કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રી અને સહકારિતા મંત્રી શ્રી અમિત શાહે આજે નવી દિલ્હીમાં '37મું ઇન્ટેલિજન્સ બ્યૂરો સેન્ટનરી એન્ડોવમેન્ટ લેક્ચર' આપ્યું હતું. આ પ્રસંગે કેન્દ્રીય ગૃહ સચિવ, ઇન્ટેલિજન્સ બ્યૂરોના ડાયરેક્ટર, ઇન્ટેલિજન્સ બ્યૂરોના પૂર્વ ડાયરેક્ટર્સ, સેન્ટ્રલ પોલીસ ફોર્સિસ અને સેન્ટ્રલ આર્મ્ડ પોલીસ ફોર્સિસના ડિરેક્ટર જનરલ તથા ઇન્ટેલિજન્સ બ્યૂરો અને ગૃહ મંત્રાલયના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ હાજર રહ્યા હતા.

કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રીએ પોતાના સંબોધનમાં કહ્યું કે, પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં આપણી સુરક્ષા એજન્સીઓએ છેલ્લા 5 વર્ષોમાં નિર્ણાયક લડાઈ લડીને દેશ માટે વિભિન્ન ખતરાઓ પર પોતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપિત કર્યું છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, પાંચ વર્ષ અગાઉ સુધી દેશ લાંબા સમયથી ચાલી આવતા ત્રણ મુદ્દાઓનો સામનો કરી રહ્યો છે – ઉત્તરપૂર્વ, ડાબેરી ઉગ્રવાદ અને કાશ્મીર, જેણે તેની શાંતિ, કાયદો અને વ્યવસ્થા, સુરક્ષા અને ભવિષ્યને પડકાર્યું છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, મોદી સરકારની કડક નીતિઓ અને આકરા નિર્ણયોને કારણે આવનારી પેઢીઓને હવે આ ત્રણ ખતરાઓની ચિંતા કરવાની જરૂર નથી, કારણ કે અમે તેમના પર લગભગ નિર્ણાયક વિજય હાંસલ કરી લીધો છે. શ્રી શાહે ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે, આ ત્રણ વિસ્તારોમાં હિંસક ઘટનાઓમાં 70 ટકાનો ઘટાડો થયો છે અને જાનહાનિમાં આશરે 86 ટકાનો ઘટાડો થયો છે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, ઇન્ટેલિજન્સ બ્યુરોની કાર્યપ્રણાલી, તેની સતર્કતા, સક્રિયતા, નિર્ણાયક ભૂમિકા તથા ત્યાગ અને સમર્પણની પરંપરા – જેનો શ્રેય અન્ય લોકોને પણ આપવામાં આવે છે – એ આજે દેશને સુરક્ષિત રાખ્યો છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, છેલ્લાં 10 વર્ષમાં ઇન્ટેલિજન્સ બ્યુરોની સતર્કતા, તીક્ષ્ણતા અને પરિણામો પ્રદાન કરવાની ક્ષમતામાં નોંધપાત્ર સુધારો થયો છે. તેમણે વધુમાં નોંધ્યું હતું કે બ્યુરોએ માત્ર તેની પ્રામાણિકતા, હિંમત, બલિદાન અને સમર્પણની પરંપરા જ જાળવી નથી, પરંતુ તેને આગળ પણ વધારી છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, આધુનિક પડકારો અને મુશ્કેલ સંજોગો વચ્ચે ઇન્ટેલિજન્સ બ્યૂરોએ છેલ્લાં પાંચ વર્ષમાં દેશને સુરક્ષિત રાખ્યો છે. તેમણે વધુમાં ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, કોઈ પણ ગુપ્તચર એજન્સીની ઇકોસિસ્ટમ એ માત્ર સુરક્ષાનો પાયો નથી, પરંતુ દેશના ભવિષ્ય અને વિકાસ માટે મૂળભૂત જરૂરિયાત પણ છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, કોઈ પણ દેશ મજબૂત ઇન્ટેલિજન્સ ઇકોસિસ્ટમ વિના પ્રગતિ કરી શકે નહીં, કારણ કે તેના વિના, રાષ્ટ્રની સાર્વભૌમત્વ અને આર્થિક વિકાસ શક્ય નથી.

કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રી અને સહકારિતા મંત્રી ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં, ગુપ્તચર ઇકોસિસ્ટમની અસરને ચાર પરિમાણોમાં વહેંચી શકાય છે - સમાજ, સાર્વભૌમત્વ, સુરક્ષા અને તકેદારી. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સંપૂર્ણ દેશની સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા માટે આ પાસાંઓ વચ્ચે સાતત્યપૂર્ણ સંચાર જરૂરી છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, માત્ર એક સુરક્ષિત સમાજ જ આર્થિક અને સામાજિક વિકાસ માટે પાયો નાખવા સક્ષમ છે. સમયસર જોખમોને ઓળખીને અને તેનો નાશ કરીને, ઇન્ટેલિજન્સ ઇકોસિસ્ટમ સમાજમાં વિશ્વાસ અને સ્થિરતા જાળવવામાં મદદ કરે છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, જો આપણે નકસલવાદ, આતંકવાદ, સંગઠિત અપરાધ, વિભાજનકારી પરિબળો, કોમવાદ, નશીલા દ્રવ્યો અને અસામાજિક તત્ત્વો જેવા પડકારોને સંપૂર્ણપણે નિયંત્રણમાં લેવા હોય, તો સમાજની સુરક્ષાને સુનિશ્ચિત કરવી અતિ મહત્ત્વપૂર્ણ છે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, અત્યારેનાં યુગમાં સાર્વભૌમત્વનો અવકાશ હવે પ્રાદેશિક સરહદો સુધી જ મર્યાદિત નથી રહ્યો. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, જો આપણે સાર્વભૌમત્વની પરિભાષામાં નવીનતા, ટેકનોલોજી, અર્થતંત્ર, સંસાધનો અને સંશોધન અને વિકાસ પ્રક્રિયાઓને સામેલ નહીં કરીએ, તો આપણે દેશની સુરક્ષા સુનિશ્ચિત નહીં કરી શકીએ. તેમણે ચેતવણી આપી હતી કે આ વિસ્તારોને સુરક્ષિત કરવામાં સહેજ પણ ચૂક આપણા સાર્વભૌમત્વને નુકસાન પહોંચાડશે, અને તેથી, તેમનું રક્ષણ કરવું એ આપણી ફરજ છે. તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, સુરક્ષા હવે માત્ર સરહદો અને નાગરિકોની સુરક્ષા માટે જ નથી રહી; હવે આપણે નવાં પરિમાણોનો સમાવેશ કરવા માટે સુરક્ષાની વ્યાખ્યાને વિસ્તારવી જોઈએ. તેમણે ધ્યાન દોર્યું હતું કે, કમ્પ્યુટરની માત્ર એક ક્લિકથી કોઈ પણ દેશના મહત્ત્વપૂર્ણ અને ડિજિટલ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને નુકસાન થઈ શકે છે. શ્રી શાહે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આપણે ઇન્ટેલિજન્સ બ્યુરોની સુરક્ષાની વિભાવનાને વિસ્તૃત કરવાની અને ભવિષ્યના પડકારો માટે તૈયાર રહેવાની જરૂર છે.

કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, આપણે આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ (એઆઇ), મશીન લર્નિંગ (એમએલ) અને સાયબરસ્પેસ જેવા ક્ષેત્રોમાં થઈ રહેલાં ઝડપી પરિવર્તનોનાં સંબંધમાં આપણી સતર્કતા વધારવી જોઈએ. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, શારીરિક નુકસાન કરનારા રાષ્ટ્રવિરોધી તત્ત્વો પ્રત્યે સતર્ક રહેવું હવે પર્યાપ્ત નથી. આજના સંદર્ભમાં, તકેદારીનો અર્થ વિકસિત થવો જ જોઇએ. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, માહિતી અને ડેટા એ વિકાસ માટેનાં શક્તિશાળી સાધનો છે અને આપણે આપણી પરંપરાગત પદ્ધતિઓ, પદ્ધતિઓ અને પ્રયુક્તિઓમાં આમૂલ પરિવર્તન લાવીને તેનું રક્ષણ કરવું જોઈએ. શ્રી શાહે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, આગામી દિવસોમાં ઇન્ટેલિજન્સ બ્યુરોને જરૂરી ટેકનોલોજીથી તૈયાર કરીને સજ્જ કરવાની જવાબદારી યુવા અધિકારીઓ પર આવશે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, પ્રધાનમંત્રી મોદીનાં નેતૃત્વમાં ભારત વર્ષ 2027 સુધીમાં દુનિયાનું ત્રીજું સૌથી મોટું અર્થતંત્ર બની જશે. તેમણે ધ્યાન દોર્યું હતું કે, જેમ જેમ આપણે પ્રગતિ સાધીએ છીએ, તેમ તેમ સ્પર્ધા તીવ્ર બને છે, જોખમો વધે છે અને અવરોધક પરિબળો ઊભરી આવે છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આ જોખમોનો સામનો કરવા માટે એક મજબૂત માળખું ઊભું કરવું, જેમાં હેડક્વાર્ટર્સથી લઈને પોલીસ સ્ટેશનો અને કોન્સ્ટેબલો સામેલ છે, જેમાં એકીકૃત હેતુની ભાવના છે, એ યુવાન અધિકારીઓની જવાબદારી છે. તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, પ્રધાનમંત્રી મોદીના વિઝનને અનુરૂપ વર્ષ 2047 સુધીમાં સંપૂર્ણ વિકસિત ભારતને હાંસલ કરવા માટે આપણે તમામ સંભવિત જોખમોની કલ્પના કરવી પડશે અને તેનાથી દેશને સુરક્ષિત રાખવા માટે એક વ્યાપક રોડમેપ તૈયાર કરવો પડશે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, દેશમાં શાંતિ અને સ્થિરતાની સાથે સર્વસમાવેશક વિકાસ ત્યારે જ શક્ય છે, જ્યારે આપણે આ વિસ્તૃત વ્યાખ્યાને અનુરૂપ આપણાં કાર્યોને પુનઃઆકાર આપીએ, નવેસરથી તૈયારી કરીએ અને સતર્ક રહીએ.

કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રી અને સહકારિતા મંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે મોદી સરકારના શાસનમાં છેલ્લા 10 વર્ષોમાં, આતંકવાદ, નકસલવાદ, બળવો, માદક દ્રવ્યો અને અરાજક તત્વોનો સામનો કરવામાં નોંધપાત્ર સફળતા મળી છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, વર્ષ 2014થી કેન્દ્ર સરકારે "સંપૂર્ણ સરકારી અભિગમ" મારફતે આતંકવાદ વિરોધી ક્ષમતાઓમાં વધારો કર્યો છે અને તેને મજબૂત કરી છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, મોદી સરકારે એજન્સીઓને સશક્ત બનાવવા અને તેમની ક્ષમતાઓને વિસ્તૃત કરવા માટે અસંખ્ય પહેલ કરી છે. રાજ્યો અને એજન્સીઓ વચ્ચે સંકલન સુધારવા પર પણ મુખ્ય ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે. શ્રી શાહે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, સરકારે આ એજન્સીઓને કાયદાનું પીઠબળ પૂરું પાડીને અને તેમની અસરકારકતા વધારવા કેટલાંક ખરડાઓમાં સુધારા કરીને તેમને મજબૂત કરી છે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, મોદી સરકારે ચાલુ વર્ષે 1 જુલાઈથી ત્રણ નવા ફોજદારી કાયદા દાખલ કર્યા છે. તેમણે કહ્યું કે 5 વર્ષ સુધી ઘણી બેઠકોમાં તમામ સ્ટેકહોલ્ડર્સ સાથે ચર્ચા કર્યા બાદ અમે આ કાયદા લાવ્યા છીએ. તેમણે કહ્યું કે આ કાયદા બનાવવાની સમગ્ર પ્રક્રિયામાં તે પોતે સામેલ છે. ગૃહમંત્રીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, એક વખત આ કાયદાઓનો સંપૂર્ણ પણે અમલ થઈ ગયા પછી ભારતની અપરાધિક ન્યાય વ્યવસ્થા દુનિયામાં સૌથી આધુનિક બની જશે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે આ કાયદાઓના અમલ બાદ દેશમાં નોંધાયેલી કોઈપણ એફઆઈઆર માટે 3 વર્ષની અંદર છેક સુપ્રીમ કોર્ટ સુધી ન્યાય આપવામાં આવશે. શ્રી શાહે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આ નવા કાયદાઓનો અમલ કરીને તેનો ઉપયોગ રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સાથે સંબંધિત વિવિધ બાબતોમાં થઈ શકે છે. ગૃહ પ્રધાને ધ્યાન દોર્યું હતું કે આ ત્રણ કાયદાઓમાં એવી જોગવાઈઓ છે જે ભવિષ્યમાં સુરક્ષાની જરૂરિયાતોને ધ્યાનમાં લેશે. તેમણે ટીમ બનાવવાની અને તેમના અસરકારક અમલીકરણની ખાતરી કરવા માટે તમામ સ્તરે તાલીમ માટેની વ્યવસ્થા કરવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો.

કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, પ્રધાનમંત્રી મોદીનાં નેતૃત્વમાં છેલ્લાં 10 વર્ષમાં ભારત પ્રાદેશિક નેતામાંથી વૈશ્વિક નેતા બનવામાં સફળતા મેળવી રહ્યું છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે એક સમયે આંતરરાષ્ટ્રીય પરિષદોમાં બહારની વ્યક્તિ ગણાતા ભારત હવે માત્ર નોંધપાત્ર કાર્યક્રમોનું આયોજન જ નથી કરતું, પરંતુ મુત્સદ્દીગીરી, અર્થશાસ્ત્ર અને સલામતીની દિશા અને દિશા નક્કી કરવાની શક્તિ પણ મેળવે છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આ સિદ્ધિ જાળવી રાખવી એ આપણી જવાબદારી છે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, આજે પણ દેશમાં વિભાજનકારી પરિબળો સક્રિય છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ખોટી માહિતી, ખોટી માહિતી, ગેરમાહિતી અને ફેક ન્યૂઝમાં એવી તાકાત છે કે તેઓ નવી ટેકનોલોજીની મદદથી આપણા સમાજના સામાજિક તાણાવાણાને ખોરવવા હંમેશા તત્પર રહે છે. ગૃહમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, જે દેશમાં સામાજિક એકતાનું અસ્તિત્વ જ નથી, તે કોઈ અર્થપૂર્ણ રીતે પ્રગતિ ન કરી શકે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, આ પડકારોનો સામનો કરવાની અને તેનો સામનો કરવા માટે સમગ્ર પોલીસ દળને તૈયાર કરવાની જવાબદારી હવે દેશના માહિતી યોદ્ધાઓની છે.

શ્રી અમિત શાહે નોંધ્યું હતું કે, મહત્ત્વપૂર્ણ માળખાગત સુવિધાઓ, સાયબર એટેક, ઇન્ફોર્મેશન વોરફેર, મનોવૈજ્ઞાનિક યુદ્ધ, રાસાયણિક યુદ્ધ અને યુવાનોનાં કટ્ટરવાદ પરનાં હુમલાઓ આપણી સમક્ષ વધારે તીવ્ર પડકારો તરીકે ઉભરી આવ્યાં છે. ગૃહમંત્રીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, જે રીતે દેશની સુરક્ષા એજન્સીઓએ અત્યાર સુધી તમામ પડકારોનો સામનો કર્યો છે, તેવી જ રીતે તેઓ પણ આ ધમકીઓનો સામનો એટલી જ તત્પરતા અને તકેદારી સાથે કરી શકશે.

તેમણે ધ્યાન દોર્યું હતું કે, અલગાવવાદને ઉશ્કેરવા માટે ખોટી માહિતીનો ઉપયોગ કરવો, કોમી રમખાણો, સોશિયલ મીડિયા મારફતે નશીલા દ્રવ્યોનો વેપાર, સાયબર જાસૂસી અને ક્રિપ્ટોકરન્સી સંબંધિત મુદ્દાઓ જેવા પડકારો હવે અનોખા પડકારો તરીકે ઉભરી આવ્યા છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આ પડકારોનો સામનો કરવા આપણે પરંપરાગત દ્રષ્ટિકોણથી આગળ વધીને નવી પદ્ધતિઓ સાથે આપણી એજન્સીઓને તૈયાર કરવી પડશે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સમાધાનો શોધવા માટે આપણે "આઉટ ઓફ ધ બોક્સ" વિચારવાની જરૂર છે, કારણ કે જેમ જેમ પડકારો વિકસતા જાય છે, તેમ તેમ આપણી વ્યૂહરચનાઓ પણ બદલવી જોઈએ.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, આગામી દિવસોમાં આપણે આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ અને મશીન લર્નિંગનો ઉપયોગ વધારવો પડશે. તેમણે ભારત વિરોધી સંગઠનો અને નેટવર્કને શોધી કાઢવા માટે મિત્ર રાષ્ટ્રો સાથે ગુપ્તમાહિતી સંકલન વ્યૂહરચના વિકસાવવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો અને આ વ્યૂહરચનામાં આક્રમક પગલાંનો પણ સમાવેશ થવો જોઈએ. તેમણે ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે, માત્ર માહિતીની આપ-લે કરવી એ પર્યાપ્ત નથી; આપણે એ પણ સુનિશ્ચિત કરવું જોઈએ કે આપણે તેમની પાસેથી મહત્વપૂર્ણ બુદ્ધિ પ્રાપ્ત કરીએ. ગૃહ પ્રધાને વધુમાં નોંધ્યું હતું કે ક્રિપ્ટો ચલણ માટે બ્લોક ચેઇન વિશ્લેષણ સાધનોનો ઉપયોગ કરવાનો સમય આવી ગયો છે. તેમણે છેતરપિંડીના કોલ અને બનાવટી ઇમેઇલ સામે ત્વરિત અને નિર્ણાયક પગલાં લેવાની જરૂરિયાત પર પણ પ્રકાશ પાડ્યો હતો, કારણ કે દેશના દુશ્મનો આ માધ્યમો દ્વારા લોકોમાં ભય અને આતંકનું વાતાવરણ સફળતાપૂર્વક બનાવી રહ્યા છે.

કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અને સહકારિતા મંત્રી શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, ઇન્ટેલિજન્સ બ્યુરો (આઇબી)એ વિકસિત ભારતનું વિઝન સાકાર કરવા માટે અત્યાધુનિક ઇન્ટેલિજન્સ એજન્સી બનવા માટે પોતાની જાતને તૈયાર કરવી પડશે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, યુવાન અધિકારીઓએ આ લક્ષ્યાંક હાંસલ કરવા આગળ આવવું જોઈએ. તેમણે સમજાવ્યું કે કોઈપણ સુરક્ષા એજન્સીની સફળતા તેના કર્મચારીઓ અને તેના કર્મચારીઓને તાલીમ આપવાની તેની ક્ષમતા પર આધારિત હોય છે. ગૃહ પ્રધાને ખોટી માહિતીનો સામનો કરવા માટે એક મજબૂત ઇકોસિસ્ટમ બનાવવાની જરૂરિયાત પર પણ પ્રકાશ પાડ્યો હતો. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, પ્રચારના પ્રસારને શૂન્ય સુધી ઘટાડવા માટે આપણી પાસે એક વ્યૂહરચના, ટેકનોલોજી અને તત્પરતા હોવી જરૂરી છે.

AP/IJ/GP/JD