ભારતના રાષ્ટ્રપતિ, શ્રીમતી દ્રૌપદી મુર્મુએ આજે (3 મે, 2025) નવી દિલ્હીમાં મેડિએશન એસોસિએશન ઓફ ઈન્ડિયાના લોન્ચિંગમાં હાજરી આપી હતી અને પ્રથમ રાષ્ટ્રીય મેડિએશન કોન્ફરન્સ 2025ને સંબોધિત કરી હતી.

આ પ્રસંગે બોલતા રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે મધ્યસ્થી અધિનિયમ, 2023 એ સભ્યતાના વારસાને મજબૂત બનાવવાનું પ્રથમ પગલું હતું. હવે આપણે તેમાં ગતિ લાવવાની અને તેની પ્રથાને મજબૂત બનાવવાની જરૂર છે. તેમણે ભાર મૂક્યો કે મધ્યસ્થી અધિનિયમ હેઠળ વિવાદ નિવારણ પદ્ધતિને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં અસરકારક રીતે વિસ્તૃત કરવી જોઈએ જેથી પંચાયતો ગામડાઓમાં સંઘર્ષોમાં મધ્યસ્થી કરવા અને ઉકેલ લાવવા માટે કાયદેસર રીતે સશક્ત બને. તેમણે કહ્યું કે ગામડાઓમાં સામાજિક સંવાદિતા એ રાષ્ટ્રને મજબૂત બનાવવા માટે એક જરૂરી પૂર્વશરત છે.

રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે મધ્યસ્થી ન્યાય પહોંચાડવાનો એક આવશ્યક ભાગ છે, જે આપણા સ્થાપક લખાણ - ભારતના બંધારણના હૃદયમાં છે. મધ્યસ્થી માત્ર વિચારણા હેઠળના ચોક્કસ કેસમાં જ નહીં, પરંતુ અન્ય કેસોમાં પણ મોટી સંખ્યામાં મુકદ્દમાઓના કોર્ટ પરના ભારણને ઘટાડીને ન્યાય પહોંચાડવાની પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવી શકે છે. તે એકંદર ન્યાયિક પ્રણાલીને વધુ કાર્યક્ષમ બનાવી શકે છે. તે એકંદર ન્યાયિક પ્રણાલીને વધુ કાર્યક્ષમ બનાવી શકે છે. આમ તે વિકાસના માર્ગો ખોલી શકે છે જે કદાચ અવરોધિત હતા. તે વ્યવસાય કરવાની સરળતા અને જીવન જીવવાની સરળતા બંનેને વધારી શકે છે. જ્યારે આપણે તેને આ રીતે જોઈએ છીએ, ત્યારે મધ્યસ્થી 2047 સુધીમાં વિકાસ ભારતના વિઝનને સાકાર કરવા માટે એક મુખ્ય સાધન બની જાય છે.

રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે ભારતમાં ન્યાયિક પદ્ધતિઓની લાંબી અને સમૃદ્ધ પરંપરા છે જેમાં કોર્ટની બહાર સમાધાનો અપવાદ કરતાં વધુ સામાન્ય હતા. પંચાયત સંસ્થા સૌહાર્દપૂર્ણ ઉકેલોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે સુપ્રસિદ્ધ છે. પંચાયતનો પ્રયાસ ફક્ત વિવાદનો ઉકેલ લાવવાનો જ નહીં પરંતુ તેના વિશે પક્ષકારો વચ્ચેની કોઈપણ કડવાશને દૂર કરવાનો પણ હતો. તે આપણા માટે સામાજિક સંવાદિતાનો આધારસ્તંભ હતો. કમનસીબે, વસાહતી શાસકોએ આ અનુકરણીય વારસાને અવગણ્યો જ્યારે તેમણે આપણા પર એક અજાણી કાનૂની વ્યવસ્થા લાદી. જ્યારે નવી વ્યવસ્થામાં મધ્યસ્થી અને કોર્ટની બહાર ઉકેલ માટેની જોગવાઈ હતી, અને વૈકલ્પિક પદ્ધતિઓની જૂની પરંપરા ચાલુ રહી, ત્યારે તેના માટે કોઈ સંસ્થાકીય માળખું નહોતું. મધ્યસ્થી અધિનિયમ, 2023 તે છટકબારીને દૂર કરે છે અને તેમાં ઘણી જોગવાઈઓ છે જે ભારતમાં એક જીવંત અને અસરકારક મધ્યસ્થી ઇકોસિસ્ટમનો પાયો બનાવશે.

રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે પ્રથમ રાષ્ટ્રીય મધ્યસ્થી પરિષદ માત્ર એક ઔપચારિક ઘટના નથી. તે કાર્ય કરવા માટેનું આહ્વાન છે. તે આપણને ભારતમાં મધ્યસ્થીના ભવિષ્યને સામૂહિક રીતે આકાર આપવાનું આહ્વાન કરે છે - વિશ્વાસને પોષીને, વ્યાવસાયિક ક્ષમતાઓનું નિર્માણ કરીને અને સમાજના તમામ વર્ગોના દરેક નાગરિક માટે મધ્યસ્થીને સુલભ બનાવીને. ભારતના મધ્યસ્થી સંગઠનની સ્થાપના આ વારસાને ભવિષ્યમાં આગળ વધારવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે. તે મધ્યસ્થીને વિવાદ નિરાકરણના પસંદગીના, માળખાગત અને વ્યાપકપણે સુલભ માધ્યમ તરીકે સંસ્થાકીય બનાવે છે અને પ્રોત્સાહન આપે છે - એક અભિગમ જે આજના ગતિશીલ અને જટિલ વિશ્વમાં સમયસર અને ખૂબ જ જરૂરી છે.

રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે આપણે અસરકારક વિવાદ અને સંઘર્ષના નિરાકરણને ફક્ત કાનૂની જરૂરિયાત તરીકે જ નહીં પરંતુ સામાજિક આવશ્યકતા તરીકે જોવું જોઈએ. મધ્યસ્થી સંવાદ, સમજણ અને સહયોગને પ્રોત્સાહન આપે છે. આ મૂલ્યો સુમેળભર્યા અને પ્રગતિશીલ રાષ્ટ્રના નિર્માણ માટે આવશ્યક છે. તે સંઘર્ષ-સ્થિતિસ્થાપક, સમાવિષ્ટ અને સુમેળભર્યા સમાજના ઉદભવ તરફ દોરી જશે.

રાષ્ટ્રપતિનું ભાષણ જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો.