તાજેતરમાં 643 કન્ટેનર વહન કરતા કાર્ગો જહાજના ડૂબવાથી થયેલી દરિયાઈ દુર્ઘટનાના પ્રતિભાવમાં, જેમાં 13 કન્ટેનર જોખમી પદાર્થો ધરાવતા હોવાનું જાણવા મળ્યું છે. પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલય (MoES) હેઠળ સેન્ટર ફોર મરીન લિવિંગ રિસોર્સિસ એન્ડ ઇકોલોજી (CMLRE) દક્ષિણ પૂર્વીય અરબી સમુદ્રના દક્ષિણ ભાગમાં સંભવિત ઇકોલોજીકલ અને બાયોજીઓકેમિકલ અસરોની તપાસ કરવા માટે એક કેન્દ્રિત સમુદ્રશાસ્ત્રીય સંશોધન ક્રૂઝ શરૂ કરી રહ્યું છે.

આ મહિનાની શરૂઆતમાં ડૂબી ગયેલા જહાજે ભારતીય ઇકોસિસ્ટમમાં સૌથી વધુ જૈવિક રીતે ઉત્પાદક પ્રદેશોમાંના એકમાં ઝેરી પદાર્થોના સંભવિત પ્રકાશનને કારણે ગંભીર પર્યાવરણીય ચિંતાઓ ઉભી કરી છે. 3 જૂનથી 12 જૂન, 2025 સુધી નિર્ધારિત આ સફર કોચીથી ચાલશે, કોચીથી કોચી સુધીના લૂપ ટ્રેકને અનુસરશે અને દક્ષિણ-પૂર્વીય અરબી સમુદ્રના કાળજીપૂર્વક બનાવેલા ભાગને આવરી લેશે, જેમાં ખાસ ધ્યાન 09°18.76'ઉત્તર અને 076°08.12'પૂર્વ પર સ્થિત જહાજ ભંગાણ સ્થળ પર કેન્દ્રિત રહેશે. અભ્યાસ ક્ષેત્રમાં 10 નોટિકલ માઇલના અંતરે બે મેરિડીયનલ ટ્રાન્સેક્ટમાં ગોઠવાયેલા 16 સંશોધન સ્ટેશનોનો સમાવેશ થશે, જે ડૂબી ગયેલા જહાજની આસપાસના પ્રદેશનું ઝોનલ કવરેજ પૂરું પાડશે.

આ 10 દિવસની વૈજ્ઞાનિક સફરનો હેતુ દરિયાઈ જીવન, માછીમારી અને આસપાસના પાણી અને કાંપના રાસાયણિક સંતુલન પર ઘટનાની અસરનું વ્યાપક મૂલ્યાંકન પ્રદાન કરવાનો છે. પ્રાથમિક ધ્યેય જહાજ ભંગાર વિસ્તારમાં બાયોજીઓકેમિકલ અને ઇકોલોજીકલ પરિમાણો બંનેનું નિરીક્ષણ કરવાનો છે. તેમજ અદ્યતન સાધનો અને પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરીને પ્રાદેશિક હાઇડ્રોગ્રાફી અને સમુદ્રી પ્રવાહોનું નિરીક્ષણ કરવાનો છે. આ સાધનો અસરગ્રસ્ત ક્ષેત્રમાં પાણીની ભૌતિક રચના અને પરિભ્રમણને સમજવામાં મદદ કરશે. જે પ્રદૂષકોના ફેલાવાને ટ્રેક કરવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે. આ ટીમ લોંગ-રેન્જ SONAR SX90 અને મલ્ટીપલ ફ્રીક્વન્સી સ્પ્લિટ-બીમ ઇકો સાઉન્ડર્સ જેવી ઉચ્ચ-સ્તરીય એકોસ્ટિક સિસ્ટમ્સનું સંચાલન કરશે. આ સાધનો કાટમાળને શોધવામાં અને વિસ્તાર અને પાણીના સ્તંભના વિક્ષેપનું મેપિંગ કરવામાં મદદ કરશે. તેમજ માછલીઓનું ટોળું અથવા અન્ય જૈવિક વિસંગતતાઓને ઓળખવામાં મદદ કરશે જે સ્પીલને કારણે દરિયાઈ જીવનના વર્તનમાં તણાવ અથવા ફેરફારો સૂચવી શકે છે.

રાસાયણિક અને જૈવિક નમૂના આ કામગીરીનો મુખ્ય ભાગ છે. ટીમ ઓગળેલા ઓક્સિજન, હરિતદ્રવ્ય, વિવિધ પોષક તત્વો, પોલીઆરોમેટિક હાઇડ્રોકાર્બન, ભારે ધાતુનું પ્રમાણ, ટ્રેસ તત્વો, pH અને કણોવાળા કાર્બનિક પદાર્થો અને કાર્બન સહિત મહત્વપૂર્ણ રાસાયણિક અને જૈવભૌતિક રાસાયણિક પરિમાણોનું વિશ્લેષણ કરશે. આ નમૂનાઓ માઇક્રોપ્લાસ્ટિક અને ઇકોટોક્સિકોલોજી વિશ્લેષણને પણ સમર્થન આપશે. ટીમ ફાયટોપ્લાંકટન, ઝૂપ્લાંકટન, અને માછલીના ઇંડા અને લાર્વાના વિતરણ અને આરોગ્યનું મૂલ્યાંકન કરશે.

વારાફરતી, બેન્થિક પ્રાણીસૃષ્ટિની તપાસ કરવા અને દરિયાઈ દૂષણનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે તમામ 16 સ્ટેશનો પર ગ્રેબ સેમ્પલરનો ઉપયોગ કરીને કાંપના નમૂનાઓ એકત્રિત કરવામાં આવશે. માળખાકીય નુકસાન, તેલ લીક અથવા તણાવગ્રસ્ત દરિયાઈ જીવોના પુરાવા માટે કાટમાળ અને આસપાસના વિસ્તારોનું દૃષ્ટિની નિરીક્ષણ કરવા માટે પસંદ કરેલા સ્થળોએ પાણીની અંદર કેમેરા તૈનાત કરવામાં આવશે. મોટા પાયે સપાટી પર દેખરેખ રાખવા માટે બિગ આઈ કેમેરાનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે.

ટીમની સામૂહિક કુશળતા ભૌતિક સમુદ્રશાસ્ત્ર, દરિયાઈ જીવવિજ્ઞાન, મત્સ્યઉદ્યોગ ધ્વનિશાસ્ત્ર, દરિયાઈ રસાયણશાસ્ત્ર, મત્સ્યઉદ્યોગ અને પર્યાવરણીય વિષવિજ્ઞાનને આવરી લે છે. તેમનો સંકલિત અભિગમ ફક્ત તાત્કાલિક પર્યાવરણીય અસરનું માપ કાઢવામાં જ મદદ નહીં કરે, પરંતુ લાંબા ગાળાની ઇકોલોજીકલ દેખરેખ અને શમન વ્યૂહરચના માટે પણ પાયો નાખશે. આખરે, ક્રૂઝ એક વ્યાપક ડેટા સેટ જનરેટ કરે તેવી અપેક્ષા છે. જે નીતિ નિર્માતાઓ, મત્સ્યઉદ્યોગ સંચાલકો અને સંરક્ષણવાદીઓ સહિત હિસ્સેદારોને પર્યાવરણીય નુકસાનના અવકાશ વિશે માહિતી આપશે અને પુનઃપ્રાપ્તિ યોજનાઓનું માર્ગદર્શન આપશે.

આ મિશનનું મહત્વ વધારે પડતું કહી શકાય નહીં. અરબી સમુદ્ર એક જૈવવિવિધતાનું કેન્દ્ર છે, ખાસ કરીને ચોમાસાની ઋતુ દરમિયાન, જે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે કોચીથી કન્યાકુમારી ક્ષેત્ર મે અને જૂન (ચોમાસાનો પ્રારંભિક તબક્કો) દરમિયાન સક્રિય સ્પાવિંગ-બ્રીડિંગ ગ્રાઉન્ડ છે. સારડીન, મેકરેલ અને એન્કોવી જેવી મોટાભાગની વ્યાપારી રીતે મહત્વપૂર્ણ પેલેજિક માછલીઓ તેમના સંવર્ધન માટે આ વિસ્તારને પસંદ કરે છે.

તેથી, આ નાજુક દરિયાઈ પર્યાવરણમાં કોઈપણ ખલેલ પ્રાદેશિક ઇકોલોજી અને આજીવિકા પર વ્યાપક અસરો કરે છે. ખાસ કરીને એવા દેશમાં જ્યાં લાખો લોકો દરિયાઈ સંસાધનો પર આધાર રાખે છે. આ ક્રૂઝ દ્વારા, CMLRE માત્ર પર્યાવરણીય કટોકટીનો તાત્કાલિક જવાબ આપી રહ્યું નથી. પરંતુ દરિયાઈ આપત્તિ પ્રતિભાવમાં વૈજ્ઞાનિક સંશોધનની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા પણ દર્શાવી રહ્યું છે.

AP/IJ/GP/JD

(Release ID: 2133677)