પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેબિનેટે આજે ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ બાયોટેક્નોલોજી (DBT)ની બે છત્ર યોજનાઓને ચાલુ રાખવાની મંજૂરી આપી છે, જેને એક યોજના -'બાયોટેક્નોલોજી રિસર્ચ ઇનોવેશન એન્ડ એન્ટરપ્રેન્યોરશિપ ડેવલપમેન્ટ (બાયો-રાઇડ)' ઘટક એટલે કે બાયોમેન્યુફેક્ચરિંગ અને બાયોફાઉન્ડ્રી તરીકે મર્જ કરવામાં આવી છે.

આ યોજનામાં ત્રણ વ્યાપક ઘટકો છે:

a) બાયોટેકનોલોજી સંશોધન અને વિકાસ (R&D);

b) ઔદ્યોગિક અને સાહસિકતા વિકાસ (I&ED)

c) બાયોમેન્યુફેક્ચરિંગ અને બાયોફાઉન્ડ્રી

2021-22 થી 2025-26 સુધીના 15મા નાણાપંચના સમયગાળા દરમિયાન એકીકૃત યોજના 'બાયો-રાઇડ'ના અમલીકરણ માટે સૂચિત ખર્ચ રૂ. 9197 કરોડ છે.

બાયો-રાઇડ યોજના નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવા, બાયો-આંત્રપ્રિન્યોરશિપને પ્રોત્સાહન આપવા અને બાયોમેન્યુફેક્ચરિંગ અને બાયોટેકનોલોજીમાં વૈશ્વિક નેતા તરીકે ભારતની સ્થિતિને મજબૂત કરવા માટે બનાવવામાં આવી છે. તેનો ઉદ્દેશ્ય સંશોધનને વેગ આપવા, ઉત્પાદનના વિકાસને વધારવા અને શૈક્ષણિક સંશોધન અને ઔદ્યોગિક એપ્લિકેશનો વચ્ચેના અંતરને દૂર કરવાનો છે. આ યોજના આરોગ્યસંભાળ, કૃષિ, પર્યાવરણીય સ્થિરતા અને સ્વચ્છ ઉર્જા જેવા રાષ્ટ્રીય અને વૈશ્વિક પડકારોનો સામનો કરવા માટે બાયો-ઇનોવેશનની સંભવિતતાનો ઉપયોગ કરવાના ભારત સરકારના મિશનનો એક ભાગ છે. બાયો-રાઇડ યોજનાનો અમલ થશે -

· બાયો-આંત્રપ્રિન્યોરશિપને પ્રોત્સાહન આપો: બાયો-રાઇડ બાયો-આંત્રપ્રિન્યોર્સને સીડ ફંડિંગ, ઇન્ક્યુબેશન સપોર્ટ અને મેન્ટરશિપ આપીને સ્ટાર્ટઅપ્સ માટે એક સમૃદ્ધ ઇકોસિસ્ટમનું પોષણ કરશે.

· એડવાન્સ ઇનોવેશન: આ યોજના સિન્થેટિક બાયોલોજી, બાયોફાર્માસ્યુટિકલ્સ, બાયોએનર્જી અને બાયોપ્લાસ્ટિક્સ જેવા ક્ષેત્રોમાં અદ્યતન સંશોધન અને વિકાસ માટે અનુદાન અને પ્રોત્સાહનો ઓફર કરશે.

· ઉદ્યોગ-શૈક્ષણિક સહયોગની સુવિધા: બાયો-રાઇડ બાયો-આધારિત ઉત્પાદનો અને તકનીકોના વ્યાપારીકરણને વેગ આપવા માટે શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, સંશોધન સંસ્થાઓ અને ઉદ્યોગો વચ્ચે સિનર્જી બનાવશે.

· ટકાઉ બાયોમેન્યુફેક્ચરિંગને પ્રોત્સાહિત કરો: ભારતના લીલા ધ્યેયો સાથે સંરેખિત, બાયોમેન્યુફેક્ચરિંગમાં પર્યાવરણીય રીતે ટકાઉ પ્રથાઓને પ્રોત્સાહન આપવા પર નોંધપાત્ર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવશે.

· એક્સ્ટ્રામ્યુરલ ફંડિંગ દ્વારા સંશોધકોને ટેકો આપો: બાયો-રાઇડ કૃષિ, આરોગ્યસંભાળ જેવા ક્ષેત્રોમાં સંશોધન સંસ્થાઓ, યુનિવર્સિટીઓ અને વ્યક્તિગત સંશોધકોને એક્સ્ટ્રામ્યુરલ ફંડિંગને સમર્થન આપીને બાયોટેકનોલોજીના વિવિધ ક્ષેત્રોમાં વૈજ્ઞાનિક સંશોધન, નવીનતા અને તકનીકી વિકાસ, બાયોએનર્જી, અને પર્યાવરણીય ટકાઉપણાને આગળ વધારવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે.

બાયોટેકનોલોજી ક્ષેત્રમાં માનવ સંસાધનનું સંવર્ધન: બાયો-રાઇડ બાયોટેક્નોલોજીના બહુવિધ ક્ષેત્રોમાં કામ કરતા વિદ્યાર્થીઓ, યુવા સંશોધકો અને વૈજ્ઞાનિકોને સર્વગ્રાહી વિકાસ અને સમર્થન પ્રદાન કરશે. માનવ સંસાધન વિકાસનો સંકલિત કાર્યક્રમ માનવશક્તિના ક્ષમતા નિર્માણ અને કૌશલ્યમાં ફાળો આપશે અને તેમને તકનીકી પ્રગતિની નવી ક્ષિતિજનો લાભ લેવા સક્ષમ બનાવશે.

વધુમાં, દેશમાં સર્ક્યુલર-બાયોઇકોનોમીને સક્ષમ કરવા માટે બાયોમેન્યુફેક્ચરિંગ અને બાયોફાઉન્ડ્રી પરના એક ઘટકની શરૂઆત 'પર્યાવરણ માટે જીવનશૈલી (LiFE)' સાથે સંરેખણમાં કરવામાં આવી રહી છે, જે માનનીય પીએમ દ્વારા શરૂ કરવામાં આવી છે, જેથી ગ્રીન અને મૈત્રીપૂર્ણને સામેલ કરીને વૈશ્વિક આબોહવા પરિવર્તનને ઘટાડવામાં મદદ મળે. જીવનના દરેક પાસાઓમાં પર્યાવરણીય ઉકેલો. બાયો-રાઇડનો આ નવો ઘટક આરોગ્યસંભાળના પરિણામોને સુધારવા, કૃષિ ઉત્પાદકતા વધારવા, જૈવ-અર્થતંત્રની વૃદ્ધિ, જૈવ-આધારિત ઉત્પાદનોના સ્કેલ-અપ અને વ્યાપારીકરણ માટે સ્વદેશી નવીન ઉકેલોના વિકાસને સરળ બનાવવા માટે 'બાયોમેન્યુફેક્ચરિંગ' ની અપાર સંભાવનાઓને પોષવાની ઇચ્છા ધરાવે છે. ઉચ્ચ કુશળ કર્મચારીઓના ભારતના સમૂહને વિસ્તરણ, અને ઉદ્યોગસાહસિક ગતિને વધુ તીવ્ર બનાવવી.

ડીબીટીના ચાલુ પ્રયાસો બાયોટેક્નોલોજી સંશોધન, નવીનતા, અનુવાદ, ઉદ્યોગસાહસિકતા અને ઔદ્યોગિક વિકાસમાં ભારતને વૈશ્વિક સ્તરે સ્પર્ધાત્મક બનાવવાના તેના મિશનને પરિપૂર્ણ કરવા માટે રાષ્ટ્રીય વિકાસ અને સમાજની સુખાકારી માટે એક ચોક્કસ સાધન તરીકે બાયોટેકનોલોજીની સંભવિતતાનો ઉપયોગ કરવાના તેના વિઝન સાથે સંરેખિત છે. 2030 સુધીમાં US$300 બિલિયનની બાયોઇકોનોમી બની જશે. બાયો-રાઇડ યોજના 'વિકસિત ભારત 2047'ના વિઝનને સાકાર કરવામાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપશે.

પૃષ્ઠભૂમિ:

ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ બાયોટેક્નોલોજી (DBT), વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી મંત્રાલય, બાયોટેકનોલોજી અને આધુનિક જીવવિજ્ઞાનમાં શ્રેષ્ઠતા અને નવીનતા આધારિત શોધ સંશોધન અને સાહસિકતાને પ્રોત્સાહન આપે છે.

AP/GP/JD