শক্তি মন্ত্ৰালয়ৰ অতিৰিক্ত সচিব আৰু শক্তি দক্ষতা ব্যুৰো (বি ই ই)ৰ সঞ্চালকপ্ৰধান শ্ৰী আকাশ ত্ৰিপাঠী, আই এ এছে ৰাজ্যিক শক্তি দক্ষতা সূচক (এছ ই ই আই) ২০২৪ মুকলি কৰে। এই সূচক হৈছে শক্তি দক্ষতা অৰ্থনীতিৰ বাবে মিত্ৰতা (এ ই ই ই)ৰ সহযোগত বি ই ই-ৰ এক পদক্ষেপ। এছ ই ই আই ২০২৪-এ ২০২৩-২৪ বিত্তীয় বৰ্ষৰ বাবে ৩৬ খন ভাৰতীয় ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয়শাসিত অঞ্চলৰ শক্তি দক্ষতাৰ প্ৰদৰ্শনৰ মূল্যায়ন কৰে। এই সূচকে ৰাজ্যিক পৰ্যায়ৰ তথ্য নিৰীক্ষণ, শক্তি পদচিহ্ন ব্যৱস্থাপনা অনুসৰণ, সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ অনুশীলনৰ প্ৰচাৰ আৰু ৰাজ্যসমূহত শক্তি দক্ষতাৰ প্ৰতিযোগিতামূলক উন্নতিৰ ক্ষেত্ৰত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।

উন্মোচন অনুষ্ঠানত ভাষণ প্ৰদান কৰি শ্ৰী ত্ৰিপাঠীয়ে কয়, "ভাৰতৰ শক্তি পৰিবৰ্তন কেৱল জলবায়ুৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ প্ৰতি সঁহাৰি নহয়-ই উদ্ভাৱন, স্থিতিস্থাপকতা আৰু সামগ্ৰিক বিকাশৰ বাবে এক কৌশলগত সুযোগ। আমি ২০৭০ চনৰ ভিতৰত কাৰ্বন-শূন্য নিৰ্গমন আৰু ২০৩০ চনৰ ভিতৰত নিৰ্গমনৰ তীব্ৰতা ৪৫ শতাংশ হ্ৰাস কৰাৰ দিশত আমাৰ পথ নিৰ্ধাৰণ কৰাৰ লগে লগে, শক্তি দক্ষতা এক প্ৰাথমিক স্তম্ভ হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰাৰ লগতে ই সকলো ক্ষেত্ৰত প্ৰভাৱশালী, কম খৰচী সমাধান প্ৰদান কৰে। ৰাজ্যিক শক্তি দক্ষতা সূচক (এছ ই ই আই) ২০২৪ এই যাত্ৰাৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ মাইলৰ খুঁটি। এই সংস্কৰণে তৃণমূল পৰ্যায়ৰ ৰূপায়ণ, খণ্ডভিত্তিক ফলাফল আৰু পৰিমাপযোগ্য প্ৰগতিৰ ওপৰত অধিক গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে। ভৱন, উদ্যোগ, পৰিবহণ, ডিস্কম আৰু কৃষিৰ দৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ ক্ষেত্ৰসমূহত ৰাজ্যসমূহৰ মূল্যায়ন কৰি ই ভাৰতৰ শক্তি দক্ষতা পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ বৰ্ধিত পৰিপক্কতা প্ৰতিফলিত কৰে।"

সূচকৰ ষষ্ঠ সংস্কৰণত সাতটা মূল চাহিদা খণ্ডঃ ভৱন, উদ্যোগ, পৌৰ সেৱা, পৰিবহণ, কৃষি, বিদ্যুৎ বিতৰণ কোম্পানী (ডিস্কম), আৰু ক্ৰছ-ছেক্টৰ উদ্যোগসমূহত ৬৬ টা সূচকৰ সৈতে এক উন্নত ৰূপায়ণ-কেন্দ্ৰিক পৰিকাঠামো উপস্থাপন কৰা হৈছে। নতুন পৰিকাঠামোত শক্তি সেৱা কোম্পানী (ই এছ চি অ’) মডেল, অট্টালিকাৰ বাবে ষ্টাৰ ৰেটিং, এম এছ এম ই ক্লাষ্টাৰ প্ৰফাইলিং, পি এ টি আঁচনিৰ সম্প্ৰসাৰণ, বৈদ্যুতিক বাহনৰ চাহিদা-আনুসংগিক ইনচেণ্টিভ আৰু ডিস্কমৰ চাহিদা- আনুসংগিক ব্যৱস্থাপনাৰ প্ৰচেষ্টাৰ দৰে বিকশিত ৰাষ্ট্ৰীয় অগ্ৰাধিকাৰসমূহ প্ৰতিফলিত হয়। এই পৰিকাঠামোত শক্তি অডিট, পুনৰ গঠন, প্ৰযুক্তি প্ৰদৰ্শন, আৰু সামৰ্থ্য-নিৰ্মাণ কাৰ্যসূচীৰ দৰে ৰাজ্যিক নেতৃত্বাধীন পদক্ষেপসমূহৰ মূল্যায়ন কৰি বাস্তৱ ক্ষেত্ৰত ৰূপায়ণৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে।

ৰাজ্যসমূহক ফ্ৰণ্ট ৰানাৰ (মুঠ মূল্যায়ন স্ক’ৰৰ>৬০%), এচিভাৰ্ছ (৫০-৬০%), প্ৰাৰ্থী (৩০-৫০%) আৰু অভিলাষী (<৩০%) হিচাপে শ্ৰেণীবদ্ধ কৰা হোৱাৰ উপৰি ৰাজ্যসমূহৰ মুঠ চূড়ান্ত শক্তি ব্যৱহাৰৰ (টি এফ ই চি) ওপৰত ভিত্তি কৰি পৰবৰ্তী শ্ৰেণীবদ্ধ কৰা হৈছে। প্ৰতিটো গোটৰ ভিতৰত সৰ্বোচ্চ প্ৰদৰ্শন কৰা ৰাজ্যসমূহ হ'লঃ

• গ্ৰুপ ১ (>১৫ এম টি অ’ ই): মহাৰাষ্ট্ৰ

· গ্ৰুপ ২ (৫-১৫ এম টি অ’ ই): অন্ধ্ৰপ্ৰদেশ

· গ্ৰুপ ৩ (১-৫ এম টি অ’ ই): অসম

• গ্ৰুপ ৪ (<১ এম টি অ’ ই): ত্ৰিপুৰা

এছ ই ই আই ২০২৩ৰ তুলনাত ফ্ৰণ্ট ৰানাৰ শিতানৰ ৰাজ্যৰ সংখ্যা সাতখনৰ পৰা পাঁচখনলৈ হ্ৰাস হৈছে। অন্ধ্ৰপ্ৰদেশ, কৰ্ণাটক, মহাৰাষ্ট্ৰ, তেলেংগানা আৰু তামিলনাডুৱে এই মৰ্যাদা বজাই ৰাখিছে। দুখন ৰাজ্য- অসম আৰু কেৰালাই এচিভাৰ শ্ৰেণীত স্থান লাভ কৰিছে। আনহাতে হাৰিয়ানা, পঞ্জাৱ, ৰাজস্থান, ওড়িশা আৰু উত্তৰ প্ৰদেশক কণ্টেণ্ডাৰ শিতানত শ্ৰেণীবদ্ধ কৰা হৈছে।

এছ ই ই আয়ে বিভিন্ন খণ্ডৰ অগ্ৰগতিৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে আৰু শক্তি দক্ষতাৰ ক্ষেত্ৰত উল্লেখযোগ্য অগ্ৰগতি প্ৰদৰ্শন কৰে। বিল্ডিং খণ্ডত ২৪ খন ৰাজ্যই শক্তি সংৰক্ষণ বিল্ডিং কোড (ই চি বি চি) ২০১৭ জাননী জাৰি কৰিছে, য'ত ২০ খন ৰাজ্যই ইয়াক পৌৰসভাৰ উপ-আইনত একত্ৰিত কৰিছে।

উদ্যোগ খণ্ডত ১০ খন ৰাজ্যই এম এছ এম ই শক্তি দক্ষতা নীতি গ্ৰহণ কৰা দেখা গৈছে, আনহাতে সাতখন ৰাজ্যই নন-পি এ টি উদ্যোগৰ বাবে বাধ্যতামূলক শক্তি অডিট (এম ই এ) বাধ্যতামূলক কৰিছে। পৌৰ নিগমৰ স্থায়িত্বৰ ক্ষেত্ৰত ২৫ খন ৰাজ্যই জলবায়ু কাৰ্য্য পৰিকল্পনা বা তাপ কাৰ্য্য পৰিকল্পনা প্ৰস্তুত কৰাৰ বিপৰীতে ১২ খন ৰাজ্যই ৰাজ্যিক মনোনীত সংস্থা আৰু নগৰ স্থানীয় নিকায়সমূহৰ মাজত সহযোগিতাৰ প্ৰতিবেদন দাখিল কৰিছে। ৩১ খন ৰাজ্যই ৰাজ্যিক বৈদ্যুতিক চলাচল নীতি ৰূপায়ণ কৰাৰ লগতে ১৪ খন ৰাজ্যই অট্টালিকাত বৈদ্যুতিক বাহন চাৰ্জিং আন্তঃগাঁথনি বাধ্যতামূলক কৰাৰ সৈতে পৰিবহণ খণ্ডটো ব্যাপকভাৱে গ্ৰহণ কৰা দেখা গৈছে। কৃষিৰ ক্ষেত্ৰত ১৩ খন ৰাজ্যই সমন্বিত শীতল ভাণ্ডাৰ আৰু সৌৰশক্তিচালিত কৃষি পাম্পৰ সংবৰ্ধন কৰাৰ সমান্তৰালকৈ কেৰেলাই শক্তি-দক্ষ বা সৌৰশক্তিচালিত কৃষি পাম্পসমূহৰ ৭৪ শতাংশ গ্ৰহণত সফলতা লাভ কৰিছে।

১১ খন ৰাজ্যই তেওঁলোকৰ সামগ্ৰিক ৰাজহৰ প্ৰয়োজনীয়তা (এ আৰ আৰ)ত ডি এছ এম কাৰ্য্য পৰিকল্পনা অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ লগতে চাহিদা-আনুসংগিক ব্যৱস্থাপনা (ডি এছ এম)ৰ কৌশলসমূহৰ বৰ্ধিত গ্ৰহণৰ ওপৰতো সূচকে আলোকপাত কৰিছে। গুৰুত্বপূৰ্ণ উন্নয়নৰ চিন হিচাপে ৩৬ খন ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয়শাসিত অঞ্চলৰ সকলোৱে ৰাজ্যিক শক্তি দক্ষতা কাৰ্য্য পৰিকল্পনা (এছ ই ই এ পি) প্ৰস্তুত কৰিছে, আনহাতে ৩১ খন ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয়শাসিত অঞ্চলে ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰীয় জলবায়ু আৰু শক্তি দক্ষতা লক্ষ্যৰ সৈতে সংগতি ৰাখি মুখ্য সচিবৰ অধ্যক্ষতাত শক্তি পৰিবৰ্তনৰ ওপৰত ৰাজ্যিক পৰ্যায়ৰ পৰিচালনা সমিতি (এছ এল এছ চি) গঠনৰ প্ৰতিবেদন দিছে।

এছ ই ই আই ২০২৪-এ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ নীতিগত সঁজুলি হিচাপে কাম কৰি থকাৰ লগতে ই উপ-ৰাষ্ট্ৰীয় শক্তি দক্ষতা কাৰ্যকলাপৰ পথ প্ৰদৰ্শন কৰে আৰু ভাৰতৰ শক্তি পৰিবৰ্তনক সমৰ্থন কৰে। সূচকে ৰাজ্যসমূহক শক্তি দক্ষতাৰ প্ৰদৰ্শন উন্নত কৰাত সহায় কৰিবলৈ কাৰ্য্যকৰী অন্তৰ্দৃষ্টি প্ৰদান কৰাৰ লগতে ভাৰতৰ বিস্তৃত জলবায়ু আৰু শক্তি সুৰক্ষা লক্ষ্যত অৰিহণা যোগায়।

*****

SK/DD