પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી અને તેમના સ્પેનિશ સમકક્ષ શ્રી પેડ્રો સાંચેઝે સંયુક્તપણે 28 ઓક્ટોબર, 2024ના રોજ ગુજરાતના વડોદરામાં ટાટા એડવાન્સ્ડ સિસ્ટમ્સ લિમિટેડ (ટીએએસએલ) કેમ્પસમાં સી-295 એરક્રાફ્ટના ઉત્પાદન માટે ટાટા એરક્રાફ્ટ કોમ્પ્લેક્સનું ઉદઘાટન કર્યું.

આ પ્રસંગે ઉપસ્થિત જનમેદનીને સંબોધતા પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું કે, સ્પેનનાં પ્રધાનમંત્રી શ્રી પેડ્રો સાંચેઝની આ પ્રથમ ભારત યાત્રા છે અને બંને દેશો વચ્ચેની ભાગીદારી આજે નવી દિશા શોધી રહી છે. સી-295 એરક્રાફ્ટના ઉત્પાદન માટે ટાટા એરક્રાફ્ટ કોમ્પ્લેક્સના ઉદઘાટનની નોંધ લઈને પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, તેનાથી બંને દેશો વચ્ચેનાં સંબંધો મજબૂત થવાની સાથે 'મેક ઇન ઇન્ડિયા, મેક ફોર ધ વર્લ્ડ'નાં અભિયાનને વેગ મળશે. શ્રી મોદીએ આ પ્રસંગે એરબસ અને ટાટાની સંપૂર્ણ ટીમને શુભેચ્છા પાઠવી હતી. પ્રધાનમંત્રીએ સ્વ. શ્રી રતન ટાટાજીને પણ શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરી હતી.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સી-295 એરક્રાફ્ટની ફેક્ટરી નવા ભારતની નવી કાર્યસંસ્કૃતિનું પ્રતિબિંબ છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, આઇડિયાથી લઈને દેશમાં કોઈ પણ પ્રોજેક્ટના અમલીકરણ સુધીની ભારતની ઝડપ અહીં જોઈ શકાશે. ઓક્ટોબર, 2022માં ફેક્ટરીના શિલાન્યાસને યાદ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, આ સુવિધા હવે સી-295 એરક્રાફ્ટના ઉત્પાદન માટે તૈયાર છે. પ્રોજેક્ટ્સના આયોજન અને અમલીકરણમાં બિનહિસાબી વિલંબ દૂર કરવા પર ભાર મૂકતા પ્રધાનમંત્રીએ ગુજરાતનાં મુખ્યમંત્રી તરીકે વડોદરામાં બોમ્બાર્ડિયર ટ્રેન કોચ ઉત્પાદન એકમની સ્થાપનાને યાદ કરી હતી અને જણાવ્યું હતું કે, ફેક્ટરી ઉત્પાદન માટે વિક્રમજનક સમયમાં તૈયાર થઈ ગઈ છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, "આ ફેક્ટરીમાં બનેલા મેટ્રો કોચની આજે અન્ય દેશોમાં નિકાસ કરવામાં આવે છે." શ્રી મોદીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, આજની ઉદ્ઘાટન સુવિધામાં નિર્મિત વિમાનોની નિકાસ પણ કરવામાં આવશે.

પ્રસિદ્ધ સ્પેનિશ કવિ એન્ટોનિયો મચાડોને ટાંકીને પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, જેમ-જેમ આપણે લક્ષ્યાંક તરફ આગળ વધી રહ્યાં છીએ, તેમ-તેમ લક્ષ્યાંક તરફનો માર્ગ આપોઆપ ઊભો થાય છે. ભારતની સંરક્ષણ ઉત્પાદન પ્રણાલી આજે નવી ટોચ પર પહોંચી રહી છે તેની નોંધ લઈને શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, જો 10 વર્ષ અગાઉ નક્કર પગલાં લેવામાં ન આવ્યાં હોત, તો આજે આ મુકામ સુધી પહોંચવું અશક્ય હતું. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, એક દાયકા અગાઉ સંરક્ષણ ઉત્પાદનની પ્રાથમિકતા અને ઓળખ આયાતને લગતી હતી અને કોઈ કલ્પના પણ નહોતું કરી શકતું કે ભારતમાં આટલા મોટા પાયે સંરક્ષણ ઉત્પાદન થઈ શકે છે. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, સરકારે નવા માર્ગે ચાલવાનો, ભારત માટે નવા લક્ષ્યાંકો નિર્ધારિત કરવાનો નિર્ણય લીધો છે, જેનાં પરિણામો આજે પણ સ્પષ્ટ છે.

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, સંરક્ષણ ક્ષેત્રમાં ભારતની કાયાપલટ કેવી રીતે ઉચિત યોજના અને ભાગીદારી શક્યતાઓને સમૃદ્ધિમાં પરિવર્તિત કરી શકે છે તેનું ઉદાહરણ પૂરું પાડે છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, વ્યૂહાત્મક નિર્ણયોએ છેલ્લાં એક દાયકામાં ભારતમાં જીવંત સંરક્ષણ ઉદ્યોગનાં વિકાસને વેગ આપ્યો છે.

શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, "અમે સંરક્ષણ ઉત્પાદનમાં ખાનગી ક્ષેત્રની ભાગીદારી વધારી છે, જાહેર ક્ષેત્રના એકમોને વધુ કાર્યક્ષમ બનાવ્યા છે, ઓર્ડનન્સ ફેક્ટરીઓનું પુનર્ગઠન કરીને સાત મોટી કંપનીઓમાં સ્થાન મેળવ્યું છે તથા ડીઆરડીઓ અને એચએએલને સશક્ત બનાવ્યા છે." તેમણે કહ્યું કે ઉત્તર પ્રદેશ અને તમિલનાડુમાં સંરક્ષણ કોરિડોરની સ્થાપનાથી આ ક્ષેત્રમાં નવી ઉર્જાનો સંચાર થયો છે. ઇનોવેશન ફોર ડિફેન્સ એક્સેલન્સ (આઇડીઇએક્સ) યોજનાનો ઉલ્લેખ કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, તેનાથી છેલ્લાં પાંચથી છ વર્ષમાં આશરે 1,000 સંરક્ષણ સ્ટાર્ટ-અપ્સનો વિકાસ થયો છે. તેમણે માહિતી આપી હતી કે, છેલ્લાં એક દાયકામાં ભારતની સંરક્ષણ નિકાસમાં 30 ગણો વધારો થયો છે, અત્યારે દેશ 100થી વધારે દેશોમાં ઉપકરણોની નિકાસ કરે છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, તેઓ આજના કાર્યક્રમને પરિવહન એરક્રાફ્ટના ઉત્પાદનથી પણ આગળ જોઈ રહ્યા છે. છેલ્લાં એક દાયકામાં ભારતનાં ઉડ્ડયન ક્ષેત્રમાં અભૂતપૂર્વ વૃદ્ધિ અને પરિવર્તનનો ઉલ્લેખ કરીને શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, ભારત દેશનાં સેંકડો નાનાં શહેરોને હવાઈ જોડાણ પ્રદાન કરી રહ્યું છે, ત્યારે તેની સાથે-સાથે ભારતને ઉડ્ડયન અને એમઆરઓ ક્ષેત્રનું કેન્દ્ર બનાવવા માટે પણ કામ કરી રહ્યું છે. તેમણે ઉમેર્યું કે આ ઇકોસિસ્ટમ ભવિષ્યમાં મેડ ઇન ઇન્ડિયા નાગરિક વિમાનો માટે માર્ગ પણ મોકળો કરશે. વિવિધ ભારતીય એરલાઇન્સે 1,200 નવા એરક્રાફ્ટનો ઓર્ડર આપ્યો હોવાની નોંધ લઇને શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, એનો અર્થ એ થયો કે નવી ઉદઘાટન પામેલી ફેક્ટરી ભવિષ્યમાં ભારત અને દુનિયાની જરૂરિયાતો પૂર્ણ કરવા માટે સિવિલ એરક્રાફ્ટની ડિઝાઇનિંગથી માંડીને તેનું ઉત્પાદન કરવા સુધીની મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે.

વડોદરા શહેર એમએસએમઇનું ગઢ છે એ વાતનો ઉલ્લેખ કરતાં શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, આ શહેર ભારતનાં આ પ્રયાસોમાં ઉત્પ્રેરક તરીકે કામ કરશે. તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, આ શહેરમાં ગાતિશક્તિ યુનિવર્સિટી પણ છે, જે ભારતનાં વિવિધ ક્ષેત્રો માટે વ્યાવસાયિકોને તૈયાર કરી રહી છે. પ્રધાનમંત્રીએ એ બાબતની પણ નોંધ લીધી હતી કે, વડોદરામાં ફાર્મા ક્ષેત્ર, એન્જિનીયરિંગ અને હેવી મશીનરી, કેમિકલ્સ અને પેટ્રોકેમિકલ્સ, પાવર એન્ડ એનર્જી ઇક્વિપમેન્ટ જેવા અનેક ક્ષેત્રો સાથે સંબંધિત ઘણી કંપનીઓ છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, હવે આ સંપૂર્ણ ક્ષેત્ર ભારતમાં ઉડ્ડયન ઉત્પાદનનું મુખ્ય કેન્દ્ર બનવા જઈ રહ્યું છે.

સંબોધનના સમાપનમાં પ્રધાનમંત્રીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, આજની ઇવેન્ટથી ભારત અને સ્પેન વચ્ચે સંયુક્ત સહયોગની ઘણી નવી પરિયોજનાઓને પ્રેરણા મળશે. તેમણે સ્પેનના ઉદ્યોગ જગત અને નવપ્રવર્તકોને આમંત્રણ આપ્યું હતું અને તેમને ભારત આવવા અને દેશની વિકાસયાત્રામાં ભાગીદાર બનવા પ્રોત્સાહિત કર્યા હતા.

આ પ્રસંગે ગુજરાતનાં રાજ્યપાલ શ્રી આચાર્ય દેવવ્રત, મુખ્યમંત્રી શ્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલ, સંરક્ષણ મંત્રી શ્રી રાજનાથ સિંહ અને વિદેશ મંત્રી ડૉ. એસ. જયશંકર ઉપસ્થિત રહ્યાં હતાં.

આ પહેલા એક્સ પર એક પોસ્ટમાં રક્ષામંત્રીએ ઉદ્ઘાટનને ભારતીય એરોસ્પેસ ઉદ્યોગ માટે ખાસ દિવસ ગણાવ્યો હતો. "સી-295 પ્રોજેક્ટ ભારતીય ખાનગી ઉદ્યોગ માટે એક મોટી સિદ્ધિ છે કારણ કે તે આ પ્રકારનો પ્રથમ પ્રોજેક્ટ છે જેમાં એક ખાનગી કંપની દ્વારા સંપૂર્ણ લશ્કરી વિમાનનું ભારતમાં ઉત્પાદન કરવામાં આવશે. આ પ્રોજેક્ટથી ભારતની વધતી એરોસ્પેસ ઇકોસિસ્ટમને મોટું પ્રોત્સાહન મળશે, એમ તેમણે લખ્યું હતું.

પાશ્વ ભાગ

સપ્ટેમ્બર 2021માં, સંરક્ષણ મંત્રાલયે એરબસ ડિફેન્સ અને સ્પેસ એસએ, સ્પેન સાથે 56 વિમાનોના પુરવઠા માટે 21,935 કરોડ રૂપિયાના કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા - 16ને સ્પેનથી ફ્લાય અવે કન્ડિશનમાં લાવવામાં આવશે અને 40 ટીએએસએલ દ્વારા ભારતમાં બનાવવામાં આવશે.

ડિલિવરી

આ 16 વિમાનોમાંથી 6 વિમાનોને વડોદરા સ્થિત 11 ચોરસ મીટરમાં ભારતીય વાયુસેનામાં સામેલ કરવામાં આવ્યા છે. છેલ્લી ડિલિવરી ઓગસ્ટ 2025 સુધીમાં કરવામાં આવશે. પ્રથમ મેડ-ઇન-ઇન્ડિયા સી-295 સપ્ટેમ્બર 2026 સુધીમાં વડોદરા ખાતે ફાઇનલ એસેમ્બલી લાઇન સુવિધામાંથી અને બાકીની ઓગસ્ટ 2031 સુધીમાં શરૂ થવાની સંભાવના છે. વિમાનની સાથે સાથે આઈએએફના આગ્રા સ્ટેશન પર ફુલ મિશન સિમ્યુલેટર પણ લગાવવામાં આવ્યું છે.

FAL સુવિધા

ટીએએસએલ ભારતમાં 40 વિમાન બનાવવા માટે જવાબદાર છે. આ સુવિધા દેશમાં લશ્કરી વિમાનો માટે ખાનગી ક્ષેત્રની પ્રથમ ફાઇનલ એસેમ્બલી લાઇન (એફએએલ) બની જાય છે. તેમાં ઉત્પાદનથી લઈને એસેમ્બલી, પરીક્ષણ અને લાયકાત, એરક્રાફ્ટની સંપૂર્ણ જીવનચક્રની ડિલિવરી અને જાળવણી સુધીની સંપૂર્ણ ઇકોસિસ્ટમના સંપૂર્ણ વિકાસનો સમાવેશ થાય છે.

આ સુવિધા બે વર્ષથી ઓછા સમયમાં બનાવવામાં આવી છે. પ્રધાનમંત્રીએ ઓક્ટોબર, 2022માં વડોદરામાં સી-295 એરક્રાફ્ટ ઉત્પાદન એકમનો શિલાન્યાસ કર્યો હતો. પ્રી-ફાલ ઉત્પાદન ડિસેમ્બર 2024થી શરૂ થશે અને એફએએલ એસેમ્બલી ઓક્ટોબર 2025થી શરૂ થશે.

'મેક ઇન ઇન્ડિયા'

ભારતમાં બનનારા 40 એરક્રાફ્ટ માટે ભારતમાં સી-295 કોમ્પોનન્ટ્સ, સબ-એસેમ્બલીઝ અને એરો સ્ટ્રક્ચરના મુખ્ય કમ્પોનન્ટ એસેમ્બલીઝનો મોટો હિસ્સો ભારતમાં જ તૈયાર કરવાની યોજના છે. એક વિમાનમાં ઉપયોગમાં લેવાતા 14,000 વિગતવાર પાર્ટ્સમાંથી 13,000 કાચા માલમાંથી ભારતમાં બનાવવામાં આવશે. એરબસ દ્વારા કુલ 37 કંપનીઓની ઓળખ થઈ ચૂકી છે, જેમાંથી 33 એમએસએમઈ છે.

પ્રથમ 16 વિમાનોમાં સ્વદેશી સામગ્રી 48 ટકા હશે, અને ભારતમાં બનનારા 24 વિમાનોમાં તે વધીને 75 ટકા થઈ જશે. તમામ 56 વિમાનો ઇલેક્ટ્રોનિક વોરફેર સ્યુટથી સજ્જ હશે જે ભારત ઇલેક્ટ્રોનિક્સ લિમિટેડ અને ભારત ડાયનેમિક્સ લિમિટેડ દ્વારા સ્વદેશી રીતે બનાવવામાં આવશે.

રોજગાર સર્જન

એરબસ સ્પેનમાં હવાઇ જહાજ બનાવવા માટે જેટલા માનવ કલાકો કામે લગાડે છે તે ધીમે ધીમે ભારતમાં તબદીલ કરવામાં આવશે. શરૂઆતમાં, તે પ્રથમ પાંચ વિમાનો માટે 78% હશે, જે બાકીના 35 વિમાનો માટે વધીને 96% થઈ જશે.

આ પ્રોજેક્ટથી 600 ઉચ્ચ કૌશલ્ય ધરાવતી પ્રત્યક્ષ રોજગારી, 3,000 પરોક્ષ રોજગારી અને એરોસ્પેસ અને સંરક્ષણ ક્ષેત્રમાં 42.5 લાખથી વધારે માનવકલાકો સાથે વધારાની 3,000 મધ્યમ કૌશલ્ય ધરાવતી રોજગારીની તકોનું સર્જન થવાની અપેક્ષા છે.

C-295નું મહત્વ

સી-295 નવી પેઢીનું પરિવહન વિમાન છે, જેનો ઉપયોગ એરલિફ્ટ કામગીરી માટે કરવામાં આવે છે. તે આધુનિક ટેકનોલોજી અને એવિઓનિક્સ ધરાવે છે અને 9.5ટીના પેલોડ સાથે તેના વર્ગમાં કદાચ શ્રેષ્ઠ વર્તમાન પ્રકાર છે. આ વિમાનને એચએસ 748 એવરોને બદલવા માટે આઈએએફમાં સામેલ કરવામાં આવી રહ્યાં છે.

સી-295 પ્રોજેક્ટ ભારતીય ખાનગી ઉદ્યોગ માટે એક મોટી સિદ્ધિ છે, કારણ કે તે આ પ્રકારનો પહેલો પ્રોજેક્ટ છે જેમાં એક ખાનગી કંપની દ્વારા સંપૂર્ણ લશ્કરી વિમાનનું ભારતમાં ઉત્પાદન કરવામાં આવશે. તે દેશમાં એરોસ્પેસ ઇકોસિસ્ટમને વેગ આપશે.

પ્રદર્શન

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી અને તેમના સ્પેનિશ સમકક્ષ શ્રી પેડ્રો સાંચેઝે પણ આ પ્રસંગે પ્રદર્શિત પ્રદર્શનની શરૂઆત કરી હતી. ડીઆરડીઓ આ કાર્યક્રમના ભાગરૂપે આયોજિત પ્રદર્શનમાં ભારતીય તટરક્ષક દળ માટે મલ્ટિ-મિશન મેરિટાઇમ એરક્રાફ્ટ (એમએમએમએ) અને ભારતીય નૌકાદળ માટે મધ્યમ રેન્જ મેરિટાઇમ રિકોનિસન્સ (એમઆરએમઆર) એરક્રાફ્ટ નામની દરિયાઇ સર્વેલન્સ સિસ્ટમની નવીનતમ શ્રેણીનું પ્રદર્શન કરી રહ્યું છે. એમએમએમએ અને એમઆરએમઆર એ વિશેષ મિશન એરક્રાફ્ટ છે, જેની ડિઝાઇન અને વિકાસ સેન્ટર ફોર એરબોર્ન સિસ્ટમ્સ (સીએબીએસ), ડીઆરડીઓ દ્વારા વિવિધ ડીઆરડીઓ પ્રયોગશાળાઓમાંથી અત્યાધુનિક અદ્યતન સેન્સર અને કમ્યુનિકેશન સ્યુટ સાથે કરવામાં આવી છે.

એમએમએમએ અને એમઆરએમઆર સંશોધિત સી-295 પર આધારિત છે અને તે સીએબીએસ, મિશન એરક્રાફ્ટ અને મિશન સિસ્ટમની ડિઝાઇન અને વિકાસ માટે નોડલ એજન્સી તરીકે ડીઆરડીઓ, એરક્રાફ્ટમાં ફેરફાર અને સર્ટિફિકેશન માટે એરબસ સંરક્ષણ અને અવકાશ અને ભારતમાં સંશોધિત એરક્રાફ્ટના ઉત્પાદન માટે ટીએએસએલ વચ્ચે ત્રિ-માર્ગીય જોડાણ ધરાવે છે. આમાં 15 વધારાના સી-295નું ઉત્પાદન વાદળી એરક્રાફ્ટ કોન્ફિગરેશનમાં કરવામાં આવશે, આ ઉપરાંત ભારતીય વાયુસેના દ્વારા ઓર્ડર કરવામાં આવેલા 56 એરક્રાફ્ટનો સમાવેશ થાય છે. આ સહયોગ ડીઆરડીઓ દ્વારા ભારતમાં ડિઝાઇન અને ભારતીય ઉદ્યોગ દ્વારા મેક ઇન ઇન્ડિયાનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે, જે અખંડ ભારત તરફ દોરી જાય છે.

ડીઆરડીઓ આઈએએફ માટે એરબોર્ન અર્લી વોર્નિંગ એન્ડ કન્ટ્રોલ (એઈડબલ્યુએન્ડસી) એમકેઆઈઆઈનું પ્રદર્શન પણ કરી રહ્યું છે, જે ભારત-સ્પેન સહયોગને મૂર્તિમંત કરે છે. સીએબીએસ, ડીઆરડીઓ એ મિશન એરક્રાફ્ટની ડિઝાઇન અને વિકાસ માટે નોડલ એજન્સી છે અને એરબસ એઇડબલ્યુએન્ડસી એમકેઆઇઆઇ માટે સીએબીએસ દ્વારા અંદાજિત જરૂરિયાતોને આધારે એ321 પ્લેટફોર્મમાં ફેરફાર કરશે. આ ત્રણેય કાર્યક્રમોમાં ભારતીય સંશોધન અને વિકાસ, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, ઉડ્ડયન માટે યોગ્યતા સત્તામંડળો, સેવાઓ અને ભારતીય ઉદ્યોગોની સંયુક્ત ભાગીદારી સામેલ હશે.

AP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com