ಜಲ ಶಕ್ತಿ ಸಚಿವಾಲಯ
azadi ka amrit mahotsav

ಶೌಚಾಲಯ ಹೊಂದಿರುವ ಮನೆಗಳ ಸ್ಥಿತಿ 

Posted On: 29 JUL 2024 2:50PM by PIB Bengaluru

ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ ಅಭಿಯಾನದ (ಗ್ರಾಮಿನ್) ಮೊದಲ ಹಂತದ ಯಶಸ್ವಿ ಸಾಧನೆಯ ನಂತರ [SBM(G)], ದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಮಗಳು ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2, 2019 ರ ವೇಳೆಗೆ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ಬಯಲು ಶೌಚ ಮುಕ್ತ (ODF) ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ಬಯಲು ಶೌಚ ಮುಕ್ತ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಬಯಲು ಶೌಚ ಮುಕ್ತ ಪ್ರದೇಶದೊಂದಿಗೆ ಮಾದರಿ ಗ್ರಾಮಗಳ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಗುರಿಯೊಂದಿಗೆ 2020 ರ ಏಪ್ರಿಲ್ 1 ರಿಂದ 5 ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಗೆ ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ ಅಭಿಯಾನ ಹಂತ II (ಜಿ)  ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಶೌಚಾಲಯಗಳ ನಿರ್ಮಾಣವು ನಿರಂತರ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯೇ ಹೊರತು ಒಂದೇ ಬಾರಿಯ ಚಟುವಟಿಕೆಯಲ್ಲ ಎಂದು ಕಂಡುಬಂದ ಕಾರಣ, ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹೊಸ ಮನೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ವಲಸೆ ಕುಟುಂಬಗಳು ಸಹ ತಮ್ಮ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತವೆ. ಅಂತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ಬೇಕಾಗುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗೃಹ ಶೌಚಾಲಯಗಳ (IHHL)  ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ್ ಮಿಷನ್ (ಗ್ರಾಮೀಣ) ನಿಧಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪಡೆದ ಮೊದಲ ಸೌಲಭ್ಯ ಶುಲ್ಕದಿಂದ ಹಣವನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇನ್ನು  ನಾಶವಾದ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪೂರ್ವಭಾವಿಯಾಗಿ ಯೋಜಿಸಲು ಮತ್ತು ಆದ್ಯತೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಅಂತರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಸಲಹೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಆವಾಸ್ ಯೋಜನೆ (ಜಿ) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಸಮನ್ವಯದಲ್ಲಿ, ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ ಮಿಷನ್ (ಗ್ರಾಮೀಣ) ನಿಧಿಯಿಂದ ಅರ್ಹ ಫಲಾನುಭವಿಗಳಿಗೆ ಮನೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಶೌಚಾಲಯವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಈ ಎಲ್ಲ ಕ್ರಮಗಳಿಂದಾಗಿ ಕಳೆದ 4 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಹಂತದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 1.43 ಕೋಟಿ ಶೌಚಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅದರಂತೆ, ಬೇಡಿಕೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಶೌಚಾಲಯಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು ನಿರಂತರ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ.  ಇಲಾಖೆಯ ಸಮಗ್ರ ನಿರ್ವಹಣಾ ಮಾಹಿತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ (IMIS) ರಾಜ್ಯಗಳು/ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳು ವರದಿ ಮಾಡಿದಂತೆ, ಈ ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಇದುವರೆಗೆ 5,13,722 ಶೌಚಾಲಯಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿದೆ.

ಎಸ್ ಬಿಎಂ(ಜಿ) ಹಂತ- II ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರತಿ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಮುದಾಯ ಕೇಂದ್ರ ಸಂಕೀರ್ಣವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದು ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಆಧರಿಸಿರಬೇಕು.  ಆರ್ಥಿಕ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾಗಿ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳದ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಅಥವಾ ಅಥವಾ ಒಂದು ಸ್ಥಳದಿಂದ ಮತ್ತೊಂದು ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಚಲಿಸುವ ಜನ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದವರಿಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳ ಮೂಲಕ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಸೂಕ್ತವಾದ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದೆ. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸ್ಥಳಗಳು, ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳು, ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡ್ ಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಜನರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹ ಸಂಕೀರ್ಣ ಸ್ಥಳಗಳು ಬಹಳ ಉಪಯುಕ್ತವಾದ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಸಮುದಾಯ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಸಂಕೀರ್ಣ(CSC) ಗಳು ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ದುರ್ಬಲ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾದ ಶೌಚಾಲಯದ ಅಂತರವನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಮತ್ತು ಈ CSC ಗಳ ಸಮರ್ಪಕ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. IMIS ಪ್ರಕಾರ, ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ 4,03,689 ಹಳ್ಳಿಗಳು ಸಮುದಾಯ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ.

ಬಯಲು ಶೌಚವನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ವೈಯಕ್ತಿಕ/ಹಂಚಿನ/ಸಮುದಾಯ ಶೌಚಾಲಯಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಅತ್ಯಗತ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ, ನಿಯಮಿತ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯದ ಮೇಲೆ ಅವುಗಳ ಪ್ರಭಾವದ ಬಗ್ಗೆ ವರ್ತನೆ -ಬದಲಾವಣೆ ಸಂವಹನ (Behaviour Change Communication) ನಡೆಸುವ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿದೆ.

ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ್ ಮಿಷನ್ (ಗ್ರಾಮಿನ್) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಜಿಲ್ಲಾ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಮಾಹಿತಿ, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಂವಹನ (ಐಇಸಿ) ಗಾಗಿ ಒಟ್ಟು ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ 5% ವರೆಗೆ ಖರ್ಚು ಮಾಡಬಹುದು. ಕೇಂದ್ರ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಈ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ 3% ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ಕೇಂದ್ರ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಈ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ 3% ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ಸ್ವಚ್ಛತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಜನರ ವರ್ತನೆಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲು ನಿಯಮಿತ ಮಧ್ಯಂತರಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ IEC ಅಭಿಯಾನಗಳನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಡಿಯೋ (ರೇಡಿಯೋ)  ಮತ್ತು ದೃಶ್ಯ  (ಟಿವಿ) ಬಳಸಿಕೊಂಡು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸಮೂಹ ಮಾಧ್ಯಮ ಪ್ರಚಾರಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅನೇಕ ರಾಜ್ಯಗಳು ಸಮುದಾಯ ವಿಧಾನದ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತಿವೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಜನರನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಂವಾದಾತ್ಮಕ /ಸಮುದಾಯ-ಆಧಾರಿತ ಪ್ರಚೋದಕ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಜನರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡಲು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ IEC ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಸಹ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎಸ್ ಬಿ ಎಂ(ಜಿ) ಗಾಗಿ ಫೇಸ್ ಬುಕ್ ಪೇಜ್ ಸಹ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ್ ಮಿಷನ್ ಅನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಸೆಲೆಬ್ರಿಟಿಗಳನ್ನು   ರಾಯಭಾರಿಗಳಾಗಿ ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. 2014 ರಿಂದ, ಸಮುದಾಯದ ಸಹಭಾಗಿತ್ವದ ಮೂಲಕ 'ಜನರ ಆಂದೋಲನ'ವನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಶ್ರಮದಾನ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಪ್ರತಿ ಹದಿನೈದು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಸ್ವಚ್ಛತಾ ಅಭಿಯಾನ ಸ್ವಚ್ಛತಾ ಹಿ ಸೇವೆಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಕೇಂದ್ರ ಜಲಶಕ್ತಿ ಖಾತೆ ರಾಜ್ಯ ಸಚಿವರಾದ ಶ್ರೀ ವಿ.ಸೋಮಣ್ಣ ಅವರು ಇಂದು ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಶ್ನೆಯೊಂದಕ್ಕೆ ಲಿಖಿತ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಈ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.

 

*****


(Release ID: 2038799)