પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતા હેઠળની કેન્દ્રીય કેબિનેટે ચંદ્ર પર સફળતાપૂર્વક ઉતરાણ કર્યા પછી પૃથ્વી પર પાછા આવવાની તકનીકીઓ વિકસાવવા અને પ્રદર્શિત કરવા અને ચંદ્રના નમૂનાઓ એકત્રિત કરવા અને પૃથ્વી પર તેનું વિશ્લેષણ કરવા માટે ચંદ્રયાન -4 નામના ચંદ્ર પરના મિશનને મંજૂરી આપી દીધી છે. ચંદ્રયાન-4નું આ મિશન આખરે ભારતના ચંદ્ર પર ઉતરાણ (વર્ષ 2040 સુધીમાં આયોજિત) માટે પાયાની ટેકનોલોજીની ક્ષમતાઓ પ્રાપ્ત કરશે અને સુરક્ષિત રીતે પૃથ્વી પર પરત ફરશે. ડોકિંગ/અનડોકિંગ, લેન્ડિંગ, સલામત પૃથ્વી પર પરત ફરવા અને ચંદ્રના નમૂનાના સંગ્રહ અને વિશ્લેષણને પરિપૂર્ણ કરવા માટે જરૂરી મુખ્ય તકનીકો દર્શાવવામાં આવશે.

ભારત સરકારે અમૃત કાળ દરમિયાન ભારતીય અવકાશ કાર્યક્રમ માટે વિસ્તૃત વિઝનની રૂપરેખા આપી છે, જેમાં વર્ષ 2035 સુધીમાં ભારતીય અંતરિક્ષ સ્ટેશન (ભારતીય અંતરિક્ષ સ્ટેશન) અને વર્ષ 2040 સુધીમાં ચંદ્ર પર ભારતીય ઉતરાણની કલ્પના કરવામાં આવી છે. આ વિઝનને સાકાર કરવા ગગનયાન અને ચંદ્રયાન ફોલો-ઓન મિશનની એક શ્રેણીની કલ્પના કરવામાં આવી છે, જેમાં સંલગ્ન અવકાશ પરિવહન અને માળખાગત ક્ષમતાઓનો વિકાસ સામેલ છે. ચંદ્રની સપાટી પર ચંદ્રયાન-3 લેન્ડરના સલામત અને સોફ્ટ લેન્ડિંગના સફળ પ્રદર્શને મહત્વપૂર્ણ તકનીકો સ્થાપિત કરી છે અને ક્ષમતાઓનું પ્રદર્શન કર્યું છે, જે માત્ર થોડા જ અન્ય રાષ્ટ્રો પાસે છે. સફળ ઉતરાણ મિશનનો કુદરતી અનુગામી એ ચંદ્ર નમૂનાઓ એકત્રિત કરવાની અને તેમને સુરક્ષિત રીતે પૃથ્વી પર પાછા પરત કરવાની ક્ષમતાનું નિદર્શન છે

અવકાશયાન અને પ્રક્ષેપણના વિકાસ માટે ઇસરો જવાબદાર રહેશે. ઇસરોમાં પ્રવર્તમાન સ્થાપિત પદ્ધતિઓ મારફતે પ્રોજેક્ટનું અસરકારક રીતે વ્યવસ્થાપન અને નિરીક્ષણ કરવામાં આવશે. ઉદ્યોગ અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓની ભાગીદારીથી મંજૂરીના ૩૬ મહિનાની અંદર આ મિશન પૂર્ણ થવાની સંભાવના છે.

બધી નિર્ણાયક તકનીકીઓ સ્વદેશી રીતે વિકસિત થવાની કલ્પના કરવામાં આવી છે. આ મિશનની પ્રાપ્તિ વિવિધ ઉદ્યોગો મારફતે થઈ છે અને એવી કલ્પના કરવામાં આવી છે કે રોજગારીની ઊંચી સંભવિતતા અને અર્થતંત્રનાં અન્ય ક્ષેત્રોમાં ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ થશે.

ટેકનોલોજી પ્રદર્શન મિશન "ચંદ્રયાન-4" માટે કુલ રૂ. 2104.06 કરોડનાં ભંડોળની જરૂરિયાત છે. આ ખર્ચમાં અવકાશયાનનો વિકાસ અને સાક્ષાત્કાર, એલવીએમ3ના બે પ્રક્ષેપણ યાન મિશન, બાહ્ય ડીપ સ્પેસ નેટવર્ક સપોર્ટ અને ડિઝાઇન માન્યતા માટે ખાસ પરીક્ષણો હાથ ધરવાનો સમાવેશ થાય છે, જે આખરે ચંદ્રની સપાટી પર ઉતરાણના મિશન તરફ દોરી જાય છે અને એકત્રિત કરેલા ચંદ્રના નમૂના સાથે પૃથ્વી પર સુરક્ષિત પરત ફરે છે.

આ મિશન ભારતને માનવસહિત મિશન, ચંદ્રના નમૂના પરત અને ચંદ્રના નમૂનાઓના વૈજ્ઞાનિક વિશ્લેષણ માટે મહત્વપૂર્ણ પાયાની ટેકનોલોજીમાં આત્મનિર્ભર બનવા માટે સક્ષમ બનાવશે. પ્રાપ્તિની દિશામાં ભારતીય ઉદ્યોગની નોંધપાત્ર સંડોવણી હશે. ચંદ્રયાન-4 સાયન્સ મીટ, વર્કશોપના માધ્યમથી ભારતીય શિક્ષણ જગતને જોડવાની યોજના તૈયાર થઈ ચૂકી છે. આ મિશન પરત ફરેલા નમૂનાઓના ક્યુરેશન અને વિશ્લેષણ માટે સુવિધાઓની સ્થાપનાની પણ ખાતરી કરશે, જે રાષ્ટ્રીય સંપત્તિ હશે

AP/GP/JD