પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં આજે કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે કેન્દ્રીય ક્ષેત્ર યોજના "રાષ્ટ્રીય સહકારી વિકાસ નિગમ (NCDC) ને સહાય માટે ગ્રાન્ટ"ને મંજૂરી આપી છે, જેનો ખર્ચ 2025-26થી 2028-29 સુધીના ચાર વર્ષના સમયગાળા માટે રૂ. 2000 કરોડ (નાણાકીય વર્ષ 2025-26 થી દર વર્ષે રૂ. 500 કરોડ) થશે.

નાણાકીય વર્ષ 2025-26થી નાણાકીય વર્ષ 2028-29 સુધી NCDCને રૂ. 2000 કરોડની સહાય માટે ગ્રાન્ટ ઇન એઇડના આધારે, NCDC ચાર વર્ષના સમયગાળામાં ખુલ્લા બજારમાંથી રૂ. 20,000 કરોડ એકત્ર કરી શકશે. આ ભંડોળનો ઉપયોગ NCDC દ્વારા નવા પ્રોજેક્ટ્સ / પ્લાન્ટ્સના વિસ્તરણ માટે સહકારી સંસ્થાઓને લોન આપવા અને કાર્યકારી મૂડીની જરૂરિયાતોને પૂર્ણ કરવા માટે લોન આપવા માટે કરવામાં આવશે.

નાણાકીય અસરો:

NCDC ને રૂ. 2000 કરોડ (નાણાકીય વર્ષ 2025-26થી નાણાકીય વર્ષ 2028-29 સુધી દર વર્ષે રૂ. 500 કરોડ) ની ગ્રાન્ટનો સ્ત્રોત ભારત સરકાર તરફથી બજેટરી સપોર્ટ દ્વારા આપવામાં આવશે. નાણાકીય વર્ષ 2025-26 થી નાણાકીય વર્ષ 2028-29 સુધી NCDC ને રૂ. 2000 કરોડની ગ્રાન્ટ ઇન એઇડના આધારે, NCDC ચાર વર્ષના સમયગાળામાં ખુલ્લા બજારમાંથી રૂ. 20,000 કરોડ એકત્ર કરી શકશે.

લાભો:

દેશભરમાં ડેરી, પશુધન, મત્સ્યઉદ્યોગ, ખાંડ, કાપડ, ખાદ્ય પ્રક્રિયા, સંગ્રહ અને કોલ્ડ સ્ટોરેજ જેવા વિવિધ ક્ષેત્રોની 13,288 સહકારી મંડળીઓના આશરે 2.9 કરોડ સભ્યોને લાભ મળવાની શક્યતા છે.

અમલીકરણ વ્યૂહરચના અને લક્ષ્યો:

(i) NCDC આ યોજના માટે એક્ઝિક્યુટિવ એજન્સી હશે જે પ્રોજેક્ટના અમલીકરણનું વિતરણ, ફોલોઅપ, દેખરેખ અને ભંડોળમાંથી આપવામાં આવેલી લોનની વસૂલાત કરશે.

(ii) NCDC રાજ્ય સરકાર દ્વારા અથવા સીધી રીતે, NCDC માર્ગદર્શિકા અનુસાર સહકારી સંસ્થાઓને લોન પૂરી પાડશે. NCDC ના સીધા ભંડોળ માર્ગદર્શિકાના માપદંડોને પૂર્ણ કરતી સહકારી સંસ્થાઓને સ્વીકાર્ય સુરક્ષા અથવા રાજ્ય સરકારની ગેરંટી સામે સીધી નાણાકીય સહાય માટે ધ્યાનમાં લેવામાં આવશે.

(iii) NCDC સહકારી સંસ્થાઓને લોન, વિવિધ ક્ષેત્રો માટે પ્રોજેક્ટ સુવિધાઓની સ્થાપના/આધુનિકીકરણ/ ટેકનોલોજી અપગ્રેડેશન/વિસ્તરણ માટે લાંબા ગાળાની ક્રેડિટ અને તેમના વ્યવસાયોને કાર્યક્ષમ અને નફાકારક રીતે ચલાવવા માટે કાર્યકારી મૂડી પૂરી પાડશે.

રોજગાર નિર્માણની સંભાવના સહિતની અસર:

i. આ સહકારી સંસ્થાઓને પૂરા પાડવામાં આવતા ભંડોળ આવક ઉત્પન્ન કરતી મૂડી સંપત્તિઓનું નિર્માણ કરશે અને કાર્યકારી મૂડીના રૂપમાં સહકારી સંસ્થાઓને ખૂબ જ જરૂરી તરલતા પૂરી પાડશે.

ii. આર્થિક લાભો ઉપરાંત, લોકશાહી, સમાનતા અને સમુદાયની ચિંતાઓના તેમના સિદ્ધાંતો દ્વારા સહકારી સંસ્થાઓ સામાજિક-આર્થિક અંતરને દૂર કરવા અને કાર્યબળમાં મહિલાઓની ભાગીદારી વધારવા માટે એક આવશ્યક સાધન છે.

iii. લોનની ઉપલબ્ધતા સહકારી સંસ્થાઓને તેમની ક્ષમતા વૃદ્ધિ, આધુનિકીકરણ, પ્રવૃત્તિઓનું વૈવિધ્યકરણ, તેમની નફાકારકતા વધારવામાં મદદ કરશે અને તેમને તેમની ઉત્પાદકતા વધારવા અને ખેડૂત સભ્યોની આર્થિક સ્થિતિમાં સુધારો કરીને વધુ રોજગાર ઉત્પન્ન કરવામાં સક્ષમ બનાવશે.

iv. વધુમાં, માળખાગત વિકાસ માટે મુદત લોન વિવિધ કૌશલ્ય સ્તરોમાં વ્યાપક રોજગારની તકો પણ ઊભી કરે છે.

પૃષ્ઠભૂમિ:

સહકારી ક્ષેત્ર ભારતીય અર્થતંત્રમાં ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપી રહ્યું છે. ગ્રામીણ ક્ષેત્રમાં સામાજિક-આર્થિક ઉત્થાન, માળખાગત વિકાસ અને રોજગાર સર્જનમાં સહકારી સંસ્થાઓ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. સહકારી ક્ષેત્ર દેશમાં તેમના સંબંધિત ઉત્પાદનના તમામ ક્ષેત્રોમાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપે છે. ભારતમાં સહકારી સંસ્થાઓ ધિરાણ અને બેંકિંગ, ખાતર, ખાંડ, ડેરી, માર્કેટિંગ, ગ્રાહક માલ, હાથવણાટ, હસ્તકલા, મત્સ્યઉદ્યોગ, આવાસ વગેરે સહિત વિવિધ પ્રવૃત્તિઓને આવરી લે છે. ભારતમાં 8.25 લાખથી વધુ સહકારી સંસ્થાઓ છે જેમાં 29 કરોડથી વધુ સભ્યો છે અને 94 ટકા ખેડૂતો કોઈને કોઈ સ્વરૂપમાં સહકારી સંસ્થાઓ સાથે સંકળાયેલા છે.

ગ્રામીણ અર્થતંત્રમાં તેમના મહત્વપૂર્ણ સામાજિક-આર્થિક યોગદાનને કારણે, ડેરી, મરઘાં અને પશુધન, મત્સ્યઉદ્યોગ, ખાંડ, કાપડ, પ્રક્રિયા, સંગ્રહ અને કોલ્ડ સ્ટોરેજ, શ્રમ સહકારી સંસ્થાઓ અને મહિલા સહકારી સંસ્થાઓ વગેરે જેવા નબળા ક્ષેત્રોને લાંબા ગાળાની અને કાર્યકારી મૂડી લોન આપીને ટેકો આપવો જરૂરી છે.

AP/NP/IJ/JD