પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રાલય હેઠળ એકલ કેન્દ્રીય પ્રાયોજિત યોજના તરીકે રાષ્ટ્રીય મિશન ઓન નેચરલ ફાર્મિંગ (NMNF) શરૂ કરવાની મંજૂરી આપી હતી.

આ યોજનામાં 15મા નાણાં પંચ (2025-26) સુધી કુલ રૂ. 2481 કરોડ (ભારત સરકારનો હિસ્સો – રૂ. 1584 કરોડ; રાજ્યનો હિસ્સો – રૂ. 897 કરોડ) છે.

ભારત સરકારે કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રાલય હેઠળ એક સ્વતંત્ર કેન્દ્રિય પ્રાયોજિત યોજના તરીકે સમગ્ર દેશમાં કુદરતી ખેતીને મિશન મોડમાં પ્રોત્સાહન આપવા માટે નેશનલ મિશન ઓન નેચરલ ફાર્મિંગ (NMNF) શરૂ કર્યું છે.

તેમના પૂર્વજો પાસેથી વારસામાં મળેલા પરંપરાગત જ્ઞાનના મૂળમાં, ખેડૂતો કુદરતી ખેતી (NF) ને રાસાયણિક મુક્ત ખેતી તરીકે પ્રેક્ટિસ કરશે જેમાં સ્થાનિક પશુધન સંકલિત કુદરતી ખેતી પદ્ધતિઓ, વૈવિધ્યસભર પાક પ્રણાલી વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. NF સ્થાનિક કૃષિ-પારિસ્થિતિક સિદ્ધાંતોને અનુસરે છે, સ્થાન વિશિષ્ટ તકનીકો અને સ્થાનિક કૃષિ-ઇકોલોજી અનુસાર વિકસિત થાય છે.

NMNFનો હેતુ બધા માટે સલામત અને પૌષ્ટિક ખોરાક પૂરો પાડવા માટે NF પ્રથાઓને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે. મિશનની રચના ખેડૂતોને ખેતીના ઇનપુટ ખર્ચ અને બાહ્ય રીતે ખરીદેલા ઇનપુટ પર નિર્ભરતા ઘટાડવા માટે મદદ કરવા માટે કરવામાં આવી છે. પ્રાકૃતિક ખેતી સ્વસ્થ ભૂમિ ઇકોસિસ્ટમનું નિર્માણ કરશે અને તેની જાળવણી કરશે, જૈવવિવિધતાને પ્રોત્સાહન આપશે અને વિવિધ પાક પ્રણાલીઓને પ્રોત્સાહિત કરશે જેથી સ્થિતિસ્થાપકતા વધારશે કારણ કે સ્થાનિક કૃષિશાસ્ત્રને અનુરૂપ કુદરતી ખેતીના ફાયદા છે. NMNF એ ખેડૂત પરિવારો અને ગ્રાહકો માટે ટકાઉપણું, આબોહવાની સ્થિતિસ્થાપકતા અને આરોગ્યપ્રદ ખોરાક તરફ વૈજ્ઞાનિક રીતે કૃષિ પદ્ધતિઓને પુનર્જીવિત કરવા અને મજબૂત કરવા માટે એક પાળી તરીકે શરૂ કરવામાં આવી છે.

આગામી બે વર્ષમાં, NMNF ગ્રામ પંચાયતોમાં 15,000 ક્લસ્ટરોમાં લાગુ કરવામાં આવશે, જે ઇચ્છુક છે, અને 1 કરોડ ખેડૂતો સુધી પહોંચશે અને 7.5 લાખ હેક્ટર વિસ્તારમાં કુદરતી ખેતી (NF) શરૂ કરશે. NF ખેડૂતો, SRLM/PACS/FPOs વગેરેનો વ્યાપ ધરાવતા વિસ્તારોને પ્રાધાન્ય આપવામાં આવશે. વધુમાં, તૈયાર કરવા માટે સરળ ઉપલબ્ધતા અને સુલભતા પ્રદાન કરવા માટે જરૂરિયાત આધારિત 10,000 બાયો-ઇનપુટ રિસોર્સ સેન્ટર્સ (BRCs) ની સ્થાપના કરવામાં આવશે. -ખેડૂતો માટે NF ઇનપુટ્સનો ઉપયોગ કરો.

NMNF હેઠળ, લગભગ 2000 NF મોડલ ડેમોન્સ્ટ્રેશન ફાર્મની સ્થાપના કૃષિ વિજ્ઞાન કેન્દ્રો (KVKs), કૃષિ યુનિવર્સિટીઓ (AUs) અને ખેડૂતોના ખેતરોમાં કરવામાં આવશે, અને અનુભવી અને પ્રશિક્ષિત ખેડૂત માસ્ટર ટ્રેનર્સ દ્વારા સપોર્ટ કરવામાં આવશે. ઇચ્છુક ખેડૂતોને KVKs, AUs અને NF ખેડૂતોના ખેતરોની પ્રેક્ટિસમાં તેમના ગામોની નજીકના NF પૅકેજ, NF ઇનપુટ્સની તૈયારી વગેરે પર મોડલ ડેમોન્સ્ટ્રેશન ફાર્મ્સમાં તાલીમ આપવામાં આવશે. 18.75 લાખ પ્રશિક્ષિત ઇચ્છુક ખેડૂતો તેમના પશુધનનો ઉપયોગ કરીને અથવા બીઆરસી પાસેથી ખરીદી કરીને જીવામૃત, બીજમૃત વગેરે જેવા ઇનપુટ્સ તૈયાર કરશે. 30,000 કૃષિ સખીઓ/સીઆરપીને ક્લસ્ટરોમાં જાગૃતિ પેદા કરવા, એકત્રીકરણ કરવા અને ઇચ્છુક ખેડૂતોને હેન્ડહોલ્ડ કરવા માટે તૈનાત કરવામાં આવશે. કુદરતી ખેતીની પદ્ધતિઓ ખેડૂતોને ખેતીના ઇનપુટ ખર્ચ અને બહારથી ખરીદેલ ઇનપુટ્સ પર નિર્ભરતા ઘટાડવામાં મદદ કરશે જ્યારે જમીનની તંદુરસ્તી, ફળદ્રુપતા અને ગુણવત્તાને પુનર્જીવિત કરશે અને જળ ભરાઈ, પૂર, દુષ્કાળ વગેરે જેવા આબોહવા જોખમો સામે સ્થિતિસ્થાપકતા નિર્માણ કરશે. ખાતરો, જંતુનાશકો, વગેરે અને ખેડૂતોના પરિવાર માટે સ્વસ્થ અને પૌષ્ટિક ખોરાક પૂરો પાડે છે. વધુમાં, પ્રાકૃતિક ખેતી દ્વારા, એક સ્વસ્થ ધરતી માતા ભવિષ્યની પેઢીઓને આપવામાં આવે છે. જમીનમાં કાર્બન સામગ્રી અને પાણીના ઉપયોગની કાર્યક્ષમતામાં સુધાર દ્વારા, NF માં જમીનના સુક્ષ્મસજીવો અને જૈવવિવિધતામાં વધારો થયો છે.

ખેડૂતોને તેમની કુદરતી ખેતીની પેદાશોના બજારમાં પ્રવેશ આપવા માટે એક સરળ સરળ પ્રમાણપત્ર સિસ્ટમ અને સમર્પિત સામાન્ય બ્રાન્ડિંગ પ્રદાન કરવામાં આવશે. NMNF અમલીકરણનું વાસ્તવિક સમયનું જીઓ-ટેગ અને સંદર્ભિત મોનિટરિંગ ઓનલાઈન પોર્ટલ દ્વારા કરવામાં આવશે.

ભારત સરકાર/રાજ્ય સરકારો/રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓની હાલની યોજનાઓ અને સહાયક માળખા સાથે સંકલન સ્થાનિક પશુધનની વસ્તી વધારવા, કેન્દ્રીય પશુ સંવર્ધન ફાર્મ્સ/પ્રાદેશિક ચારા સ્ટેશનો પર NF મોડલ પ્રદર્શન ફાર્મના વિકાસ માટે, જિલ્લામાં બજાર જોડાણો પૂરા પાડવા માટે શોધ કરવામાં આવશે. સ્થાનિક ખેડૂતોના બજારો, APMC (કૃષિ ઉત્પન્ન બજાર સમિતિ) માટે કન્વર્જન્સ દ્વારા બ્લોક/GP સ્તર મંડીઓ, હાટ, ડેપો, વગેરે. વધુમાં, વિદ્યાર્થીઓને RAWE પ્રોગ્રામ દ્વારા NMNF માં જોડવામાં આવશે અને NF પર અંડરગ્રેજ્યુએટ, અનુસ્નાતક અને ડિપ્લોમા અભ્યાસક્રમો સમર્પિત કરવામાં આવશે.

AP/IJ/GP/JD