సముద్ర జీవ జాతులను పరిరక్షించేందుకు కేంద్ర ప్రభుత్వం ముఖ్యమైన వివిధ చర్యలను చేపట్టింది. అవి:

1. వన్యప్రాణుల (రక్షణ) చట్టం, 1972 ప్రకారం దేశవ్యాప్తంగా తీరప్రాంత రాష్ట్రాలు, దీవుల్లో సముద్ర జీవుల సంరక్షణకు రక్షిత ప్రాంతాల వ్యవస్థను ఏర్పాటు చేశారు.

2. అంతరించిపోతున్న సముద్ర జాతులను వన్యప్రాణుల (సంరక్షణ) చట్టం, 1972లో షెడ్యూల్ I, II లో చేర్చి వాటిని వేటాడకుండా రక్షణ కల్పించారు.

3. వన్యప్రాణుల (సంరక్షణ) చట్టం, 1972ను మంత్రిత్వశాఖ సవరించి, చట్టాన్ని అతిక్రమించిన సమయాలు ఎదురైనప్పుడు తీరరక్షక దళానికి ప్రవేశం, శోధన, అరెస్టు లేదా నిర్భంధించే అధికారాలను కల్పించింది.

4. భారతదేశంలో సముద్ర తాబేళ్లు, వాటి ఆవాసాలను పరిరక్షించేందుకు జాతీయ సముద్ర తాబేళ్ల కార్యాచరణ ప్రణాళికను మంత్రిత్వశాఖ విడుదల చేసింది.

5. సముద్రంలో అపాయంలో చిక్కుకుపోయిన పెద్ద సముద్ర జీవుల్ని రక్షించేందుకు ‘మెరైన్ మెగాఫానా స్ట్రాండింగ్ మేనేజ్మెంట్ గైడ్‌లైన్స్’ ను 2021లో మంత్రిత్వశాఖ జారీ చేసింది.

6. పర్యావరణ (పరిరక్షణ) చట్టం 1986 ప్రకారం, కోస్టల్ రెగ్యులైజేషన్ జోన్ (సీఆర్‌జెడ్) నోటిఫికేషన్ ను 2019లో జారీ చేశారు. ఇది పర్యావరణపరంగా సున్నితమైన ప్రాంతాలు (ఈఎస్ఏలు) అయిన మడ అడవులు, సముద్రపు గడ్డి, ఇసుక తిన్నెలు, ప్రవాళాలు, ప్రవాళ దిబ్బలు, అనేక జీవులకు ఆవాసమిస్తున్న మట్టి ప్రాంతాలు, తాబేళ్ల గూళ్లు, హార్ష్ షూ పీతల పరిరక్షణ, నిర్వహణపై ప్రత్యేకంగా దృష్టి సారిస్తుంది.

7. సముద్రంలోని పెద్ద జీవులు, వాటి ఆవాసాలతో పాటు వన్యప్రాణులను సంరక్షించేందుకు, రాష్ట్రాలు, కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాలకు కేంద్ర ప్రభుత్వ పథకం ‘సముద్ర జీవుల ఆవాసాల అభివృద్ధి’ ద్వారా మంత్రిత్వ శాఖ నిధులు అందిస్తుంది. వివరాలు అనుబంధం - 1లో ఉన్నాయి.

8. ప్రవాళాలు, మడ అడవుల సంరక్షణకు కేంద్ర ప్రాయోజిత పథకాల ద్వారా మంత్రిత్వ శాఖ నిధులు మంజూరు చేస్తుంది.

9. నేషనల్ కాంపెన్సేటరీ ఎఫారెస్టేషన్ ఫండ్ మేనేజ్మెంట్, అండ్ ప్లానింగ్ అథారిటీ ద్వారా సముద్ర ఆవులను (డ్యుగోంగ్), వాటి ఆవాసాల రక్షణకు మంత్రిత్వశాఖ నిధులు కేటాయిస్తుంది.

అనుబంధం-I

గడచిన అయిదేళ్లలో సీఎస్ఎస్ - ‘వన్యప్రాణుల ఆవాసాల అభివృద్ధి’ నిమిత్తం తీరప్రాంత రాష్ట్రాలు/కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాలకు విడుదల చేసిన నిధుల వివరాలు: (రూ. లక్షల్లో)

ఈ అంశంపై లోక్‌సభలో అడిగిన ప్రశ్నకు కేంద్ర పర్యావరణం, అటవీ, వాతావరణ మార్పుల శాఖ సహాయ మంత్రి శ్రీ కీర్తి వర్ధన్ సింగ్ ఈ రోజు ఇచ్చిన లిఖితపూర్వక సమాధానంలో ఈ సమాచారాన్ని అందించారు.

***