રાસાયણિક શસ્ત્રો સંમેલન (CWC) 1997માં અમલમાં આવ્યું હતું, રાસાયણિક શસ્ત્રો નિષેધ સંગઠન (OPCW) રાસાયણિક શસ્ત્રો સંમેલન માટે અમલીકરણ સંસ્થા છે, તેના 193 સભ્ય દેશો સાથે, તે રાસાયણિક શસ્ત્રોને કાયમી અને ચકાસણીપૂર્વક નાબૂદ કરવાના વૈશ્વિક પ્રયાસોનું નિરીક્ષણ કરે છે. રાસાયણિક શસ્ત્રોને નાબૂદ કરવાના તેના વ્યાપક પ્રયાસો માટે OPCWને 2013 નો નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.

ભારત આ સંમેલનનો મૂળ સહીકર્તા છે. નેશનલ ઓથોરિટી કેમિકલ વેપન્સ કન્વેન્શન (NACWC) ભારતમાં સંમેલન લાગુ કરવા માટે જવાબદાર રાષ્ટ્રીય સત્તા છે. 2024 માં, NACWC એ OPCW માર્ગદર્શન/ભાગીદારી કાર્યક્રમ હેઠળ કેન્યા રાષ્ટ્રીય સત્તામંડળને સફળતાપૂર્વક માર્ગદર્શન આપ્યું જેથી તેની અમલીકરણ ક્ષમતા મજબૂત થાય.

ભારતનું સૌથી જૂનું કેમિકલ ઇન્ડસ્ટ્રી એસોસિએશન, ઇન્ડિયન કેમિકલ કાઉન્સિલ (ICC), ઉદ્યોગ સુધી પહોંચવા માટે NACWC સાથે નજીકથી કામ કરે છે. ICC એ ભારતમાં રાસાયણિક સલામતીને પ્રોત્સાહન આપવા, સંમેલનનું પાલન કરવા અને ઉદ્યોગ-વ્યાપી સુરક્ષા પ્રથાઓને વધારવામાં તેની ભૂમિકા બદલ OPCW-ધ હેગ એવોર્ડ 2024થી ભારતને ગૌરવ અપાવ્યું. આ પહેલી વાર છે જ્યારે કોઈ રાસાયણિક ઉદ્યોગ સંસ્થાને આ એવોર્ડથી સન્માનિત કરવામાં આવી છે. 'OPCW-ધ હેગ એવોર્ડ' રાસાયણિક શસ્ત્રો સંમેલનના લક્ષ્યોને આગળ વધારવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવતા વ્યક્તિઓ અને સંગઠનોને ઓળખે છે.

રાષ્ટ્રીય સત્તાવાળાઓની ક્ષમતા નિર્માણ દ્વારા સંમેલનના અમલીકરણને ટેકો આપવા માટે OPCW દ્વારા વાર્ષિક ધોરણે રાષ્ટ્રીય સત્તાવાળાઓની પ્રાદેશિક બેઠકોનું આયોજન કરવામાં આવે છે. આ વાર્ષિક બેઠક CWC અમલીકરણ માટે અનુભવો, માહિતી અને શ્રેષ્ઠ પ્રથાઓનું આદાનપ્રદાન કરવાની તક પૂરી પાડે છે, અને સંમેલન હેઠળ જવાબદારીઓનું પાલન કરવા માટે મુદ્દાઓ અને ઉકેલો રજૂ કરવા અને ચર્ચા કરવા માટે એક પ્લેટફોર્મ પણ પૂરું પાડે છે જે પ્રાદેશિક રીતે રાષ્ટ્રીય સત્તાવાળાઓ માટે ખાસ મહત્વ ધરાવે છે. આ ક્રિયાપ્રતિક્રિયા દ્વિપક્ષીય અને પ્રાદેશિક સહયોગને પ્રોત્સાહન આપે છે અને રાષ્ટ્રીય સત્તાવાળાઓ વચ્ચે નેટવર્કને મજબૂત બનાવે છે.

OPCW દ્વારા આયોજિત અને નેશનલ ઓથોરિટી કેમિકલ વેપન્સ કન્વેન્શન (NACWC) ભારત દ્વારા આયોજિત એશિયામાં રાષ્ટ્રીય સત્તાવાળાઓના રાજ્ય પક્ષોની 23મી પ્રાદેશિક બેઠક 1 જુલાઈના રોજ નવી દિલ્હીના વાણિજ્ય ભવન ખાતે OPCW ના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ, એશિયાભરના રાષ્ટ્રીય સત્તાવાળાઓના આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિનિધિઓ, ભારત સરકારના વિદેશ મંત્રાલય અને NACWC, કેબિનેટ સચિવાલય, ભારત સરકારના વરિષ્ઠ અધિકારીઓની હાજરીમાં શરૂ થઈ.

આ બેઠકમાં ઓસ્ટ્રેલિયા, બાંગ્લાદેશ, ભૂતાન, ચીન, કંબોડિયા, ઇરાક, ભારત, ઇન્ડોનેશિયા, જાપાન, જોર્ડન, કિર્ગિસ્તાન, કુવૈત, લેબનોન, મલેશિયા, મ્યાનમાર, માલદીવ, ફિલિપાઇન્સ, ઓમાન, કોરિયા પ્રજાસત્તાક, સિંગાપોર, શ્રીલંકા, થાઇલેન્ડ, સંયુક્ત આરબ અમીરાત અને વિયેતનામ સહિત એશિયા ક્ષેત્રના 24 રાજ્ય પક્ષો (દેશો) ના 38 પ્રતિનિધિઓ તેમજ OPCW અને એશિયા અને પેસિફિકમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્ર પ્રાદેશિક શાંતિ અને નિઃશસ્ત્રીકરણ કેન્દ્ર (UNRCPD) ના અધિકારીઓએ હાજરી આપી હતી.

આ પ્રાદેશિક બેઠક દરમિયાન, પ્રતિનિધિઓએ તેમના અનુભવો શેર કર્યા, રાષ્ટ્રીય અમલીકરણ પડકારો, શ્રેષ્ઠ પ્રથાઓ અને વધુ સહયોગ માટેની તકોની ચર્ચા કરી. આ સત્રોમાં કાયદાકીય માળખા, રાસાયણિક સલામતી અને સુરક્ષા, રાસાયણિક ઉદ્યોગ સહિત હિસ્સેદારોની ભૂમિકા અને કૃત્રિમ બુદ્ધિમત્તાના ઉપયોગ પર ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. OPCW એ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદના ઠરાવ 1540 અને CWC વચ્ચેના સિનર્જી તેમજ ભવિષ્યના માર્ગદર્શન ભાગીદારી કાર્યક્રમો પર ચર્ચાઓ પર મહત્વપૂર્ણ અપડેટ્સ પ્રદાન કર્યા હતા.

3 દિવસની પ્રાદેશિક બેઠક રાસાયણિક શસ્ત્રો સંમેલનના અમલીકરણમાં એશિયન દેશો વચ્ચે પ્રાદેશિક સહયોગને મજબૂત બનાવવાની અપેક્ષા છે.

AP/IJ/GP/JD