પંચાયતી રાજ મંત્રાલયનાં સચિવ શ્રી વિવેક ભારદ્વાજ 15 જાન્યુઆરી 2024નાં રોજ પંચાયતી રાજ મંત્રાલય (એમઓપીઆર)નાં નેતૃત્વ/વ્યવસ્થાપન વિકાસ કાર્યક્રમ અંતર્ગત પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓ (પીઆરઆઈ)નાં ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિઓ અને કાર્યકર્તાઓ માટે આ પ્રકારનાં પ્રથમ તાલીમ કાર્યક્રમનું ઉદઘાટન ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ મેનેજમેન્ટ અમદાવાદ (આઇઆઇએમએ) ખાતે કરશે. આ પ્રસંગે પંચાયતી રાજ મંત્રાલય અને ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ મેનેજમેન્ટ, અમદાવાદ વચ્ચે સમજૂતીકરાર (એમઓયુ)નું આદાન-પ્રદાન કરવામાં આવશે, જેથી આ કાર્યક્રમને કાર્યરત કરી શકાય, જેનો ઉદ્દેશ પાયાનાં સ્તરે નેતૃત્વ અને વ્યવસ્થાપન ક્ષમતા વધારવાનો છે.

આ પ્રસંગે પંચાયત, ગ્રામ ગૃહ નિર્માણ અને ગ્રામ વિકાસ વિભાગ, ગુજરાત સરકારના અગ્ર સચિવ સુશ્રી મોના ખંધર, આઈઆઈએમ અમદાવાદના નિયામક પ્રો.ભરત ભાસ્કર, સંયુક્ત સચિવ, પંચાયતી રાજ મંત્રાલયના વિકાસ આણંદ, પંચાયતી રાજ મંત્રાલયના નિયામકશ્રી વિપુલ ઉજ્જવલ તથા પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓના ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિઓ ઉપસ્થિત રહેશે.

આ પ્રારંભિક કાર્યક્રમ પંચાયતી રાજ મંત્રાલય દ્વારા 15 થી 19 જાન્યુઆરી, 2024થી હાથ ધરવામાં આવશે અને આઇઆઇએમએના કેમ્પસમાં જિલ્લા પંચાયતોના અધ્યક્ષો/પ્રમુખો અને મુખ્ય કાર્યકારી અધિકારીઓ સહિત ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિઓ અને અધિકારીઓને સ્થાયી વિકાસ લક્ષ્યાંકોના વિષયો અને વિવિધ સંસ્થાકીય અને કાર્યકારી મુદ્દાઓ પર તાલીમ આપવામાં આવશે.

પાયાના સ્તરે નેતૃત્વની ક્ષમતા વધારવા અને સમગ્ર દેશમાં પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓને મજબૂત કરવા અને ક્ષમતા નિર્માણને વેગ આપવા માટે પંચાયતી રાજ મંત્રાલયે પંચાયતી રાજ મંત્રાલયે પંચાયતી રાજ મંત્રાલયે પંચાયતી નેતા વચ્ચે નેતૃત્વ વિકાસ માટે એક કાર્યક્રમની કલ્પના કરી છે, જેઓ પાયાના સ્તરે પરિવર્તનનું નેતૃત્વ કરી રહ્યા છે. વ્યાવસાયિક નેતૃત્વ કૌશલ્ય વિકસાવવા મંત્રાલયે ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિઓ તેમજ પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓનાં કાર્યકર્તાઓ માટે નેતૃત્વ/વ્યવસ્થાપન વિકાસ કાર્યક્રમની યોજના રજૂ કરી છે. આ પહેલ અંતર્ગત રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોએ તેમના રાજ્ય/નજીકના વિસ્તારોમાં આઇઆઇએમ/આઇઆઇટી/ઇન્સ્ટિટ્યૂટ્સ ઓફ એક્સલન્સ સાથે જોડાણ કરવું પડશે, જે માટે તેમના પીઆરઆઇ પ્રતિનિધિઓ અને અધિકારીઓને તાલીમ આપવા એમઓયુ હાથ ધરવા પડશે. મંત્રાલય દ્વારા પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓ વચ્ચે નેતૃત્વ કૌશલ્ય વિકસાવવા માટે આ કાર્યક્રમની શરૂઆત કરવામાં આવી છે, જેથી નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયા વધુ સારી અને માહિતગાર બની શકે.

પ્રથમ બેચમાં વિવિધ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના જિલ્લા પંચાયત/જિલ્લા પરિષદના અધ્યક્ષો અને વરિષ્ઠ અધિકારીઓ ભાગ લેશે. એવી પણ અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે સહભાગી રાષ્ટ્રો તેમના વિસ્તારમાં પ્રતિષ્ઠિત સંસ્થાઓ સાથે જોડાણ કરવા માટે તેમના અંતે સમાન પ્રક્રિયા શરૂ કરશે.

પાંચ દિવસનો આ રહેણાંક કાર્યક્રમ પંચાયત આગેવાનોના કૌશલ્ય અને જ્ઞાનમાં વધારો કરવાના ઉદ્દેશ સાથેની એક પથપ્રદર્શક પહેલ છે, જેનો હેતુ તેઓ સરકારના ત્રીજા સ્તર તરીકે અસરકારક રીતે કાર્ય કરવા સક્ષમ બનાવે છે. આ પદ્ધતિનો ઉદ્દેશ ઉપસ્થિત લોકોને સંસાધનોના અસરકારક ઉપયોગ અને પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓની કામગીરી માટે નેતૃત્વ અને સંચાલકીય કુશળતાથી સજ્જ કરવાનો છે.

આ પ્રકારનો પ્રથમ તાલીમ કાર્યક્રમ – લીડરશીપ/મેનેજમેન્ટ ડેવલપમેન્ટ પ્રોગ્રામ – વિવિધ મોડ્યુલોને આવરી લે છે, જેમાં નેતૃત્વ અને ટીમવર્ક, નાણાકીય વ્યવસ્થાપન અને પંચાયતનું નાણાકીય પોષણ, અસરકારક સંચાર, પ્રોજેક્ટ મેનેજમેન્ટ અને મોનિટરિંગ, ડિજિટલ ટ્રાન્સફોર્મેશન, આઇસીટી અને અન્ય બાબતોનો સમાવેશ થાય છે. ઉલ્લેખનીય છે કે, આ કાર્યક્રમ સમાન પ્રકારની શ્રેણીબદ્ધ પહેલોની શરૂઆતને ચિહ્નિત કરે છે, જે ખાસ કરીને એપેક્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ્સ સાથે જોડાણમાં પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓ માટે ડિઝાઇન કરવામાં આવી છે.

પંચાયતી રાજ મંત્રાલય પંચાયત પ્રતિનિધિઓની તાલીમ, હેન્ડહોલ્ડિંગ અને સજ્જતાને પ્રાથમિકતા આપીને પાયાના શાસનના નવા યુગની શરૂઆત કરવા જઈ રહ્યું છે. સ્થાનિક વહીવટમાં આ મૂળભૂત નેતાઓની મુખ્ય ભૂમિકાને માન્યતા આપીને એમઓપીઆરનો ઉદ્દેશ જાહેર સેવા પ્રદાનનાં સર્વોચ્ચ માપદંડો સાથે સ્પર્ધા કરવા માટે તેમની ક્ષમતાઓમાં વધારો કરવાનો છે. પંચાયતો એ આપણી લોકશાહી પ્રણાલીનો પાયો છે, જે નાગરિકો અને સરકાર વચ્ચેના પ્રાથમિક ઇન્ટરફેસ તરીકે સેવા આપે છે. પાયાના સ્તરે નોંધપાત્ર પરિવર્તન લાવવા માટે એ જરૂરી છે કે, પંચાયતનાં પ્રતિનિધિઓ અને અધિકારીઓ માત્ર શુભ આશય ધરાવતાં હોય એટલું જ નહીં, પરંતુ સ્થાનિક સ્વરાજ્યનાં બહુમુખી પડકારોનું સમાધાન કરવા માટે જરૂરી જ્ઞાન અને કૌશલ્યોથી પણ સજ્જ હોય. વિસ્તૃત તાલીમ કાર્યક્રમોની શ્રૃંખલા મારફતે પંચાયતી રાજ મંત્રાલય શાસનનાં વિવિધ પાસાંઓમાં પંચાયતી નેતાઓ અને કાર્યકર્તાઓની ક્ષમતા વધારવા કટિબદ્ધ છે. આ તાલીમ મોડ્યુલમાં વિવિધ વિષયોને આવરી લેવામાં આવશે, જેમાં અસરકારક નેતૃત્વ, નાણાકીય વ્યવસ્થાપન, સામુદાયિક જોડાણ, ડિજિટલ સાક્ષરતા, સ્થાયી વિકાસ – સ્થાયી વિકાસનાં સ્થાનિક લક્ષ્યાંકો (એલએસડીજી) હાંસલ કરવા સમુદાયોને પ્રેરિત કરવા અને માર્ગદર્શન આપવા નેતૃત્વનાં ગુણો સ્થાપિત કરવા સામેલ છે.

પંચાયતોના પ્રતિનિધિઓ અને પદાધિકારીઓના વિકાસમાં રોકાણ કરીને એમઓપીઆર એક લહેરિયું અસરની કલ્પના કરે છે જે દેશભરના સમુદાયોને હકારાત્મક અસર કરશે. છેવટનું ધ્યેય પાયાના સ્તરના નેતાઓની એક એવી કેડર રચવાનું છે કે જેઓ માત્ર પૂર્ણ જ ન થાય પણ જાહેર સેવાના સર્વોચ્ચ ધોરણોને ઓળંગી જાય, જે તળિયાના સ્તરે હકારાત્મક પરિવર્તનને આગળ ધપાવે.

પાર્શ્વ ભાગ

અત્યાર સુધી પંચાયતી રાજ મંત્રાલય તેની વિવિધ ક્ષમતા નિર્માણ યોજનાઓ/કાર્યક્રમો હેઠળ રાજ્ય અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશના પંચાયતી રાજ વિભાગો સાથે જોડાણમાં, હવે, નવસંશોધિત રાષ્ટ્રીય ગ્રામ ગ્રામ સ્વરાજ અભિયાન (આરજીએસએ) હેઠળ, યોજના, રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ વિકાસ અને પંચાયતી રાજ (એનઆઇઆરડીએન્ડપીઆર) અને રાજ્ય ગ્રામીણ સંસ્થાઓના રાજ્ય સંસ્થાનો દ્વારા ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિઓ (ઇઆર), પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓ (પીઆરઆઈ)ના અધિકારીઓ અને અધિકારીઓને શાસન ક્ષમતાઓનું નિર્માણ કરવા માટે તાલીમ પ્રદાન કરે છે. વિકાસ અને પંચાયતી રાજ (એસઆઇઆરડીએન્ડપીઆર) પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓ (પીઆરઆઈ)ના ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિઓ (ઇઆર)ના ક્ષમતા નિર્માણ અને તાલીમના આ ધ્યેય માટે એક મહાન છલાંગ તરીકે, પંચાયતી રાજ મંત્રાલયે રાજ્ય સરકારોના સહયોગથી ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ મેનેજમેન્ટ, અમદાવાદ જેવી પ્રતિષ્ઠિત મેનેજમેન્ટ સંસ્થાઓને તેમની શાસન ક્ષમતાઓ ઉપરાંત વિવિધ પાસાઓમાં તેમની વ્યવસ્થાપન ક્ષમતાઓને વધુ વેગ આપવા માટે તાલીમ આપવા માટે તેમને તાલીમ આપવા માટે જોડાણ કર્યું છે.

YP/JD