પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના વિઝન અને કેન્દ્રીય મત્સ્યપાલન, પશુપાલન અને ડેરી મંત્રી શ્રી પરષોત્તમ રૂપાલાના નેતૃત્વમાં સાગર પરિક્રમા એ એક મહાન અભિયાનની શરૂઆત કરાઈ હતી.

કેન્દ્રીય મત્સ્યોદ્યોગ, પશુપાલન ડેરી મંત્રી શ્રી પરષોત્તમ રૂપાલા 15મી માર્ચ 2024ના રોજ સવારે 09:00 કલાકે એન્જિનિયરિંગ એસોસિએશન, રાજકોટ, ગુજરાત ખાતે "સાગર પરિક્રમા" પર પુસ્તક અને વિડિયોનું વિમોચન કરશે. આ પ્રસંગે કેન્દ્રીય મત્સ્યોદ્યોગ, પશુપાલન અને ડેરી રાજ્ય મંત્રી ડૉ. સંજીવ કુમાર બાલ્યાન અને ડૉ. એલ. મુરુગન અને અન્ય મહાનુભાવો પણ ઉપસ્થિત રહેશે. પુસ્તકનો ઉદ્દેશ્ય સાગર પરિક્રમા યાત્રાની ઘટનાક્રમનો છે, જેમાં દરિયાઈ માર્ગ, સાંસ્કૃતિક અને ભૌગોલિક સંશોધનો અને સાગર પરિક્રમાના તમામ 12 તબક્કાઓની નોંધપાત્ર અસરો જેવા વિવિધ તત્વો પરની સામગ્રીનો સમાવેશ થાય છે.

સાગર પરિક્રમા પરના પુસ્તકમાં સાગર પરિક્રમાની ઉત્પત્તિ, પશ્ચિમ કિનારા, પૂર્વ કિનારાની યાત્રાનું વિહંગાવલોકન અને મુખ્ય ટેક અવેઝને આવરી લેતા 7 પ્રકરણોનો સમાવેશ થાય છે. આ દસ્તાવેજ દરિયાઈ માછીમારોના પડકારો, તેમની સંસ્કૃતિ, ભારતની ધાર્મિક અને પરંપરાગત મત્સ્યપાલન વિરાસતની સમજ આપશે. સમગ્ર સાગર પરિક્રમાનું ટૂંકી ફિલ્મોના સ્વરૂપમાં દસ્તાવેજીકરણ કરવામાં આવ્યું છે, જેમાં લાભાર્થીઓ સાથે કેન્દ્રીય મંત્રીની તમામ પ્રવૃત્તિઓ, કાર્યક્રમો અને આદાનપ્રદાનનું પ્રદર્શન કરવામાં આવ્યું છે. વીડિયોમાં સાગર પરિક્રમા દરમિયાન જે પડકારોનો સામનો કરવો પડ્યો હતો તે પણ દર્શાવવામાં આવ્યો છે.

સાગર પરિક્રમાનો ઉદ્દેશ માછીમારો સુધી તેમના સંબંધિત ઘરઆંગણે પહોંચવાનો, તેમની સમસ્યાઓ સમજવાનો અને તેમની ફરિયાદોનું નિરાકરણ લાવવાનો, સરકારની વ્યવહારિક નીતિગત નિર્ણયોની જાણકારી આપવાનો, માછીમારીની સ્થાયી પદ્ધતિઓને પ્રોત્સાહન આપવાનો અને વિવિધ સરકારી યોજનાઓ અને કાર્યક્રમોનો પ્રચાર કરવાનો છે.

મત્સ્યોદ્યોગ ક્ષેત્રને સૂર્યોદય ક્ષેત્ર તરીકે ગણવામાં આવે છે અને સમાજના નબળા વર્ગના આર્થિક સશક્તિકરણ દ્વારા સમાન અને સર્વસમાવેશક વૃદ્ધિ લાવવાની અપાર સંભાવનાઓ ધરાવે છે. વૈશ્વિક મત્સ્ય ઉત્પાદનમાં 8% હિસ્સા સાથે, ભારત ત્રીજો સૌથી મોટો માછલી ઉત્પાદક, બીજો સૌથી મોટો એક્વાકલ્ચર ઉત્પાદક, સૌથી મોટો ઝીંગા ઉત્પાદક અને વિશ્વમાં ચોથો સૌથી મોટો સીફૂડ નિકાસકાર છે. સાગર પરિક્રમાનો હેતુ માછીમારો, દરિયાકાંઠાના સમુદાયો અને હિસ્સેદારો સાથે વાતચીત કરવા માટે ભારત સરકાર દ્વારા લાગુ કરવામાં આવી રહેલી વિવિધ મત્સ્યોદ્યોગ સંબંધિત યોજનાઓ અને કાર્યક્રમોની માહિતી પ્રસારિત કરવાનો છે અને માછીમાર લોકોને પડતી સમસ્યાઓને પણ સમજવાનો છે.

સાગર પરિક્રમા યાત્રા માત્ર 44 દિવસમાં 12 થી વધુ મનોહર તબક્કાઓમાં ફેલાયેલી છે. આ યાત્રા એક ઐતિહાસિક કાર્યક્રમ બની ગયો હતો, જેણે ભારતના વિવિધ દરિયાકિનારાના ચાકળામાં સાવચેતીપૂર્વક શોધખોળ કરી હતી, જે 8,118 કિલોમીટરમાંથી 7,986 કિલોમીટરની લંબાઈને આવરી લેતો હતો, જે તમામ દરિયાકાંઠાના રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના 80 દરિયાકિનારાના જિલ્લાઓના 3,071 માછીમારી ગામોને સ્પર્શતો હતો. ગુજરાતથી માંડવીથી પશ્ચિમ બંગાળમાં ગંગા સાગર સુધી આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓ સહિત સાગર પરિક્રમાએ એક અભ્યાસક્રમનો ચાર્ટ આપ્યો હતો, જેમાં 9 દરિયાકિનારાનાં રાજ્યો અને 4 કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોનો સમાવેશ થાય છે, જે 162 ઔપચારિક અને અનૌપચારિક આદાનપ્રદાન મારફતે માછીમારો અને હિતધારકો સાથે જોડાણ સુનિશ્ચિત કરે છે.

સાગર પરિક્રમા યાત્રા 5મી માર્ચ, 2022ના રોજ "ક્રાંતિ સે શાંતિ" ના સૂત્ર સાથે શરૂ થઈ, જેમાં માંડવી, ગુજરાતથી પોરબંદર ફેઝ-1 માં આવરી લેવામાં આવી, ત્યારબાદ સપ્ટેમ્બર 2022માં ફેઝ-2, માંગરોળ અને સુરત જેવા સ્થળોએ ફેલાયેલી. તબક્કો-III ગુજરાતના હજીરા પોર્ટથી શરૂ થયો હતો, જે મહારાષ્ટ્રની દરિયાકાંઠાની રેખાનું અન્વેષણ કરીને મુંબઈના સાસન ડોક ખાતે સમાપ્ત થયો હતો. તબક્કો-IV સુરતથી મુંબઈ સુધી વિસ્તરેલો, ત્યારપછી તબક્કો-V ગોવા અને કર્ણાટકમાં, મુરુડેશ્વર અને મેંગ્લોર જેવા દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોની શોધખોળ કરાઈ.

છઠ્ઠા તબક્કામાં આંદામાન અને નિકોબાર દ્વિપ સમૂહોમાં પ્રવેશ કરવામાં આવ્યો હતો, જ્યારે સાતમા તબક્કામાં થ્રિસુર અને કોચી સહિત કેરળના તટીય વિસ્તારોની શોધ કરવામાં આવી હતી. આઠમો તબક્કો કેરળ અને તમિલનાડુમાંથી પસાર થયો હતો, જે થુથુકુડી અને રામેશ્વરમ જેવા વિસ્તારોને સ્પર્શતો હતો.

નવમા તબક્કામાં તમિલનાડુ અને પુડુચેરીમાં થઈને ચેન્નાઈમાં નાગાપટ્ટિનમ અને કરાઈકલ જેવા વિવિધ સ્થળોએ થઈને પ્રવાસ ખેડ્યો હતો. પુડુચેરીમાં સંક્રમણ કરતા પહેલા વિશાખાપટ્ટનમ અને કાકીનાડા સહિત આંધ્રપ્રદેશમાં દસમા તબક્કાનો સમાવેશ થાય છે.

અગિયારમા તબક્કામાં ઓડિશાના તટીય જિલ્લાઓ જેવા કે ગંજામ અને ભદ્રકનો સમાવેશ થાય છે, જે પારાદીપ અને બાલાસોર જેવા વિસ્તારોમાં સમુદાયો સાથે સંકળાયેલા છે. અંતિમ તબક્કો-12 પશ્ચિમ બંગાળમાં પ્રવેશ્યો, જેમાં દીઘા અને ગંગા સાગરનો સમાવેશ થતો હતો.

સાગર પરિક્રમાના તમામ 12 તબક્કાઓ દરમિયાન કેન્દ્રીય મંત્રી શ્રી પરષોત્તમ રૂપાલાએ ડો. એલ. મુરુગન સાથે સાગર પરિક્રમાના નેતૃત્વ હેઠળના અન્ય મહાનુભાવોની ઉપસ્થિતિમાં માછીમારો, મત્સ્ય ખેડૂતો અને અન્ય હિતધારકો જેવા લાભાર્થીઓ સાથે વાર્તાલાપ કર્યો હતો. પીએમએમએસવાય યોજના હેઠળ લાભાર્થીઓને કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ (કેસીસી) અને અન્ય અસ્કયામતો (જેમ કે ટુ-વ્હીલર્સ અને આઇસ બોક્સ સાથે ફોર-વ્હીલર્સ વગેરે) દ્વારા સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. સાગર પરિક્રમા યાત્રાનાં તમામ તબક્કાઓમાં દરેક દરિયાકિનારાનાં રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોનાં લાભાર્થીઓએ સક્રિયપણે ભાગ લીધો હતો. આ યાત્રામાં વિવિધ સમીક્ષા સત્રો, ઓન-ગ્રાઉન્ડ ઇન્ટરેક્શન, કેસીસી માટે પ્રિ-સેચ્યુરેશન કેમ્પેઇન અને અન્ય ઇવેન્ટ્સનું અવલોકન કરવામાં આવ્યું હતું.

સાગર પરિક્રમાએ તેમના પડકારોને સ્વીકારીને લોકોના જીવનની ગુણવત્તા અને આર્થિક સુખાકારીમાં સુધારો કર્યો હતો અને માછીમારોને તેમના ઘરના દરવાજે જ સરકારી અધિકારીઓ સાથે વાતચીત કરવાની સારી તક પૂરી પાડી હતી. તેણે માછીમારો અને મત્સ્ય ખેડૂતોને તેમની ચિંતાઓનું નિરાકરણ કરવામાં મદદ કરવામાં અને પ્રધાનમંત્રી મત્સ્ય સંપદા યોજના (પીએમએમએસવાય), કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ (કેસીસી) અને ભારત સરકાર દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા અન્ય કાર્યક્રમો હેઠળ વિવિધ મત્સ્યપાલન યોજનાઓ મારફતે તેમના આર્થિક ઉત્થાનને સરળ બનાવવામાં મદદ કરવામાં મોટી અસર કરી છે.

એકંદરે, સાગર પરિક્રમા યાત્રાના 12 તબક્કાઓએ માછીમારોની વિકાસ વ્યૂહરચનામાં મોટા પાયે પરિવર્તન લાવ્યું છે. સાગર પરિક્રમા કાર્યક્રમને માછીમારો અને માછલી ઉછેરતા ખેડૂતોએ ખુલ્લા દિલથી આવકાર્યો હતો અને તેઓએ આને તેમના વિકાસના સાધન તરીકે જોયું છે. તેથી, આબોહવા પરિવર્તન અને ટકાઉ વિકાસ સહિત માછીમારો અને માછીમારોની આજીવિકા અને સર્વગ્રાહી વિકાસ પર આ સાગર પરિક્રમાનો પ્રભાવ ખૂબ જ પ્રભાવશાળી હતો.

AP/GP

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com