kaba kynthup ia ka jingwad, ka jingdie lilam bad ka jingpyntreikam ia ki par, bad ka jingshim ia ki jingdon jingem nabar ri, ka donkam ia ka por shwa ba kin lah ban pynbiang ia ki marpoh khyndew kiba kongsan sha ka karkhana jong ka ri. Ka lad kaba biang ban pynthikna ia ka jingpynneh pynsah ia ka jingpynbiang ha ka samoi ba jan ka long lyngba ka jingpyndonkam biang ia kiwei kiwei ki tyllong mar.

Kane ka Scheme kan don ka samoi treikam kaba hynriew snem naduh u snem mang tyngka 2025-26 haduh u snem mang tyngka 2030-31. Ki mar ba lah ban ioh ki long ki jaboh e-waste, ki jaboh ba la bret na ki Lithium Ion Battery (LIB), bad ki mar ba la bret lait na ki e-waste & ki jaboh LIB nuksa, ki catalytic convertor ha ki kali kiba la jan duh. Ki nongïoh jingmyntoi ba la khmih lynti kin long ki nongpynthymmai kiba heh, kiba la skhem, bad kumjuh ruh ki nongpynkylla dur kiba rit, ki nongpynkylla dur kiba thymmai (kynthup ïa ki start-up), na ka bynta jong ki la buh kyrpang kawei na ka lai bynta jong ka jingpynlut jong ka skhim. Ka Scheme kan treikam na ka bynta ki jingbei tyngka ha ki unit kiba thymmai bad kumjuh ruh ban pynheh ia ka bor / pynthymmai bad pynpher ia ki unit kiba la don lypa. Ka Scheme kan ai jingmyntoi ia ka jingpyndonkam biang ia ki mar kaba don bynta ha ka jingtih ia ki marpoh khyndew kiba kongsan, bad ym ia ka kam kaba don bynta tang ha ka jingpynmih bun ki marpoh khyndew.

Ki jingai jingmyntoi hapoh ka Skhim kin kynthup ia ka jingiarap Capex kaba 20% ha ki karkhana & ki mashin, ki tiar bad ki jingdonkam ba iadei bad kane ban sdang ia ka jingpynmih hapoh ka por ba la buh, hadien kata ka jingiarap ba la pynduna ka lah ban treikam; bad ka jingiarap Opex, ka ban long ka jingai jingmyntoi ia ki jingdie kaba nang kiew ha ka snem ba sdang (FY 2025-26) kata. 40% na ka jingiarap Opex kaba dei hok ha ka snem kaba 2 bad kaba sah 60% ha ka snem kaba 5 naduh u snem mang tyngka 2026-27 haduh u snem mang tyngka 2030-31 halor ka jingkot sha ki jingdie ba la buh kyrpang. Khnang ban pynthikna ia ka jingbun ki nongioh jingmyntoi, ka jingai jingmyntoi baroh (Capex ryngkat bad ka jingiarap Opex) na ka bynta kawei ka jaka kan long hapoh ki pud kaba long T.50 klur na ka bynta ki jaka treikam ba heh bad T.25 klur na ka bynta ki barit, hapoh jong kane yn don u pud na ka bynta ka jingiarap Opex kaba T.10 klur bad T. 5 klur.

Ha kaba iadei bad ki jingmih ba kongsan, la khmih lynti ba ki jingai jingmyntoi jong ka Skhim kin pynmih ym duna ia ka 270 kilo ton ka jinglah ban pyndonkam biang ia ki mar ha ka shisnem kaba pynmih ia ka jingpynmih marpoh khyndew kaba kongsan kumba 40 kilo ton ha ka shisnem, kaba wanrah kumba T.8,000 klur ka jingbei tyngka bad plie ki lad ioh kam haduh 70,000 tylli. La pynlong katto katne sien ki jingiamir jingmut bad ki karkhana bad kiwei kiba don bynta ha kane ka kam lyngba ki jingialang ba kyrpang, ki seminar, bad kiwei kiwei shwa ban thaw ia ka Skhim.

*****