ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗରେ ଥିବା ଅତି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ପ୍ରଥମ ନିଲାମ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆସନ୍ତାକାଲି ଅର୍ଥାତ୍ ୨୯ ନଭେମ୍ବରରେ କରାଯିବ । କେନ୍ଦ୍ର ଖଣି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ପକ୍ଷରୁ ଏଭଳି ଖଣିର ନିଲାମ କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରଥମ ଥର ହେବାକୁ ଯାଉଛି । ଏହି ନିଲାମ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ କେନ୍ଦ୍ର ଖଣି, କୋଇଲା ଓ ସଂସଦୀୟ ବ୍ୟାପାର ମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ପ୍ରହଲ୍ଲାଦ ଜୋଷୀ ଉଦ୍‌ଘାଟନ କରିବେ । ଏଥିରେ ୨୦ଟି ଖଣିର ନିଲାମ କରାଯିବ । ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ଭାଗରେ ଅତି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜ ଥିବା ଏହି ଖଣି ସବୁ ରହିଛି । ଇ-ଅକ୍ସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ (ଅନ୍‌ଲାଇନ) ଏହି ନିଲାମ କାର୍ଯ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ୱଚ୍ଛତାର ସହ ସମ୍ପନ୍ନ ହେବ । ଏଭଳି ଖଣିର ନିଲାମ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କର ଏକ ଐତିହାସିକ ନିଷ୍ପତ୍ତି; କାରଣ ଏହା ଦ୍ୱାରା ଆମ ଦେଶର ଅର୍ଥନୀତି ସମୃଦ୍ଧ ହେବା ସହିତ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ । ସର୍ବୋପରି ଭାରତର ପାରମ୍ପରିକ ପ୍ରଦୂଷଣ ବହୁଳ ଇନ୍ଧନ ଓ ଊର୍ଜା ବ୍ୟବହାର ପରିହାର କରି ଏହି ନୂଆ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଊର୍ଜା ହାସଲ କରିବାକୁ ଯେଉଁ ପ୍ରୟାସ ଚଳାଇଛି ତାହା ସଫଳ ହୋଇପାରିବ । 

ଆମ ଦେଶର ଅର୍ଥନୀତିକ ବିକାଶ ଓ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ଅତି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ଉପଯୋଗ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପଡିଛି । ବିଶେଷକରି ନୂଆ ଊର୍ଜା କ୍ଷେତ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ପାଇଁ ଏଭଳି ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ବିଶେଷ ପ୍ରୟୋଜନିୟତା ରହିଥିବାବେଳେ ତାହା ଯଥେଷ୍ଟ ମିଳୁନାହିଁ । ତେଣୁ ମାଟି ତଳେ ରହିଥିବା ଏହି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜକୁ ଉତ୍ତୋଳନ କରି ଭାରତ ତାହାର ବିନିଯୋଗ କରିବାକୁ ଯାଉଛି । ଯେଉଁ ଅଳ୍ପ କେତେକ ଦେଶରେ ଏଭଳି ଅତି ମୂଲ୍ୟବାନ ଖଣିଜ ସମ୍ପଦ ରହିଛି ସେମାନେ ଅନ୍ୟ ଦେଶକୁ ତାହାର ଯୋଗାଣ ଓ ବିକ୍ରିବଟା ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଲଗାଇଛନ୍ତି । ଫଳରେ ଏହି ଖଣିଜର ଯୋଗାଣ ଶୃଙ୍ଖଳା ବିପଦର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଛି । ଏସବୁ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟରେ ଲିଥିୟମ, ଗ୍ରାଫାଇଟ୍‌, କୋବାଲ୍ଟ, ଟାଇଟାନିୟମ ଓ ବିରଳ ମୃତ୍ତିକାର ଉପାଦାନ ଆରଇଇ ଆଦି ଅନ୍ୟତମ । କେବଳ ଭାରତ ନୁହେଁ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱର ଅର୍ଥନୀତି ଭବିଷ୍ୟତରେ ଏହି ବିରଳ ଓ ଅତି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବ ।

୨୦୩୦ ସୁଦ୍ଧା ଭାରତ ତାହାର ମୋଟ ବିଜୁଳି ଆବଶ୍ୟକତାର ୫୦ ଶତାଂଶ ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଉତ୍ସରୁ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାର ସାମର୍ଥ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଘୋଷଣା କରିଛି । ଏହି ବିଜୁଳି ଅଣ ଜୈବିକ ଉତ୍ସରୁ ସଂଗୃହୀତ ହେବ ଏବଂ କୋଇଲା ଓ ପେଟ୍ରୋଲିୟମକୁ ଜାଳେଣି ଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରି ତାପଜ ବିଜୁଳି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ନାହିଁ । ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ଭାରତର ଊର୍ଜା ପରିବର୍ତ୍ତନ ଉଦ୍ୟମରେ ପାରମ୍ପରିକ ଇନ୍ଧନ ଚାଳିତ ଯାନବାହନକୁ ଅବ୍ୟାହତି ଦିଆଯାଇ ତା’ ସ୍ଥାନରେ ବିଜୁଳି ଚାଳିତ ଯାନ, ପବନ ଓ ସୌର ଚାଳିତ ଶକ୍ତି ପ୍ରକଳ୍ପ ତଥା ବ୍ୟାଟେରୀ ଷ୍ଟୋରେଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଏଥି ପାଇଁ ଲିଥିୟମ, ଗ୍ରାଫାଇଟ୍‌, କୋବାଲ୍ଟ, ଟାଇଟାନିୟମ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିରଳ ମୃତ୍ତିକାର ଆବଶ୍ୟକତା ଅଧିକ । କେବଳ ଊର୍ଜା କ୍ଷେତ୍ର ନୁହେଁ ଏସବୁ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରତିରକ୍ଷା, କୃଷି, ଔଷଧ ଉତ୍ପାଦନ, ହାଇଟେକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋନିକ୍ସ, ଟେଲି ଯୋଗାଯୋଗ, ପରିବହନ ଗିଗାଫ୍ୟାକ୍ଟ୍ରି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଧିକ । ଏସବୁ କ୍ଷେତ୍ରର ଚାହିଦା ପୂରଣ ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବଜାରକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଏଭଳି ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ମିଳୁନାହିଁ । ତେଣୁ ଭାରତର ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ନିରାପତ୍ତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନିଜସ୍ୱ ଖଣିଜ ଉତ୍ସର ବ୍ୟବହାର ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପଡିଛି । 

୨୦୨୩ ଅଗଷ୍ଟ ୧୭ ତାରିଖରେ ସରକାର ଏମ୍‌ଏମ୍‌ଡିଆଇ ଆଇନରେ ସଂଶୋଧନ କରି ଏଥିରେ ୨୪ଟି ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥକୁ ଅତି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ (କ୍ରିଟିକାଲ) ଓ ରଣକୌଶଳାତ୍ମକ (ଷ୍ଟ୍ରାଟେଜିକ୍‌)ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କରିଛନ୍ତି । ଏହି ସଂଶୋଧନ ଫଳରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଏସବୁ ଖଣିଜର ଉତ୍ତୋଳନ ଅଧିକାର ପାଇଛନ୍ତି । ଏହି ଖଣି ନିଲାମରୁ ଯେଉଁ ରାଜସ୍ୱ ମିଳିବ ତାହାର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଂଶ ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ । ଏଥି ପାଇଁ ଏସବୁ ଖଣିଜର ରୟାଲିଟି ହାରରେ ମଧ୍ୟ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଛି । ଖଣି ନିଲାମଧାରୀଙ୍କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ଏସବୁ ଖଣିଜ ମୂଲ୍ୟକୁ ମଧ୍ୟ ସରକାର ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

ପ୍ଲାଟିନମ୍ ବର୍ଗର ଖଣିଜର ରୟାଲିଟି ହାର ୪ ଶତାଂଶ, ମୋଲିବଡେନମ୍‌ର ୭.୫ %, ଗ୍ଲକୁନାଇଟ୍ ଓ ପଟାସର ହାର ୨. ୫% ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇ ୨୦୨୨ ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରୁ ଏହାକୁ ଲାଗୁ କରାଯାଇଛି । ସେହିଭଳି୨୦୨୩ ଅକ୍ଟେବାର ୧୨ରେ ସରକାର ଲିଥିୟମର ରୟାଲିଟି ହାର ୩%, ନାୟୋବିୟମ୍‌ର ୩ ଶତାଂଶ ଓ ଆଇଇଇ (ବିରଳ ମୃତ୍ତିକା)ର ରୟାଲିଟି ହାର ଏକ ଶତାଂଶ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି ।

 ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଦେଶର ଏଭଳି ୨୦ଖଣିର ନିଲାମ କାର୍ଯ୍ୟ ଆସନ୍ତାକାଲିଠାରୁ ଅନ୍‌ଲାଇନରେ ଆରମ୍ଭ ହେବ । ଏହା ଇ-ଅକ୍ସନ ହେଉଥିବାରୁ ଏହି କାମ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ୱଚ୍ଛ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ କରାଯିବ । ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ଓ ଖଣିର ନାମ, ନିଲାମର ସର୍ତ୍ତାବଳୀ, ସମୟସୀମା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସୂଚନା ଏମ୍‌ଏସ୍‌ଟିସି ଅକ୍‌ସନ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଆଟ୍ ..... ରେ ଉପଲବ୍ଧ ହେବ । ନଭେମ୍ବର୨୯ ତାରିଖ ସନ୍ଧ୍ୟା ୬ଟାରୁ ଏହି ପ୍ଲାର୍ଟଫର୍ମକୁ ଆକ୍‌ସେସ କରିହେବ । ଦୁଇ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଆସେଣ୍ଡିଂ ଫରୱାର୍ଡ ଅକ୍ସନ ପ୍ରସେସରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଭାବରେ ଏହି ନିଲାମ ଆକ୍ସନ କରାଯିବ। ଯେଉଁ ନିଲାମ ଡକାଳି ଏଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ ସର୍ବାଧିକା ବୋଲି (ହାଇଏଷ୍ଟେ ବିଡିଂ) ଲଗାଇବେ ତାଙ୍କୁ ନିଲାମ ଦିଆଯିବ ।

*****

TKM/SLP