પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે ​​નવી દિલ્હીમાં ભારતીય કૃષિ સંશોધન સંસ્થા ખાતે એક ખાસ કૃષિ કાર્યક્રમમાં ભાગ લીધો હતો. જાહેર કાર્યક્રમમાં ભાગ લેતા પહેલા પ્રધાનમંત્રીએ ખેડૂતો સાથે પણ વાતચીત કરી હતી.

પ્રધાનમંત્રીએ કૃષિ ક્ષેત્રમાં રૂ. 35,440 કરોડના ખર્ચે બે મુખ્ય યોજનાઓ શરૂ કરી. તેમણે રૂ. 24,000 કરોડના ખર્ચે પીએમ ધન ધાન્ય કૃષિ યોજના શરૂ કરી છે. તેમણે રૂ. 11,440 કરોડના ખર્ચે કઠોળમાં આત્મનિર્ભરતા મિશન પણ શરૂ કર્યું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ કૃષિ, પશુપાલન, મત્સ્યઉદ્યોગ અને ખાદ્ય પ્રક્રિયા ક્ષેત્રોમાં રૂ. 5,450 કરોડથી વધુના મૂલ્યના પ્રોજેક્ટ્સનું ઉદ્ઘાટન અને રાષ્ટ્રને સમર્પિત કર્યું, જ્યારે લગભગ રૂ. 815 કરોડના વધારાના પ્રોજેક્ટ્સનો શિલાન્યાસ કર્યો હતો.

રાષ્ટ્રને સંબોધન કરતા પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી, "આજનો દિવસ મા ભારતીના બે મહાન સપૂતોની જન્મજયંતી છે જેમણે ભારતના લોકશાહી માળખા અને ગ્રામીણ વિકાસને ફરીથી વ્યાખ્યાયિત કર્યો હતો. જયપ્રકાશ નારાયણજી અને નાનાજી દેશમુખજી ગ્રામીણ ભારતનો અવાજ હતા અને ખેડૂતો અને વંચિતોના સશક્તીકરણ માટે પોતાનું જીવન સમર્પિત કર્યું હતું".

આ મહત્વપૂર્ણ પ્રસંગને ચિહ્નિત કરતા, પ્રધાનમંત્રીએ ભાર મૂક્યો કે પીએમ ધન-ધાન્ય કૃષિ યોજના અને કઠોળ આત્મનિર્ભરતા મિશન (પલ્સ સ્વ-નિર્ભરતા મિશન) સ્વ-નિર્ભરતા, ગ્રામીણ સશક્તીકરણ અને કૃષિ નવીનતાના નવા યુગની શરૂઆત કરવા માટે રચાયેલ છે, જેનો સીધો લાભ દેશભરના કરોડો ખેડૂતોને થશે. "ભારત સરકાર આ પહેલોમાં ₹35,000 કરોડથી વધુનું રોકાણ કરશે, જે ખેડૂતોની આવક બમણી કરવા અને દેશ માટે ખાદ્ય અને પોષણ સુરક્ષા પ્રાપ્ત કરવા માટેની તેની અતૂટ પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે", શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારતની વિકાસ યાત્રામાં કૃષિ અને ખેતી હંમેશા ભજવેલી કેન્દ્રીય ભૂમિકા પર ભાર મૂક્યો હતો. રાષ્ટ્રને સંબોધન કરતા, પ્રધાનમંત્રીએ પાછલી સરકારો દરમિયાન કૃષિ ક્ષેત્ર દ્વારા લાંબા સમયથી કરવામાં આવતી ઉપેક્ષાને યાદ કરી અને ભારતના ખેડૂતોને સશક્ત બનાવવા માટેની તેમની પ્રતિબદ્ધતાની પુનઃપુષ્ટિ કરી હતી. તેમણે નોંધ્યું કે 21મી સદીના ઝડપથી વિકાસશીલ ભારતને એક મજબૂત અને સુધારેલી કૃષિ પ્રણાલીની જરૂર હતી, અને આ પરિવર્તન 2014 પછી તેમની સરકાર હેઠળ શરૂ થયું છે. "અમે ભૂતકાળની ઉદાસીનતાથી અલગ થયા. બીજથી બજાર સુધી, અમે અમારા ખેડૂતોના હિતમાં વ્યાપક સુધારા રજૂ કર્યા. આ સુધારા ફક્ત નીતિગત ફેરફારો નહોતા. તે ભારતીય કૃષિને આધુનિક, ટકાઉ અને સ્થિતિસ્થાપક બનાવવાના હેતુથી માળખાકીય હસ્તક્ષેપો હતા," શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું કે છેલ્લા અગિયાર વર્ષમાં, ભારતની કૃષિ નિકાસ લગભગ બમણી થઈ ગઈ છે. ખાદ્યાન્ન ઉત્પાદનમાં આશરે 90 મિલિયન મેટ્રિક ટનનો વધારો થયો છે. ફળ અને શાકભાજીના ઉત્પાદનમાં 64 મિલિયન મેટ્રિક ટનથી વધુનો વધારો થયો છે. ભારત આજે દૂધ ઉત્પાદનમાં વિશ્વમાં પ્રથમ ક્રમે છે અને વૈશ્વિક સ્તરે બીજા ક્રમે માછલી ઉત્પાદક દેશ છે. 2014 ની સરખામણીમાં મધનું ઉત્પાદન બમણું થયું છે, અને ઇંડાનું ઉત્પાદન પણ આ જ સમયગાળા દરમિયાન બમણું થયું છે.

તેમણે વધુમાં જણાવ્યું કે આ સમય દરમિયાન દેશમાં છ મુખ્ય ખાતર પ્લાન્ટ સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે. ખેડૂતોને 25 કરોડથી વધુ સોઇલ હેલ્થ કાર્ડનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું છે. 100 લાખ હેક્ટર ખેતીલાયક જમીન સુધી સૂક્ષ્મ સિંચાઈ સુવિધાઓ પહોંચી છે. પ્રધાનમંત્રી પાક વીમા યોજના હેઠળ, ખેડૂતોને ₹2 લાખ કરોડના વીમા દાવાઓનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું છે.

છેલ્લા અગિયાર વર્ષોમાં, ખેડૂત સહયોગ અને બજારની પહોંચ વધારવા માટે 10,000 થી વધુ ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો (FPO)ની રચના કરવામાં આવી છે.

પ્રધાનમંત્રીએ શેર કર્યું કે તેમણે કૃષિ ક્ષેત્રમાં કામ કરતા ખેડૂતો, માછીમારો અને મહિલાઓ સાથે વાતચીત કરવામાં સમય વિતાવ્યો છે. તેમણે તેમના અનુભવો અને આંતરદૃષ્ટિ સાંભળી અને નોંધ્યું કે આવી વાતચીત ભારતીય કૃષિમાં થઈ રહેલા સાચા પરિવર્તનને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે રાષ્ટ્રનો વર્તમાન જુસ્સો હવે મર્યાદિત સિદ્ધિઓ પર ટકેલો નથી. તેમણે ભાર મૂક્યો હતો કે જો ભારતને વિકસિત દેશ બનવું હોય, તો દરેક ક્ષેત્રમાં સતત સુધારો અને પ્રગતિ જરૂરી છે. આ દ્રષ્ટિકોણ સાથે જ પીએમ ધન-ધાન્ય કૃષિ યોજના શરૂ કરવામાં આવી છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ભાર મૂક્યો હતો કે આ નવી કૃષિ પહેલ મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લા કાર્યક્રમની સફળતામાંથી પ્રેરણા લે છે. તેમણે યાદ કર્યું કે કેવી રીતે અગાઉની સરકારોએ દેશના સોથી વધુ જિલ્લાઓને "પછાત" જાહેર કર્યા હતા અને ત્યારબાદ મોટાભાગે તેમની અવગણના કરી હતી. તેનાથી વિપરીત, તેમની સરકારે આ જિલ્લાઓ પર લક્ષ્યાંકિત અને ગતિશીલ અભિગમ સાથે ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનું પસંદ કર્યું, તેમને "મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લાઓ" તરીકે ફરીથી ડિઝાઇન કર્યા છે.

તેમણે આ જિલ્લાઓમાં પરિવર્તન માટે સંકલન, સહયોગ અને સ્પર્ધાની વ્યૂહરચનાનો રૂપરેખા આપી. "બધા પ્રયાસો "સબકા પ્રયાસ" ની ભાવના હેઠળ એક થયા હતા અને ઝડપી વિકાસને આગળ ધપાવવા માટે જિલ્લાઓ વચ્ચે સ્વસ્થ સ્પર્ધાના મોડેલને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવ્યું હતું" શ્રી મોદીએ ભાર મૂક્યો હતો.

પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે આ 100+ જિલ્લાઓમાં, લગભગ 20 ટકા ગામડાઓએ સ્વતંત્રતા પછી ક્યારેય રસ્તો જોયો નથી. "આજે, મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લા કાર્યક્રમના કેન્દ્રિત અમલીકરણને કારણે, આ ગામડાઓમાંથી મોટાભાગના ગામડાઓ બારમાસી રસ્તાઓથી જોડાયેલા છે", શ્રી મોદીએ ઉમેર્યું હતું. તેમણે આરોગ્ય સંભાળમાં થયેલા સુધારા પર પણ પ્રકાશ પાડ્યો હતો. કાર્યક્રમની શરૂઆતમાં, આ જિલ્લાઓમાં 17 ટકા બાળકો મૂળભૂત રસીકરણના કવરેજથી બહાર રહ્યા. હવે, આમાંના મોટાભાગના બાળકોને સંપૂર્ણ રસીકરણ કવરેજ હેઠળ લાવવામાં આવ્યા છે. "આ જિલ્લાઓમાં 15 ટકાથી વધુ શાળાઓમાં વીજળીનો અભાવ હતો. આજે, આવી લગભગ દરેક શાળામાં વીજળી જોડાણ આપવામાં આવ્યું છે, જે બાળકો માટે વધુ અનુકૂળ શિક્ષણ વાતાવરણ સુનિશ્ચિત કરે છે", શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું.

તેમણે કહ્યું કે, આ સિદ્ધિઓ, સંકલન, સહયોગ અને સ્પર્ધા પર બનેલા વિકાસ મોડેલનું સીધું પરિણામ છે, જ્યાં વિભાગોમાં સંકલિત પ્રયાસો અને નાગરિકોની સક્રિય ભાગીદારીએ મૂર્ત પરિણામો આપ્યા છે.

શ્રી મોદીએ ભાર મૂક્યો કે પીએમ ધન-ધાન્ય કૃષિ યોજના પાછળની પ્રેરણા સીધી મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લા મોડેલની સફળતામાંથી આવે છે. "આ 100 જિલ્લાઓની પસંદગી ત્રણ મુખ્ય પરિમાણો પર વિચારપૂર્વક વિચારણા કરીને કરવામાં આવી છે, પ્રથમ, પ્રતિ યુનિટ જમીન કૃષિ ઉત્પાદનનું સ્તર. બીજું, એક વર્ષમાં એક જ જમીન પર કેટલી વાર પાક ઉગાડવામાં આવે છે. ત્રીજું, ખેડૂતો માટે સંસ્થાકીય લોન અથવા રોકાણ સુવિધાઓની ઉપલબ્ધતા અને હદ" શ્રી મોદીએ ભાર મૂક્યો હતો.

"આપણે ઘણીવાર "36 કા અંકડા" વાક્ય સાંભળ્યું છે, જે કહેવાની એક રીત છે કે બે પક્ષો એકબીજાથી સંપૂર્ણપણે વિરોધાભાસી છે. પરંતુ સરકાર તરીકે, અમે આવી ધારણાઓને પડકારીએ છીએ અને તેમને ઉલટાવીએ છીએ", શ્રી મોદીએ ટિપ્પણી કરી હતી. તેમણે ભાર મૂક્યો કે પીએમ ધન-ધાન્ય કૃષિ યોજના હેઠળ, અમે 36 વિવિધ સરકારી યોજનાઓને એકીકૃત અને સંકલિત રીતે એકસાથે લાવી રહ્યા છીએ. પછી ભલે તે કુદરતી ખેતી પર રાષ્ટ્રીય મિશન હોય, કાર્યક્ષમ સિંચાઈ માટે 'પર ડ્રોપ મોર ક્રોપ' અભિયાન હોય, અથવા તેલીબિયાં ઉત્પાદનને વેગ આપવા માટે તેલીબિયાં મિશન હોય. આવી ઘણી પહેલો એક છત્ર હેઠળ સંકલિત કરવામાં આવી રહી છે જેમાં પશુધન વિકાસ પર વિશેષ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવે છે. "પીએમ ધન-ધાન્ય કૃષિ યોજના હેઠળ, સ્થાનિક સ્તરે પશુધન આરોગ્ય અભિયાનો પણ શરૂ કરવામાં આવશે જેથી પાયાના સ્તરે સતત સંભાળ અને રોગ નિવારણ સુનિશ્ચિત થાય", શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રીએ પુનરોચ્ચાર કર્યો કે મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લા કાર્યક્રમની જેમ, પીએમ ધન-ધાન્ય કૃષિ યોજના ફક્ત ખેડૂતો પર જ નહીં પરંતુ સ્થાનિક સરકારી અધિકારીઓ પર, ખાસ કરીને દરેક જિલ્લાના જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ અથવા કલેક્ટર પર પણ મહત્વપૂર્ણ જવાબદારી મૂકે છે. આ યોજનાની ડિઝાઇન લવચીકતાને મંજૂરી આપે છે જેથી દરેક જિલ્લાની ચોક્કસ જરૂરિયાતો અનુસાર આયોજન કરી શકાય. "તેથી, હું ખેડૂતો અને જિલ્લાના નેતાઓને સ્થાનિક માટી અને આબોહવાની પરિસ્થિતિઓને અનુરૂપ જિલ્લા સ્તરીય કાર્ય યોજનાઓ તૈયાર કરવા માટે આગ્રહ કરું છું", શ્રી મોદીએ ભાર મૂક્યો હતો.

શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે કઠોળ આત્મનિર્ભરતા મિશનનો ઉદ્દેશ્ય માત્ર કઠોળનું ઉત્પાદન વધારવાનો જ નહીં પરંતુ દેશની ભાવિ પેઢીઓને મજબૂત બનાવવાનો પણ છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભાર મૂક્યો કે ભારતના ખેડૂતોએ તાજેતરમાં ઘઉં અને ચોખા જેવા ખાદ્ય અનાજનું રેકોર્ડ ઉત્પાદન હાંસલ કર્યું છે, જે ભારતને વિશ્વના ટોચના ઉત્પાદકોમાં સ્થાન આપે છે. "જોકે, ભરણપોષણ માટે ફક્ત લોટ અને ચોખાથી આગળ જોવાની જરૂર છે. જ્યારે આ મુખ્ય ખોરાક ભૂખને દૂર કરી શકે છે, ત્યારે યોગ્ય પોષણ માટે વધુ વૈવિધ્યસભર આહારની જરૂર છે. પ્રોટીન, ખાસ કરીને ભારતની મોટાભાગે શાકાહારી વસ્તી માટે, શારીરિક અને માનસિક વિકાસમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. કઠોળ વનસ્પતિ આધારિત પ્રોટીનનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ સ્ત્રોત રહે છે" શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું.

"કઠોળ આત્મનિર્ભરતા મિશન સ્થાનિક કઠોળ ઉત્પાદનને વધારીને આ પડકારનો સામનો કરવાનો પ્રયાસ કરે છે, જેનાથી પોષણ સુરક્ષા અને આત્મનિર્ભરતામાં વધારો થાય છે. 11,000 કરોડ રૂપિયાથી વધુના રોકાણ સાથે કઠોળ આત્મનિર્ભરતા મિશન ખેડૂતોને નોંધપાત્ર સહાય પૂરી પાડશે", તેમણે ભાર મૂક્યો. શ્રી મોદીએ ભાર મૂક્યો કે ધ્યેય કઠોળની ખેતી હેઠળના વિસ્તારમાં 35 લાખ હેક્ટરનો વધારો કરવાનો છે. આ મિશન હેઠળ, તુવેર, અડદ અને મસૂર દાળનું ઉત્પાદન વધારવામાં આવશે, અને કઠોળની ખરીદી માટે યોગ્ય વ્યવસ્થા સુનિશ્ચિત કરવામાં આવશે. આનો સીધો લાભ દેશભરના લગભગ બે કરોડ કઠોળ ખેડૂતોને થશે.

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ લાલ કિલ્લા પરથી પોતાના સંબોધનમાં દર્શાવેલ વિકસિત ભારતના ચાર પાયાના સ્તંભોમાંથી એક તરીકે ખેડૂતોના કલ્યાણ પ્રત્યે સરકારની પ્રતિબદ્ધતાને પુનઃપુષ્ટિ આપી હતી. તેમણે જણાવ્યું હતું કે છેલ્લા અગિયાર વર્ષોમાં, સરકારે ખેડૂતોને સશક્ત બનાવવા અને કૃષિમાં રોકાણ વધારવા માટે સતત પ્રયાસો કર્યા છે. આ સમયગાળા દરમિયાન કૃષિ બજેટમાં લગભગ છ ગણો વધારો થવાથી આ પ્રાથમિકતા સ્પષ્ટપણે દેખાય છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ભાર મૂક્યો હતો કે આ વિસ્તૃત બજેટથી મુખ્યત્વે નાના અને સીમાંત ખેડૂતોને ફાયદો થયો છે, જેઓ ભારતીય કૃષિનો આધાર છે. એક ઉદાહરણ આપતા, તેમણે રાષ્ટ્રને યાદ અપાવ્યું કે ભારત તેના ખેડૂતોને ટેકો આપવા અને તેમના ઇનપુટ ખર્ચ ઘટાડવા માટે નોંધપાત્ર ખાતર સબસિડી પૂરી પાડે છે. આ નીતિ એ સુનિશ્ચિત કરવાના વ્યાપક પ્રયાસનો એક ભાગ છે કે કૃષિ ટકાઉ, ઉત્પાદક અને બધા માટે નફાકારક રહે.

પરંપરાગત કૃષિ ઉપરાંત તકોનો વિસ્તાર કરીને ખેડૂતોની આવક વધારવાની સરકારની પ્રતિબદ્ધતા પર ભાર મૂકતા, શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ જણાવ્યું હતું કે પશુપાલન, મત્સ્યઉદ્યોગ અને મધમાખી ઉછેર જેવા ક્ષેત્રોને સક્રિયપણે પ્રોત્સાહન આપવામાં આવી રહ્યું છે જેથી ખાસ કરીને નાના અને જમીનવિહોણા ખેડૂતો માટે વધારાના આવકના સ્ત્રોત પૂરા પાડી શકાય.

મધ ઉત્પાદન ક્ષેત્રને સફળતાની વાર્તા તરીકે પ્રકાશિત કરતા, પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું કે છેલ્લા અગિયાર વર્ષમાં ભારતનું મધ ઉત્પાદન લગભગ બમણું થયું છે. તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે છ થી સાત વર્ષ પહેલાં મધની નિકાસ લગભગ ₹450 કરોડ હતી, પરંતુ હવે તે વધીને ₹1,500 કરોડથી વધુ થઈ ગઈ છે. તેમણે કહ્યું કે નિકાસમાં આ નાટકીય વધારો ખેડૂતોને સીધી રીતે વહેતી ત્રણ ગણી વધુ આવકનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જે કૃષિ વૈવિધ્યતા અને મૂલ્યવર્ધનના મૂર્ત ફાયદા દર્શાવે છે.

પ્રધાનમંત્રીએ નવીનતા, રોકાણ અને બજાર સુલભતા દ્વારા ખેડૂતોને સશક્ત બનાવવા પર સરકારના ધ્યાનનો પુનરોચ્ચાર કર્યો, જે તેમને આત્મનિર્ભર અને વિકસિત ભારતના મુખ્ય પ્રેરક બળ બનાવે છે.

શ્રી મોદીએ ભારતીય કૃષિ અને ગ્રામીણ સમૃદ્ધિમાં પરિવર્તન લાવવામાં મહિલાઓની વધતી ભૂમિકાની પ્રશંસા કરી હતી. તેમણે જણાવ્યું હતું કે પાક ખેતી, પશુપાલન અથવા કુદરતી ખેતીમાં, મહિલાઓ ગ્રામીણ અર્થતંત્રમાં મુખ્ય નેતાઓ તરીકે ઉભરી રહી છે. તેમણે સરકાર દ્વારા ત્રણ કરોડ 'લખપતિ દીદીઓ' બનાવવાના ચાલી રહેલા અભિયાનને એક શક્તિશાળી પહેલ તરીકે ટાંક્યું જે કૃષિ ક્ષેત્રને સીધું સમર્થન પણ આપી રહ્યું છે. "એક નોંધપાત્ર ઉદાહરણ ભારતના ગામડાઓમાં નમો ડ્રોન દીદીઓનો ઉદય છે, જેઓ હવે ખાતર અને જંતુનાશકોનો છંટકાવ કરવા માટે આધુનિક ડ્રોન ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. આ નવીનતાએ માત્ર કૃષિ કાર્યક્ષમતામાં સુધારો કર્યો નથી પરંતુ ગ્રામીણ મહિલાઓ માટે નોંધપાત્ર નવા આવકના સ્ત્રોત પણ પૂરા પાડ્યા છે", શ્રી મોદીએ આગ્રહપૂર્વક કહ્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રીએ કુદરતી ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવામાં મહિલાઓની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા પર પણ પ્રકાશ પાડ્યો હતો. "આ ટકાઉ અભિગમને ટેકો આપવા માટે 17,000થી વધુ સમર્પિત ક્લસ્ટરોની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. વધુમાં, લગભગ 70,000 પ્રશિક્ષિત 'કૃષિ સખીઓ' ખેડૂતોને કુદરતી અને પર્યાવરણને અનુકૂળ કૃષિ પદ્ધતિઓ અપનાવવા માટે સક્રિયપણે માર્ગદર્શન પૂરું પાડી રહી છે" શ્રી મોદીએ ઉમેર્યું હતું.

તેમણે પુનરોચ્ચાર કર્યો કે કૃષિમાં મહિલાઓને સશક્તીકરણ એ માત્ર સામાજિક ન્યાયનો વિષય નથી, પરંતુ આધુનિક, આત્મનિર્ભર અને સમૃદ્ધ ગ્રામીણ ભારત પ્રાપ્ત કરવા તરફ એક વ્યૂહાત્મક પગલું છે.

તાજેતરના GST સુધારાઓએ કૃષિ સાધનો અને આવશ્યક વસ્તુઓને વધુ સસ્તી બનાવીને ભારતના ખેડૂતો અને ગ્રામીણ પરિવારોને સીધી આર્થિક રાહત આપી છે તે દર્શાવતા, તેમણે નોંધ્યું કે નવી સુધારેલી GST સિસ્ટમ હેઠળ ટ્રેક્ટર હવે ₹40,000 સસ્તું છે, જે આ તહેવારોની મોસમ દરમિયાન ખેડૂતોને નોંધપાત્ર બચત આપે છે જેમાં ટપક સિંચાઈ પ્રણાલીઓ, છંટકાવના સાધનો અને લણણીના સાધનો પર વધારાના ભાવ ઘટાડાનો સમાવેશ થાય છે. તેમણે એ પણ પ્રકાશિત કર્યું કે કુદરતી ખેતીમાં વપરાતા કાર્બનિક ખાતરો અને જૈવ-જંતુનાશકોનો ખર્ચ ઓછો GST દરને કારણે ઘટ્યો છે, જે ટકાઉ ખેતીને વધુ પ્રોત્સાહન આપે છે.

પીએમ મોદીએ ભાર મૂક્યો કે આ સુધારાઓ ગ્રામીણ પરિવારો માટે બમણી બચત અને દૈનિક ઉપયોગની વસ્તુઓ અને ખેતીના સાધનો બંને પર ખર્ચમાં ઘટાડો થયો છે.

દેશને ખાદ્ય ઉત્પાદનમાં આત્મનિર્ભર બનાવવામાં ભારતીય ખેડૂતોના ઐતિહાસિક યોગદાનનો પુનરાવર્તિત કરતા, પ્રધાનમંત્રીએ તેમને હવે વિકસિત ભારતનું નિર્માણ કરવામાં આગેવાની લેવા હાકલ કરી હતી. પોતાના સંબોધનના સમાપન કરતાં, શ્રી મોદીએ ખેડૂતોને માત્ર આત્મનિર્ભરતા તરફ કામ કરવા જ નહીં પરંતુ નિકાસલક્ષી પાક ઉગાડીને વૈશ્વિક બજારને પણ લક્ષ્ય બનાવવા વિનંતી કરી જે આયાત ઘટાડી શકે અને ભારતના કૃષિ નિકાસને વેગ આપી શકે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે પીએમ ધન-ધાન્ય કૃષિ યોજના અને કઠોળ આત્મનિર્ભરતા મિશન આ યાત્રામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે અને દેશભરના ખેડૂતોને હૃદયપૂર્વક અભિનંદન અને શુભકામનાઓ પાઠવી હતી.

પૃષ્ઠભૂમિ

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી 11 ઓક્ટોબર 2025ના રોજ સવારે 10:30 વાગ્યે નવી દિલ્હીમાં ભારતીય કૃષિ સંશોધન સંસ્થા ખાતે એક ખાસ કૃષિ કાર્યક્રમમાં ભાગ લેશે. પ્રધાનમંત્રી ખેડૂતો સાથે વાર્તાલાપ કરશે અને ત્યારબાદ એક જાહેર કાર્યક્રમમાં ભાગ લેશે, જ્યાં તેઓ આ પ્રસંગે સભાને સંબોધિત કરશે.

આ કાર્યક્રમ ખેડૂત કલ્યાણ, કૃષિ સ્વનિર્ભરતા અને ગ્રામીણ માળખાગત સુવિધાઓને મજબૂત બનાવવા પ્રત્યે પ્રધાનમંત્રીની સતત પ્રતિબદ્ધતા પર ભાર મૂકે છે. તે આધુનિક કૃષિ પદ્ધતિઓને પ્રોત્સાહન આપવા, ખેડૂતોને ટેકો આપવા અને ખેડૂત-કેન્દ્રિત પહેલમાં મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નોની ઉજવણી કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે.

પ્રધાનમંત્રી કૃષિ ક્ષેત્રમાં 35440 કરોડ રૂપિયાના ખર્ચ સાથે બે મુખ્ય યોજનાઓ શરૂ કરશે. તેઓ પ્રધાનમંત્રી ધન ધન્ય કૃષિ યોજના શરૂ કરશે જેનો ખર્ચ 24000 કરોડ રૂપિયા છે. તેનો ઉદ્દેશ્ય કૃષિ ઉત્પાદકતા વધારવા, પાક વૈવિધ્યકરણ અને ટકાઉ કૃષિ પદ્ધતિઓ અપનાવવાનો, પંચાયત અને બ્લોક સ્તરે લણણી પછીના સંગ્રહને વધારવા, સિંચાઈ સુવિધાઓમાં સુધારો કરવા અને પસંદ કરેલા 100 જિલ્લાઓમાં લાંબા ગાળાના અને ટૂંકા ગાળાના ધિરાણની ઉપલબ્ધતાને સરળ બનાવવાનો છે.

પ્રધાનમંત્રી 11,440 કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે કઠોળમાં આત્મનિર્ભરતા મિશનનો પણ પ્રારંભ કરશે. તેનો ઉદ્દેશ્ય કઠોળના ઉત્પાદકતા સ્તરમાં સુધારો કરવા, કઠોળની ખેતી હેઠળના વિસ્તારને વિસ્તૃત કરવા, મૂલ્ય શૃંખલા - ખરીદી, સંગ્રહ, પ્રક્રિયા - ને મજબૂત બનાવવા અને નુકસાન ઘટાડવાનો છે.

પ્રધાનમંત્રી કૃષિ, પશુપાલન, મત્સ્યઉદ્યોગ અને ખાદ્ય પ્રક્રિયા ક્ષેત્રોમાં 5,450 કરોડ રૂપિયાથી વધુના પ્રોજેક્ટ્સનું ઉદ્ઘાટન અને રાષ્ટ્રને સમર્પિત પણ કરશે, જ્યારે લગભગ 815 કરોડ રૂપિયાના વધારાના પ્રોજેક્ટ્સનો શિલાન્યાસ કરશે.

પ્રધાનમંત્રી દ્વારા ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવનારા પ્રોજેક્ટ્સમાં બેંગલુરુ અને જમ્મુ-કાશ્મીરમાં કૃત્રિમ ગર્ભાધાન તાલીમ કેન્દ્ર; અમરેલી અને બનાસમાં શ્રેષ્ઠતા કેન્દ્ર; રાષ્ટ્રીય ગોકુલ મિશન હેઠળ આસામમાં IVF લેબની સ્થાપના; મહેસાણા, ઇન્દોર અને ભીલવાડામાં દૂધ પાવડર પ્લાન્ટ; તેઝપુર, આસામ ખાતે પ્રધાનમંત્રી મત્સ્ય સંપદા યોજના હેઠળ ફિશ ફીડ પ્લાન્ટ; કૃષિ-પ્રક્રિયા ક્લસ્ટર્સ માટે માળખાગત સુવિધા, સંકલિત કોલ્ડ ચેઇન અને મૂલ્યવર્ધન માળખાગત સુવિધા, વગેરે.

પ્રધાનમંત્રી જે પ્રોજેક્ટ્સનો શિલાન્યાસ કરશે તેમાં આંધ્રપ્રદેશના કૃષ્ણામાં સંકલિત કોલ્ડ ચેઇન અને મૂલ્યવર્ધન માળખાગત સુવિધા (ઇરેડિયેશન); ઉત્તરાખંડમાં ટ્રાઉટ ફિશરીઝ; નાગાલેન્ડમાં સંકલિત એક્વા પાર્ક; પુડુચેરીના કરાઈકલમાં સ્માર્ટ અને સંકલિત માછીમારી હાર્બર; અને ઓડિશાના હીરાકુડમાં અત્યાધુનિક સંકલિત એક્વાપાર્કનો સમાવેશ થાય છે.

કાર્યક્રમ દરમિયાન, પ્રધાનમંત્રી રાષ્ટ્રીય કુદરતી ખેતી મિશન, મૈત્રી ટેકનિશિયન અને પ્રાથમિક કૃષિ સહકારી ક્રેડિટ સોસાયટી (PACS) હેઠળ પ્રમાણિત ખેડૂતોને પ્રમાણપત્રોનું વિતરણ કરશે જે અનુક્રમે પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમૃદ્ધિ કેન્દ્રો (PMKSKs) અને સામાન્ય સેવા કેન્દ્રો (CSCs) માં રૂપાંતરિત થયા છે.

આ કાર્યક્રમ સરકારી પહેલ હેઠળ પ્રાપ્ત થયેલા મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નોને પણ ચિહ્નિત કરશે, જેમાં 10,000 FPOમાં 50 લાખ ખેડૂત સભ્યપદનો સમાવેશ થાય છે, જેમાંથી 1,100 FPO એ 2024-25માં ₹1 કરોડથી વધુનું વાર્ષિક ટર્નઓવર નોંધાવ્યું હતું. અન્ય સિદ્ધિઓમાં રાષ્ટ્રીય કુદરતી ખેતી મિશન હેઠળ 50,000 ખેડૂતોનું પ્રમાણપત્ર; 38,000 MAITRIs (ગ્રામીણ ભારતમાં બહુહેતુક AI ટેકનિશિયન) નું પ્રમાણપત્ર; કોમ્પ્યુટરાઇઝેશન માટે 10,000થી વધુ બહુહેતુક અને e-PACS ની મંજૂરી અને કામગીરી; અને PACS, ડેરી અને મત્સ્યઉદ્યોગ સહકારી મંડળીઓની રચના અને મજબૂતીકરણનો સમાવેશ થાય છે. 10,000થી વધુ PACS એ પ્રધાનમંત્રી કિસાન સમૃદ્ધિ કેન્દ્રો (PMKSKs) અને કોમન સર્વિસ સેન્ટર્સ (CSCs) તરીકે કાર્ય કરવા માટે તેમના કાર્યોને વૈવિધ્યીકરણ કર્યું છે.

આ કાર્યક્રમ દરમિયાન, પ્રધાનમંત્રી કઠોળની ખેતીમાં રોકાયેલા ખેડૂતો સાથે વાતચીત કરશે, જેમણે કૃષિ, પશુપાલન અને મત્સ્યઉદ્યોગમાં મૂલ્ય શૃંખલા આધારિત અભિગમ સ્થાપિત કરવાના હેતુથી વિવિધ સરકારી યોજનાઓનો લાભ મેળવ્યો છે. આ ખેડૂતોને ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો (FPO)માં સભ્યપદ અને કૃષિ માળખાગત ભંડોળ હેઠળ સહાયથી પણ લાભ થયો છે.

SM/IJ/GP/JD