હાઇલાઇટ્સ

પરિચય

24 જૂન, 2025ના રોજ શરૂ કરાયેલ, નવ્યા (યુવાન કિશોરીઓ માટે વ્યાવસાયિક તાલીમ દ્વારા આકાંક્ષાઓનું પોષણ) પહેલ કૌશલ્ય વિકાસ અને ઉદ્યોગસાહસિકતા મંત્રાલય (MSDE) અને મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય (MWCD) દ્વારા ઉભરતા ક્ષેત્રોમાં કિશોરીઓ માટે નોકરી માટે તૈયાર કૌશલ્ય તાલીમ પૂરી પાડવાનો એક અગ્રણી સંયુક્ત પ્રયાસ છે, જ્યારે તેમને વ્યક્તિગત સ્વચ્છતાથી લઈને સંદેશાવ્યવહાર, કાર્યસ્થળ સલામતી અને નાણાકીય સાક્ષરતા સુધીના કૌશલ્યોથી સશક્ત બનાવે છે. આ પહેલનો હેતુ આત્મવિશ્વાસ, રોજગારક્ષમતા અને ઉદ્યોગસાહસિક ભાવનાને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે. ઉત્તર પ્રદેશના સોનભદ્રમાં શરૂ કરાયેલ આ પહેલ 16-18 વર્ષની વયની છોકરીઓ માટે છે જેમાં ઓછામાં ઓછી ધોરણ 10 પાસ લાયકાત છે. તે ખાસ કરીને ગરીબ અને આદિવાસી પ્રદેશોમાં 3850 છોકરીઓને આવરી લેશે.

પ્રધાનમંત્રી કૌશલ વિકાસ યોજના (PMKVY) અને પીએમ વિશ્વકર્મા જેવી મુખ્ય યોજનાઓના સંસાધનોને એકીકૃત કરીને, નવ્યા ડિજિટલ માર્કેટિંગ, સાયબર સુરક્ષા, AI-સક્ષમ સેવાઓ, ગ્રાફિક ડિઝાઇન, ડ્રોન એસેમ્બલી, વ્યાવસાયિક મેકઅપ કલાકાર, CCTV અને સોલાર PV ઇન્સ્ટોલેશન જેવી બિન-પરંપરાગત અને ઉભરતી નોકરીઓમાં માંગ-આધારિત તાલીમ પૂરી પાડે છે. વધુમાં, આ પહેલ શિક્ષણ અને આજીવિકા વચ્ચેના અંતરને દૂર કરવા અને આરોગ્ય, પોષણ, નાણાકીય સાક્ષરતા અને જીવન કૌશલ્ય પરના મોડ્યુલો દ્વારા સર્વાંગી વિકાસ પ્રદાન કરીને સ્વ-રોજગાર, ઇન્ટર્નશીપ અને એપ્રેન્ટિસશીપ માટે તકો ઊભી કરવાનો પ્રયાસ કરે છે.

15 જુલાઈ, 2015ના રોજ શરૂ કરાયેલ, પ્રધાનમંત્રી કૌશલ વિકાસ યોજના (PMKVY) યુવાનોને મફત, ટૂંકા ગાળાની તાલીમ અને કૌશલ્ય પ્રમાણપત્ર માટે નાણાકીય પુરસ્કારો આપીને કૌશલ્ય વિકાસને પ્રોત્સાહન આપે છે. PMKVY 2016-2020એ તેની પ્રાદેશિક અને ભૌગોલિક પહોંચનો વિસ્તાર કર્યો, જે યુવાનોની ઉદ્યોગ સુસંગતતા અને રોજગારક્ષમતા વધારવા માટે મેક ઇન ઇન્ડિયા અને ડિજિટલ ઇન્ડિયા જેવી રાષ્ટ્રીય પહેલો સાથે સંરેખિત થાય છે.

સપ્ટેમ્બર 2023માં શરૂ કરાયેલ પ્રધાનમંત્રી વિશ્વકર્મા યોજના પરંપરાગત કારીગરો અને શિલ્પકારો, જેમ કે કુંભાર, સુવર્ણકાર, મૂર્તિકારો અને કારીગરોને કૌશલ્ય તાલીમ, આધુનિક સાધનો અને નાણાંકીય સહાય પૂરી પાડીને સશક્ત બનાવે છે. તેનો ઉદ્દેશ્ય ટકાઉ આર્થિક તકો દ્વારા તેમની આજીવિકા વધારવા, સ્વરોજગારને પ્રોત્સાહન આપવા અને ભારતના સાંસ્કૃતિક વારસાને જાળવવાનો છે. પ્રધાનમંત્રી વિશ્વકર્મા યોજના ₹13,000 કરોડના નાણાકીય ખર્ચ સાથે શરૂ કરવામાં આવી હતી અને તે નાણાકીય વર્ષ 2023-24થી નાણાકીય વર્ષ 2027-28 સુધી ચાલશે.

મુખ્ય ઉદ્દેશ્યો

“નવ્યા કિશોરીઓને આત્મનિર્ભર બનાવવા માટે સશક્ત બનાવવામાં એક સીમાચિહ્નરૂપ સાબિત થશે. અમારી સહિયારી પ્રતિબદ્ધતા છોકરીઓને એવા કૌશલ્યોથી સજ્જ કરવાની છે જે તેમને સ્વતંત્ર અને સશક્ત નાગરિક બનવા સક્ષમ બનાવે. આ પહેલ તેમને ગૌરવ અને આત્મવિશ્વાસથી ભરપૂર જીવન જીવવામાં મદદ કરશે.”

શ્રીમતી સાવિત્રી ઠાકુર, મહિલા અને બાળ વિકાસ રાજ્યમંત્રી

NAVYA પહેલ યુવા મહિલાઓને ટેકનિકલ કૌશલ્ય પ્રદાન કરે છે, જે તેમને સ્પર્ધાત્મક નોકરી બજારોમાં સફળ થવા અથવા ઉદ્યોગસાહસિકતા અપનાવવા માટે જરૂરી આત્મવિશ્વાસ અને સ્થિતિસ્થાપકતા વિકસાવવામાં મદદ કરે છે. આ સર્વાંગી અભિગમ દ્વારા, નવ્યા ખાતરી કરે છે કે સહભાગીઓ સામાજિક-આર્થિક સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત કરવા અને તેમના સમુદાયોમાં અર્થપૂર્ણ યોગદાન આપવા માટે સંપૂર્ણપણે તૈયાર છે. આ પહેલ પ્રમાણિત, ઉદ્યોગ-સંકલિત તાલીમ અને પ્રમાણપત્રની ઍક્સેસ સુનિશ્ચિત કરે છે, જેનાથી રોજગારક્ષમતામાં વધારો થાય છે.

19 રાજ્યોના 27 મહત્વાકાંક્ષી અને ઉત્તરપૂર્વીય જિલ્લાઓમાં પાયલોટ પ્રોજેક્ટ તરીકે અમલમાં મુકવામાં આવ્યો છે, અને PMKVY 4.0 હેઠળ 3,850 છોકરીઓને તાલીમ આપવાના લક્ષ્ય સાથે, નવ્યા પહેલ 2047 સુધીમાં વિકસિત ભારતના પ્રધાનમંત્રીના વિઝન સાથે સુસંગત છે.

આ પહેલના કેટલાક મુખ્ય ઉદ્દેશ્યો છે:

· પરંપરાગત અને બિનપરંપરાગત ક્ષેત્રોને અનુરૂપ માંગ-આધારિત વ્યાવસાયિક તાલીમ પૂરી પાડવી: NAVYA ટેકનોલોજી, આરોગ્યસંભાળ અને હસ્તકલા જેવા ક્ષેત્રોમાં વિશિષ્ટ તાલીમ આપે છે, પરંપરાગત કુશળતાને AI અને ડિજિટલ માર્કેટિંગ જેવી આધુનિક ભૂમિકાઓ સાથે મિશ્રિત કરે છે. અભ્યાસક્રમો વર્તમાન ઉદ્યોગની માંગને પૂર્ણ કરવા માટે રચાયેલ છે, સુસંગતતા અને રોજગારક્ષમતા સુનિશ્ચિત કરે છે.

· આરોગ્ય, પોષણ, સ્વચ્છતા, નાણાકીય સાક્ષરતા, જીવન કૌશલ્ય અને કાનૂની જાગૃતિ પરના મોડ્યુલો દ્વારા સર્વાંગી વિકાસને સરળ બનાવવો: NAVYA કિશોરવયની છોકરીઓને આવશ્યક જીવન કૌશલ્યો સાથે સશક્ત બનાવવા માટે વ્યાપક તાલીમ મોડ્યુલોને એકીકૃત કરે છે. આમાં આરોગ્ય અને પોષણ શિક્ષણ, આર્થિક સ્વતંત્રતા માટે નાણાકીય સાક્ષરતા અને અધિકારો અને રક્ષણોને સમજવા માટે કાનૂની જાગૃતિનો સમાવેશ થાય છે.

· રોજગારક્ષમતા, સ્વ-રોજગાર અને ઇન્ટર્નશિપ, એપ્રેન્ટિસશીપ અને રોજગાર તકો જેવા એડવાન્સ લિંકેજને પ્રોત્સાહન આપવું: આ કાર્યક્રમ ઉચ્ચ-માગવાળા ક્ષેત્રોમાં ઇન્ટર્નશિપ અને એપ્રેન્ટિસશીપ દ્વારા તાલીમાર્થીઓને નોકરી બજાર સાથે જોડે છે. તે સ્વ-રોજગાર સાહસો માટે સંસાધનો અને માર્ગદર્શન પ્રદાન કરીને ઉદ્યોગસાહસિકતાને પણ પ્રોત્સાહન આપે છે.

· લિંગ-સમાવેશક કુશળતાને મજબૂત બનાવવી અને સલામત, સહાયક તાલીમ વાતાવરણ બનાવવું: આ પહેલ સ્ટાઇપેન્ડ અને લવચીક સમયપત્રક સાથે સલામત, સ્ત્રી-મૈત્રીપૂર્ણ તાલીમ સ્થળોને પ્રાથમિકતા આપે છે. તે છોકરીઓને સાયબર સુરક્ષા જેવા બિન-પરંપરાગત ક્ષેત્રોમાં પ્રવેશવા માટે પ્રોત્સાહિત કરીને લિંગ સમાનતાને પ્રોત્સાહન આપે છે.

· શિક્ષણ અને આજીવિકા વચ્ચેના અંતરને દૂર કરવા, ખાસ કરીને વંચિત અને અંતરિયાળ વિસ્તારોની યુવતીઓ માટે: મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લાઓ અને ઉત્તરપૂર્વીય રાજ્યોની છોકરીઓને લક્ષ્ય બનાવતી, નવ્યા શિક્ષણને ટકાઉ આજીવિકા સાથે જોડે છે. તે દૂરના વિસ્તારોમાં સામાજિક-આર્થિક અવરોધોને દૂર કરવા માટે પ્રમાણપત્ર અને રોજગાર પ્રદાન કરે છે.

ચાર મુખ્ય ક્ષેત્રો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને, ખાસ રચાયેલ 7-કલાકનું પૂરક તાલીમ મોડ્યુલ, કાર્યક્રમની અસરને વધુ વધારે છે:

• આંતરવ્યક્તિત્વ કુશળતા: વ્યાવસાયિક વર્તણૂક બનાવવા માટે સ્વચ્છતા, સ્વ-પ્રસ્તુતિ અને સંઘર્ષ વ્યવસ્થાપનનો સમાવેશ કરવો;
• સંચાર કૌશલ્ય: કાર્યસ્થળની ક્રિયાપ્રતિક્રિયાઓને સુધારવા માટે સક્રિય શ્રવણ અને અસરકારક સંદેશાવ્યવહાર પર ભાર મૂકે છે;
• કાર્યસ્થળ સલામતી: સલામત કાર્ય વાતાવરણ સુનિશ્ચિત કરવા માટે POSH (જાતીય સતામણી નિવારણ) અને POCSO (જાતીય ગુનાઓથી બાળકોનું રક્ષણ) કાયદાઓનું જ્ઞાન પૂરું પાડવું;
• નાણાકીય સાક્ષરતા: આર્થિક સશક્તિકરણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે બજેટિંગ, આવક વ્યવસ્થાપન અને મૂળભૂત નાણાકીય ખ્યાલો શીખવવી.

આ વ્યાપક માળખું ખાતરી કરે છે કે નવ્યા સહભાગીઓ તકનીકી કુશળતા અને આવશ્યક જીવન કૌશલ્ય બંનેથી સજ્જ છે, જે તેમને ભારતની સમાવિષ્ટ વિકાસ વાર્તામાં ઉત્પ્રેરક તરીકે સ્થાન આપે છે.

હાલમાં, આ પહેલ નવ રાજ્યો - મહારાષ્ટ્ર, ગુજરાત, કર્ણાટક, પંજાબ, ઉત્તર પ્રદેશ, બિહાર, મધ્ય પ્રદેશ, ઝારખંડ અને હિમાચલ પ્રદેશ - ના નવ જિલ્લાઓમાં પાયલોટ પ્રોજેક્ટ તરીકે ચાલી રહી છે. નીતિ આયોગ દ્વારા આ જિલ્લાઓને "મહત્વાકાંક્ષી" જિલ્લાઓ તરીકે ઓળખવામાં આવ્યા છે.

નિષ્કર્ષ

NAVYA પહેલ ભારતના મહત્વાકાંક્ષી અને ઉત્તરપૂર્વીય જિલ્લાઓમાં કિશોરીઓના સશક્તિકરણ તરફ એક પરિવર્તનશીલ પગલું છે. PMKVY 4.0 હેઠળ વ્યાવસાયિક તાલીમને સર્વાંગી જીવન કૌશલ્ય વિકાસ સાથે સંકલિત કરીને, નવ્યા યુવા મહિલાઓને સામાજિક-આર્થિક સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત કરવા અને "2047માં વિકસિત ભારત"ના ભારતના વિઝનમાં સક્રિયપણે યોગદાન આપવા માટે જરૂરી સાધનો પૂરા પાડે છે. ડિજિટલ માર્કેટિંગ અને સાયબર સુરક્ષા જેવા ઉભરતા ક્ષેત્રો તેમજ નાણાકીય સાક્ષરતા અને કાર્યસ્થળ સલામતી જેવા આવશ્યક કૌશલ્યો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને, આ પહેલ શિક્ષણ અને ટકાઉ આજીવિકા વચ્ચેના અંતરને દૂર કરે છે. નવ રાજ્યોમાં પાયલોટ પ્રોજેક્ટનો અમલ સહભાગીઓમાં સમાવિષ્ટ, લિંગ-સમાન તકો બનાવવા અને સ્થિતિસ્થાપકતા અને ઉદ્યોગસાહસિક ભાવનાને પ્રોત્સાહન આપવાની તેની ક્ષમતા દર્શાવે છે. જેમ જેમ નવ્યાનો વિકાસ થતો જાય છે, તેમ તેમ તે આશાનું પ્રતીક બને છે, જે યુવાન છોકરીઓને ભારતના સમાવેશી વિકાસ માટે આત્મવિશ્વાસપૂર્ણ, કુશળ અને આત્મનિર્ભર નેતાઓ બનવા માટે સશક્ત બનાવે છે.

સંદર્ભ:

પ્રેસ ઇન્ફોર્મેશન બ્યુરો :

https://www.pib.gov.in/PressReleaseIframePage.aspx?PRID=2139299

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2139006

https://www.pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=154880&ModuleId=3

https://www.pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=155216&ModuleI=3

https://www.pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=155216&ModuleId=3#:~:text=PM%20Vishwakarma%20Scheme%20was%20launched,24%20to%20FY%202027%2D28

https://www.pib.gov.in/PressReleseDetailm.aspx?PRID=2139341

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2157512

કૌશલ્ય વિકાસ અને ઉદ્યોગસાહસિકતા મંત્રાલય :

https://sansad.in/getFile/loksabhaquestions/annex/185/AU3989_BJooPJ.pdf?source=pqals

https://www.instagram.com/skill_india_official/

https://www.msde.gov.in/offerings/schemes-and-services/details/pradhan-mantri-kaushal-vikas-yojana-4-0-pmkvy-4-0-2021-ITO3ATMtQWa

સૂક્ષ્મ, લઘુ અને મધ્યમ ઉદ્યોગ મંત્રાલય :

https://www.india.gov.in/spotlight/pradhan-mantri-vishwakarma-scheme

https://pmvishwakarma.gov.in/

મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય

https://www.instagram.com/p/DLSRLbOyxDg/

 

PDF જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો

 

SM/GP/DK/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com

(Release ID: 2172618) Visitor Counter : 23