પંચાયત રાજ મંત્રાલય 26-27 મે 2025ના રોજ ડૉ. આંબેડકર ઇન્ટરનેશનલ સેન્ટર, નવી દિલ્હી ખાતે પંચાયત એડવાન્સમેન્ટ ઇન્ડેક્સ (PAI) સંસ્કરણ 2.0 પર બે દિવસીય રાષ્ટ્રીય લેખન કાર્યશાળાનું આયોજન કરી રહ્યું છે. લેખન કાર્યશાળા નાણાકીય વર્ષ 2023-24 માટે PAI 2.0ના રાષ્ટ્રીય અમલીકરણને ચિહ્નિત કરે છે અને તેનો ઉદ્દેશ્ય ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓ દ્વારા સર્વાંગી, સમાવિષ્ટ અને ટકાઉ વિકાસની સિદ્ધિને ટેકો આપવા માટે ગ્રામ પંચાયત સ્તરે ડેટા-આધારિત દેખરેખ અને આયોજન માટે ક્ષમતાઓનું નિર્માણ કરવાનો છે.

ઉદ્ઘાટન સત્રમાં પંચાયતી રાજ મંત્રાલય (MoPR) ના સચિવ શ્રી વિવેક ભારદ્વાજ, આંકડા અને કાર્યક્રમ અમલીકરણ મંત્રાલય (MoSPI) ના સચિવ શ્રી સૌરભ ગર્ગ, MoPR ના અધિક સચિવ શ્રી સુશીલ કુમાર લોહાની અને નીતિ આયોગના વરિષ્ઠ સલાહકાર શ્રી રાજીબ કુમાર સેન, અન્ય વરિષ્ઠ અધિકારીઓ અને નિષ્ણાતો ઉપસ્થિત રહેશે.

સ્થાનિક ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યો (LSDGs) સાથે સંલગ્ન નવ થીમ્સ સામે ગ્રામ પંચાયતોની પ્રગતિનું મૂલ્યાંકન અને દેખરેખ રાખવા માટે PAI ને એક મજબૂત, બહુપરીમાણીય સાધન તરીકે વિકસાવવામાં આવ્યું છે. આ થીમ્સ ગરીબી નિવારણ, આરોગ્ય, શિક્ષણ, પાણીની પર્યાપ્તતા, સ્વચ્છ પર્યાવરણ, માળખાગત સુવિધા, શાસન, સામાજિક ન્યાય અને મહિલા સશક્તિકરણ જેવા ક્ષેત્રોને આવરી લે છે.

જ્યારે PAI 1.0 (નાણાકીય વર્ષ 2022-23) એ બેઝલાઇન મૂલ્યાંકન સાધન તરીકે સેવા આપી હતી, PAI 2.0 માં વ્યાપક ક્ષેત્રના અનુભવ અને હિસ્સેદારોના પ્રતિસાદ પર આધારિત મુખ્ય સુધારાઓનો સમાવેશ થાય છે. PAI 2.0 સૂચકાંકોની સંખ્યાને 516 થી 147 સુધી તર્કસંગત બનાવીને વધુ તીક્ષ્ણ અને વધુ કેન્દ્રિત માળખું રજૂ કરે છે, જે ઉચ્ચ ડેટા ગુણવત્તા, રિપોર્ટિંગની સરળતા અને કાર્યક્ષમ આંતરદૃષ્ટિ સુનિશ્ચિત કરે છે. શુદ્ધ સ્થાનિક સૂચક માળખું હવે નવ LSDG થીમ્સમાં પરિણામ-લક્ષી, માપી શકાય તેવા સૂચકાંકો પર ભાર મૂકે છે, જે ગ્રામ પંચાયતોને પ્રગતિને વધુ સારી રીતે ટ્રેક કરવા, હસ્તક્ષેપોને પ્રાથમિકતા આપવા અને સ્થાનિક શાસનમાં પારદર્શિતા વધારવા સક્ષમ બનાવે છે. PAI 2.0 માં મુખ્ય સુધારાઓમાં સામેલ છે:

• ઉપયોગિતા સુધારવા અને રિપોર્ટિંગ બોજ ઘટાડવા માટે PAI 1.0 માં સૂચકાંકોની સંખ્યા 516 થી ઘટાડીને 147 કરવી;
• તર્કસંગત ડેટા પોઇન્ટ અને થીમ્સ, જથ્થા કરતાં ગુણવત્તા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને;
• કેન્દ્રીય મંત્રાલયો અને વિભાગોના રાષ્ટ્રીય પોર્ટલમાંથી ડેટાનું સ્વતઃ-એકીકરણ;
• સુધારેલા ડેશબોર્ડ અને વપરાશકર્તા સુલભતા સાથે સુવ્યવસ્થિત અને મોબાઇલ-ફ્રેન્ડલી પોર્ટલ ઇન્ટરફેસ;
• ચોક્કસ ડેટા એન્ટ્રી અને ટ્રેકિંગ સુનિશ્ચિત કરવા માટે બિલ્ટ-ઇન માન્યતા અને વિસંગતતા શોધ પદ્ધતિઓ;
• પંચાયતોને વિકાસના અંતરને ઓળખવામાં અને સંસાધન ફાળવણીને પ્રાથમિકતા આપવામાં મદદ કરવા માટે નિર્ણય સહાયક પ્રણાલી.

બે દિવસીય રાષ્ટ્રીય રાઈટશોપમાં નાણાકીય વર્ષ 2023-24 માટે સ્થાનિક સૂચક ફ્રેમવર્ક (LIF) પુસ્તિકાનું વિમોચન અને અપગ્રેડેડ PAI 2.0 પોર્ટલ અને SOPsનું લોન્ચિંગ સામેલ હશે. જ્યારે ટેકનિકલ સત્રો PAI 1.0 બેઝલાઇન રિપોર્ટની રૂપરેખા, PAI 2.0નું માળખું અને પદ્ધતિ અને પોર્ટલ કાર્યક્ષમતાના પ્રદર્શન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે.

સહભાગીઓ પોર્ટલ રૂપરેખાંકન, ડેટા એન્ટ્રી, માન્યતા અને આયોજનમાં PAI આઉટપુટના ઉપયોગ માટે હાથથી જૂથ કસરતોમાં પણ જોડાશે. બીજા દિવસે, રાજ્ય અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશની ટીમો તેમના અનુભવો રજૂ કરશે, PAI 1.0 માંથી અમલીકરણ આંતરદૃષ્ટિ શેર કરશે અને ગ્રામ પંચાયત વિકાસ યોજનાઓ (GPDPs) ને મજબૂત બનાવવા માટે PAI 2.0 નો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવાની યોજના ધરાવે છે તે દર્શાવશે. રાઈટશોપમાં 32 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો ભાગ લેશે, જેમાં પંચાયતી રાજ, આરોગ્ય, શિક્ષણ, ગ્રામીણ વિકાસ, જાહેર આરોગ્ય ઇજનેરી, મહિલા અને બાળ વિકાસ વિભાગના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ અને નીતિ આયોગ, MoSPI, રાષ્ટ્રીય માહિતી કેન્દ્ર (NIC)ની તકનીકી ટીમો અને UNICEF, UNFPA, TRI અને પિરામલ ફાઉન્ડેશન જેવા જ્ઞાન ભાગીદારોનો સમાવેશ થશે.

ભાષાકીય સમાવેશીતા અને રાષ્ટ્રીય પહોંચને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, આ કાર્યક્રમનું 11 ભારતીય ભાષાઓ, જેમ કે આસામી, બંગાળી, અંગ્રેજી, ગુજરાતી, કન્નડ, મલયાલમ, મરાઠી, ઓડિયા, પંજાબી, તમિલ અને તેલુગુમાં લાઈવ સ્ટ્રીમિંગ કરવામાં આવશે.

AP/IJ/GP/JD