કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકારિતા મંત્રી શ્રી અમિત શાહ મંગળવાર, 24 જૂન, 2025ના રોજ વારાણસી, ઉત્તર પ્રદેશમાં સેન્ટ્રલ ઝોનલ કાઉન્સિલની 25મી બેઠકની અધ્યક્ષતા કરશે. આ બેઠકમાં સભ્ય રાજ્યોના મુખ્યમંત્રીઓ અને દરેક રાજ્યના બે વરિષ્ઠ મંત્રીઓ હાજરી આપશે. રાજ્ય સરકારના મુખ્ય સચિવો અને અન્ય વરિષ્ઠ અધિકારીઓ અને કેન્દ્ર સરકારના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ પણ આ બેઠકમાં ભાગ લેશે. સેન્ટ્રલ ઝોનલ કાઉન્સિલમાં છત્તીસગઢ, મધ્યપ્રદેશ, ઉત્તરાખંડ અને ઉત્તરપ્રદેશ રાજ્યોનો સમાવેશ થાય છે. આ બેઠકનું આયોજન ભારત સરકારના ગૃહ મંત્રાલય હેઠળના આંતર-રાજ્ય પરિષદ સચિવાલય દ્વારા ઉત્તર પ્રદેશ સરકારના સહયોગથી કરવામાં આવી રહ્યું છે.

રાજ્ય પુનર્ગઠન અધિનિયમ, 1956ની કલમ 15થી 22 હેઠળ પાંચ ઝોનલ કાઉન્સિલની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી આ પાંચ ઝોનલ કાઉન્સિલના અધ્યક્ષ છે અને સભ્ય રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના મુખ્યમંત્રીઓ/લેફ્ટનન્ટ્સ/પ્રશાસકો તેના સભ્યો છે, જેમાંથી સભ્ય રાજ્યોમાંથી એક રાજ્યના મુખ્યમંત્રી (દર વર્ષે રોટેશન દ્વારા) ઉપાધ્યક્ષ છે. દરેક સભ્ય રાજ્યમાંથી બે મંત્રીઓને રાજ્યપાલ દ્વારા કાઉન્સિલના સભ્ય તરીકે નામાંકિત કરવામાં આવે છે. દરેક ઝોનલ કાઉન્સિલે મુખ્ય સચિવોના સ્તરે એક સ્થાયી સમિતિની પણ રચના કરી છે. રાજ્યો દ્વારા પ્રસ્તાવિત મુદ્દાઓને સૌપ્રથમ સંબંધિત ઝોનલ કાઉન્સિલની સ્થાયી સમિતિ સમક્ષ ચર્ચા માટે મૂકવામાં આવે છે. સ્થાયી સમિતિમાં વિચારણા કર્યા પછી, બાકીના મુદ્દાઓ ઝોનલ કાઉન્સિલની બેઠકમાં વિચારણા માટે મૂકવામાં આવે છે.

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ દેશના સર્વાંગી વિકાસ માટે સહકારી અને સ્પર્ધાત્મક સંઘવાદનો લાભ લેવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો છે. 'મજબૂત રાજ્યો મજબૂત રાષ્ટ્ર બનાવે છે' ની ભાવનામાં, ઝોનલ કાઉન્સિલો બે કે તેથી વધુ રાજ્યો અથવા કેન્દ્ર અને રાજ્યોને અસર કરતા મુદ્દાઓ પર સંવાદ અને ચર્ચા માટે એક વ્યવસ્થિત પદ્ધતિ પૂરી પાડે છે અને આમ પરસ્પર સહયોગ વધારવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ પ્લેટફોર્મ છે.

ઝોનલ કાઉન્સિલોની ભૂમિકા સલાહકારી છે, પરંતુ વર્ષોથી આ કાઉન્સિલો વિવિધ ક્ષેત્રોમાં પરસ્પર સમજણ અને સહકારના સ્વસ્થ બંધનને પ્રોત્સાહન આપવામાં મહત્વપૂર્ણ પરિબળ સાબિત થઈ છે. તમામ રાજ્ય સરકારો, કેન્દ્રીય મંત્રાલયો અને વિભાગોના સહયોગથી, છેલ્લા અગિયાર વર્ષમાં વિવિધ ઝોનલ કાઉન્સિલો અને તેમની સ્થાયી સમિતિઓની કુલ 61 બેઠકો યોજાઈ છે.

પ્રાદેશિક કાઉન્સિલો રાષ્ટ્રીય મહત્વના વ્યાપક મુદ્દાઓ પર પણ ચર્ચા કરે છે જેમાં મહિલાઓ અને બાળકો સામે બળાત્કારના કેસોના ઝડપી ટ્રાયલ અને ઝડપી નિકાલ માટે ફાસ્ટ ટ્રેક સ્પેશિયલ કોર્ટ (FTSC)નો અમલ, દરેક ગામની નિર્ધારિત ત્રિજ્યામાં બ્રિક્સ એન્ડ મોર્ટાર (પરંપરાગત બેંકિંગ) બેંકિંગ સુવિધા, ઇમરજન્સી રિસ્પોન્સ સપોર્ટ સિસ્ટમ (ERSS-112)નો અમલ અને પોષણ, શિક્ષણ, આરોગ્ય, વીજળી, શહેરી આયોજન અને સહકારી પ્રણાલીઓને મજબૂત બનાવવા સહિત પ્રાદેશિક સ્તરે સામાન્ય હિતના વિવિધ મુદ્દાઓનો સમાવેશ થાય છે.

AP/IJ/GP/JD