এক গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিৱৰ্তনত ভাৰতে জাপানক অতিক্ৰম কৰি ‘এছিয়া পাৱাৰ ইণ্ডেক্স’ত তৃতীয় সৰ্ববৃহৎ শক্তি হিচাপে পৰিগণিত হৈছে, এই স্থিতিয়ে ভাৰতৰ বৰ্ধিত ভূ-ৰাজনৈতিক মৰ্যাদা প্ৰতিফলিত কৰিছে। এই সাফল্য ভাৰতৰ গতিশীল বিকাশ, যুৱ জনসংখ্যা আৰু অৰ্থনীতিৰ সম্প্ৰসাৰণৰ দ্বাৰা সঞ্চালিত হৈছে আৰু অঞ্চলটোত এক আগশাৰীৰ শক্তি হিচাপে ইয়াৰ স্থিতি দৃঢ় কৰিছে।

২০২৪ চনৰ ‘এছিয়া পাৱাৰ ইণ্ডেক্স’-ৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ ফলাফলসমূহৰ ভিতৰত এটা হ'ল আঞ্চলিক শক্তি ‘ৰেংকিঙ’ত ভাৰতৰ স্থিৰ বৃদ্ধি। ক্ৰমাগত বৃদ্ধিৰ সাক্ষী হৈ ভাৰতে ইয়াৰ সম্পূৰ্ণ সম্ভাৱনা প্ৰাপ্ত কৰিব বিচাৰিছে আৰু অঞ্চলটোত ইয়াৰ প্ৰভাৱ বিস্তাৰিত কৰিব বিচাৰিছে।

ভাৰতৰ উত্থানৰ আঁৰৰ মুখ্য কাৰকসমূহ:

১. অৰ্থনৈতিক বিকাশ: ভাৰতে মহামাৰীৰ পিছত অৰ্থনৈতিক পুনৰুদ্ধাৰত দৰ্শনীয় পাৰদৰ্শিতা প্ৰদৰ্শন কৰিছে, যাৰ ফলত ইয়াৰ অৰ্থনৈতিক সামৰ্থ্য ৪.২ ‘পইণ্ট’ৰে বৃদ্ধি হৈছে। ভাৰতৰ বিশাল জনসংখ্যা আৰু ‘জিডিপি’-ৰ শক্তিশালী বৃদ্ধিয়ে ‘পিপিপি’-ৰ ক্ষেত্ৰত বিশ্বৰ তৃতীয় সৰ্ববৃহৎ অৰ্থনীতি হিচাপে ইয়াৰ স্থিতি শক্তিশালী কৰিছে।

২. ভৱিষ্যতৰ সম্ভাৱনা: ভাৰতৰ ভৱিষ্যত সম্পদৰ নম্বৰ ৮.২ ‘পইণ্ট’ৰে বৃদ্ধি হৈছে, যি এক সম্ভাৱ্য জনগাঁথনিগত লভ্যাংশৰ সংকেত দিয়ে। ইয়াৰ আঞ্চলিক প্ৰতিযোগী, বিশেষকৈ চীন আৰু জাপানৰ বিপৰীতে ভাৰত যুৱ জনসংখ্যাৰ পৰা লাভান্বিত হৈছে যি অনাগত দশকসমূহত অৰ্থনৈতিক বিকাশ আৰু শ্ৰমিক শক্তি সম্প্ৰসাৰণ অব্যাহত ৰাখিব।

৩. কূটনৈতিক প্ৰভাৱঃ প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ নেতৃত্বই অধিক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় স্বীকৃতি লাভ কৰিছে। ভাৰতৰ জোটবিহীন কৌশলগত স্থিতিয়ে নতুন দিল্লীক জটিল আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰিস্থিতি কাৰ্যকৰীভাৱে পৰিচালনা কৰিবলৈ সুযোগ প্ৰদান কৰিছে। ২০২৩ চনত কূটনৈতিক আলোচনাৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতে ষষ্ঠ স্থান লাভ কৰে, যি বহুপাক্ষিক মঞ্চত ইয়াৰ সক্ৰিয় সম্পৰ্কক প্ৰতিফলিত কৰে।

তদুপৰি, ভাৰতৰ বৃহৎ জনসংখ্যা আৰু অৰ্থনৈতিক সামৰ্থ্যই ইয়াক যথেষ্ট প্ৰতিশ্ৰুতি প্ৰদান কৰিছে। বিশ্বজুৰি থকা প্ৰবাসী ভাৰতীয় আৰু সাংস্কৃতিক ৰপ্তানিয়ে আধাৰ প্ৰস্তুত কৰা সাংস্কৃতিক প্ৰভাৱত ভাৰতৰ ‘নম্বৰ’ও তুলনামূলকভাৱে শক্তিশালী হৈ আছে।

ইয়াৰ উপৰিও বহুপাক্ষিক কূটনীতি আৰু নিৰাপত্তা সহযোগিতাৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতৰ ভূমিকা এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয় হৈ আহিছে। আলোচনাত ভাৰতৰ অংশগ্ৰহণ, লগতে ‘কোৱাড’ত ইয়াৰ নেতৃত্বই ইয়াক আঞ্চলিক নিৰাপত্তা গতিশীলতাত, অৱশ্যে আনুষ্ঠানিক সামৰিক মিত্ৰতাৰ বাহিৰত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিবলৈ সুযোগ প্ৰদান কৰিছে। ভাৰতৰ অৰ্থনৈতিক প্ৰসাৰ সীমিত হ'লেও, বিশেষকৈ প্ৰতিৰক্ষা বিক্ৰী, যেনে ফিলিপাইনছৰ সৈতে ‘ব্ৰহ্ম'ছ মিছাইল’ চুক্তিৰ ক্ষেত্ৰত বৰ্ধিত উন্নতি দেখা গৈছে। পৰিমাপত সৰু হ’লেও এনে ধৰণৰ অগ্ৰগতিসমূহে ভূ-ৰাজনৈতিক প্ৰেক্ষাপটত ভাৰতেযে নিকটৱৰ্তী চুবুৰীয়াৰ পৰিসীমাৰ বাহিৰতো নিজৰ প্ৰভাৱ সম্প্ৰসাৰিত কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে সেই কথাকে প্ৰতীয়মান কৰে।

এছিয়াত ভাৰতৰ ভূমিকা

২০২৪ চনৰ ‘এছিয়া পাৱাৰ ইণ্ডেক্স’-য়ে ভাৰতক এছিয়াত লেখৰ শক্তি হিচাপে পৰিগণিত কৰাইছে। দেশৰ যথেষ্ট সম্পদৰ আধাৰে ইয়াক ভৱিষ্যতৰ বিকাশৰ অপৰিসীম সম্ভাৱনা প্ৰদান কৰিছে। ভাৰতৰ দৃষ্টিভংগী আশাবাদী। নিৰন্তৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশ আৰু বৰ্ধিত কৰ্মশক্তিৰ সৈতে ভাৰতে আগন্তুক বছৰসমূহত ইয়াৰ প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰিবলৈ ভাল স্থিতি অৱস্থান কৰিছে। বিশেষকৈ, ভাৰতৰ বৰ্ধিত কূটনৈতিক প্ৰভাৱ আৰু ইয়াৰ কৌশলগত স্বায়ত্ততাই ইয়াক ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশীদাৰ হিচাপে গঢ়ি তুলিছে।

এছিয়া পাৱাৰ ইণ্ডেক্স

২০১৮ চনত ‘ল'ৱি ইনষ্টিটিউট’-য়ে আৰম্ভ কৰা ‘এছিয়া পাৱাৰ ইণ্ডেক্স’ হৈছে এছিয়া-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলত ক্ষমতাৰ গতিশীলতাৰ এক বাৰ্ষিক পৰিমাপ। ই সমগ্ৰ এছিয়া-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলৰ ২৭ খন দেশক মূল্যাঙ্কন কৰে, বহিঃ প্ৰেক্ষাপটক আকাৰ দিয়া আৰু সঁহাৰি প্ৰদান কৰাত দেখুওৱা তেওঁলোকৰ সামৰ্থ্য পৰীক্ষা কৰে। ২০২৪ সংস্কৰণে এই পৰ্যন্ত অঞ্চলটোত বিস্তাৰিত কৰা ক্ষমতাৰ আটাইতকৈ বিস্তৃত মূল্যায়ন আগবঢ়াইছে। তিমুৰ-লেষ্টক প্ৰথমবাৰৰ বাবে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে, যি দক্ষিণ-পূব এছিয়াত ইয়াৰ বৰ্ধিত গুৰুত্ব প্ৰতিফলিত কৰে। সূচকটোৱে ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ ভৌতিক সামৰ্থ্য আৰু আন্তৰ্জাতিক পৰ্যায়ত তেওঁলোকে প্ৰয়োগ কৰা প্ৰভাৱ দুয়োটাতে গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।

ক্ষমতাৰ জোখৰ চৰ্ত আৰু সূচকসমূহ

‘এছিয়া পাৱাৰ ইণ্ডেক্স’-ত ক্ষমতা সম্পদ-আধাৰিত আৰু প্ৰভাৱ-আধাৰিত নিৰ্ধাৰকত বিভক্ত:

১. সম্পদ-আধাৰিত নিৰ্ধাৰক:

• অৰ্থনৈতিক সামৰ্থ্য: ‘ক্ৰয় ক্ষমতা সমতা’ (পিপিপি), প্ৰযুক্তিগত পৰিশীলন, আৰু বিশ্বজোৰা অৰ্থনৈতিক সংযোগত ‘জিডিপি’ৰ দৰে সূচকৰ জৰিয়তে জোখা এখন দেশৰ মূল অৰ্থনৈতিক শক্তি।

• সামৰিক সামৰ্থ্য: প্ৰতিৰক্ষা ব্যয়, সশস্ত্ৰ বাহিনী, অস্ত্ৰ প্ৰণালী, আৰু দীৰ্ঘ-দূৰত্বৰ ক্ষমতা প্ৰক্ষেপণৰ দৰে স্বাক্ষৰ ক্ষমতাৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি পৰম্পৰাগত সামৰিক শক্তি মূল্যাঙ্কন কৰে।

• স্থিতিস্থাপকতা: ৰাষ্ট্ৰৰ স্থিৰতাৰ প্ৰতি ভাবুকি প্ৰতিহত কৰাৰ আভ্যন্তৰীণ ক্ষমতা, যাৰ ভিতৰত আছে প্ৰতিষ্ঠানগত দৃঢ়তা, ভূ-ৰাজনৈতিক সুৰক্ষা, আৰু সম্পদৰ সুৰক্ষা।

• ভৱিষ্যত সম্পদৰ: ২০৩৫ চনৰ বাবে কৰা পূৰ্বানুমানত অৰ্থনৈতিক, সামৰিক আৰু জনগাঁথনিগত কাৰকসহ সম্পদৰ ভৱিষ্যত বিতৰণৰ পূৰ্বানুমান।

২. প্ৰভাৱ-আধাৰিত নিৰ্ধাৰক:

• অৰ্থনৈতিক সম্পৰ্ক: বাণিজ্য, বিনিয়োগ আৰু অৰ্থনৈতিক কূটনীতিৰ জৰিয়তে লাভ আহৰণৰ সামৰ্থ্য।

• প্ৰতিৰক্ষা নেটৱৰ্ক: মিত্ৰতা আৰু অংশীদাৰিত্বৰ সামৰ্থ্য, সামৰিক সহযোগিতা আৰু অস্ত্ৰ স্থানান্তৰৰ জৰিয়তে জোখা হয়।

• কূটনৈতিক প্ৰভাৱ: এখন দেশৰ কূটনৈতিক প্ৰসাৰৰ পৰিমাণ, বহুপাক্ষিক মঞ্চত অংশগ্ৰহণ, আৰু বৈদেশিক নীতিৰ উচ্চাকাংক্ষা।

• সাংস্কৃতিক প্ৰভাৱ: সাংস্কৃতিক ৰপ্তানি, মাধ্যম আৰু জনসাধাৰণৰ মাজৰ পাৰস্পৰিক সম্পৰ্কৰ জৰিয়তে আন্তৰ্জাতিক জনমত গঢ়ি তোলাৰ সামৰ্থ্য।

এখন দেশৰ সামগ্ৰিক শক্তিৰ ‘নম্বৰ’ এই আঠটা পদক্ষেপৰ এক পৰিমাপযুক্ত গড়ৰ পৰা আহৰণ কৰা হয়, যি ১৩১ টা ব্যক্তিগত সূচকক সামৰি লয়। ফলাফলসমূহে এছিয়া-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলৰ দেশসমূহৰে কেনেদৰে তেওঁলোকৰ সম্পদক প্ৰভাৱিত কৰে তাৰ এক সূক্ষ্ম ধাৰণা প্ৰদান কৰে।

প্ৰসংগ:

https://power.lowyinstitute.org/downloads/lowy-institute-2024-asia-power-index-key-findings-report.pdf

Kindly find the pdf file

****

Santosh Kumar/Sarla Meena/Ritu Kataria/KB