പ്രധാനമന്ത്രിയുടെ ഓഫീസ്‌
azadi ka amrit mahotsav

ഇന്ത്യയുടെയും അമേരിക്കയുടെയും സംയുക്ത പ്രസ്താവന

Posted On: 08 SEP 2023 11:02PM by PIB Thiruvananthpuram

ഇന്ത്യയും അമേരിക്കയും തമ്മിലുള്ള ഉറ്റവും ശാശ്വതവുമായ പങ്കാളിത്തം ഊട്ടിയുറപ്പിച്ചുകൊണ്ട് പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്ര മോദി ഇന്ന് ഇന്ത്യയിലേക്ക് അമേരിക്കൻ പ്രസിഡന്റ് ജോസഫ് ആർ ബൈഡൻ ജൂനിയറിനെ സ്വാഗതം ചെയ്തു. പ്രധാനമന്ത്രി മോദിയുടെ ചരിത്രപരമായ, 2023 ജൂണിലെ വാഷിംഗ്ടൺ സന്ദർശനത്തിന്റെ ഗംഭീര  നേട്ടങ്ങൾ നടപ്പിലാക്കുന്നതിനുള്ള ഗണ്യമായ പുരോഗതിക്ക് നേതാക്കൾ അഭിനന്ദനം അറിയിച്ചു.

 വിശ്വാസവും പരസ്പര ധാരണയും അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ഇന്ത്യ-യു.എസ് തന്ത്രപരമായ പങ്കാളിത്തം , തങ്ങളുടെ ബഹുമുഖ ആഗോള അജണ്ടയുടെ എല്ലാ തലങ്ങളിലേയ്ക്കും   രൂപാന്തരപ്പെടുത്തുന്നതിനുള്ള പ്രവർത്തനങ്ങൾ തുടരാൻ നേതാക്കൾ തങ്ങളുടെ ഗവണ്മെന്റുകളോട്  ആഹ്വാനം ചെയ്തു. . സ്വാതന്ത്ര്യം, ജനാധിപത്യം, മനുഷ്യാവകാശങ്ങൾ, ഉൾപ്പെടുത്തൽ, ബഹുസ്വരത, എല്ലാ പൗരന്മാർക്കുമുള്ള തുല്യ അവസരങ്ങൾ എന്നിവയുടെ പൊതുവായ  മൂല്യങ്ങൾ നമ്മുടെ രാജ്യങ്ങൾ ആസ്വദിക്കുന്ന വിജയത്തിന് നിർണായകമാണെന്നും ഈ മൂല്യങ്ങൾ നമ്മുടെ ബന്ധത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്തുമെന്നും നേതാക്കൾ വീണ്ടും ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു.

ഒരു ഫോറമെന്ന നിലയിൽ ജി20 എങ്ങനെയാണ് സുപ്രധാന ഫലങ്ങൾ നൽകുന്നതെന്ന് കൂടുതൽ പ്രകടമാക്കിയതിന് ഇന്ത്യയുടെ ജി20 പ്രസിഡൻസിയെ പ്രസിഡന്റ് ബൈഡൻ അഭിനന്ദിച്ചു. നേതാക്കൾ ജി20യോടുള്ള തങ്ങളുടെ പ്രതിബദ്ധത ആവർത്തിച്ച് ഉറപ്പിക്കുകയും ന്യൂഡൽഹിയിൽ നടക്കുന്ന ജി20 നേതാക്കളുടെ ഉച്ചകോടിയുടെ ഫലങ്ങൾ സുസ്ഥിര വികസനം ത്വരിതപ്പെടുത്തുക, ബഹുമുഖ സഹകരണം ശക്തിപ്പെടുത്തുക, നമ്മുടെ ഏറ്റവും വലിയ പൊതു പൊതു നയങ്ങളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നതിനായി ആഗോളതലത്തിൽ സമവായം കെട്ടിപ്പടുക്കുക, ബഹുമുഖ വികസന ബാങ്കുകളെ അടിസ്ഥാനപരമായി പുനർരൂപകൽപ്പന ചെയ്യുന്നതും വികസിപ്പിക്കുന്നതും ഉൾപ്പെടെയുള്ള വെല്ലുവിളികൾ. നേരിടുക  തുടങ്ങിയ പങ്കിട്ട ലക്ഷ്യങ്ങൾ മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോകുമെന്ന് ആത്മവിശ്വാസം പ്രകടിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. 

സ്വതന്ത്രവും തുറന്നതും ഉൾക്കൊള്ളുന്നതും പ്രതിരോധശേഷിയുള്ളതുമായ ഇന്തോ-പസഫിക്കിനെ പിന്തുണയ്ക്കുന്നതിൽ ക്വാഡിന്റെ പ്രാധാന്യം പ്രധാനമന്ത്രി മോദിയും പ്രസിഡന്റ് ബൈഡനും ആവർത്തിച്ചു ഊന്നി പറഞ്ഞു . 2024-ൽ ഇന്ത്യ ആതിഥേയത്വം വഹിക്കുന്ന അടുത്ത ക്വാഡ് നേതാക്കളുടെ ഉച്ചകോടിയിലേക്ക് പ്രസിഡന്റ് ബൈഡനെ സ്വാഗതം ചെയ്യാൻ ഉറ്റുനോക്കുകയാണെന്ന്  പ്രധാനമന്ത്രി മോദി  പറഞ്ഞു  . 2023 ജൂണിൽ ഐപിഒഐയിൽ ചേരാനുള്ള യുഎസ് തീരുമാന ത്തെ  തുടർന്ന് വ്യാപാര കണക്റ്റിവിറ്റിയിലും സമുദ്ര ഗതാഗതത്തിലും  ഇൻഡോ-പസഫിക് ഓഷ്യൻസ് ഇനീഷ്യേറ്റീവ് പില്ലറിനെ നയിക്കുന്നതിൽ  സഹായകരിക്കാനുള്ള  യുഎസ് തീരുമാനത്തെ ഇന്ത്യ സ്വാഗതം ചെയ്തു. 

ആഗോള ഭരണം കൂടുതൽ ഉൾക്കൊള്ളുന്നതും പ്രാതിനിധ്യവുമുള്ളതായിരിക്കണം എന്ന കാഴ്ചപ്പാട് തുടർന്നും പങ്കുവച്ചുകൊണ്ട്   പ്രസിഡന്റ് ബൈഡൻ, ഇന്ത്യ സ്ഥിരാംഗമായുള്ള  പരിഷ്കരിച്ച യുഎൻ സുരക്ഷാ കൗൺസിലിനുള്ള തന്റെ പിന്തുണ ആവർത്തിച്ച് ഉറപ്പിച്ചു. ഈ സാഹചര്യത്തിൽ യുഎൻഎസ്‌സിയിലെ 2028-29 ൽ   ശാശ്വതമല്ലാത്ത സീറ്റിലേയ്ക്കുള്ള  സ്ഥാനാർത്ഥിത്വത്തെ ഒരിക്കൽ കൂടി സ്വാഗതം ചെയ്തു.   ബഹുമുഖ സംവിധാനത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്തുകയും പരിഷ്കരിക്കുകയും ചെയ്യേണ്ടതിന്റെ ആവശ്യകത നേതാക്കൾ ഒരിക്കൽ കൂടി അടിവരയിട്ടു, അതുവഴി അത് സമകാലിക യാഥാർത്ഥ്യങ്ങളെ നന്നായി പ്രതിഫലിപ്പിക്കുകയും യുഎൻ സുരക്ഷാ കൗൺസിലിലെ അംഗത്വത്തിന്റെ ശാശ്വതവും ശാശ്വതമല്ലാത്തതുമായ വിഭാഗങ്ങളുടെ വിപുലീകരണം ഉൾപ്പെടെ സമഗ്രമായ യുഎൻ പരിഷ്കരണ അജണ്ടയിൽ പ്രതിജ്ഞാബദ്ധമായി തുടരുകയും ചെയ്യും.

പ്രധാനമന്ത്രി മോദിയും പ്രസിഡന്റ് ബൈഡനും ഞങ്ങളുടെ തന്ത്രപരമായ പങ്കാളിത്തം ആഴത്തിലാക്കുന്നതിൽ സാങ്കേതികവിദ്യയുടെ നിർവചിക്കുന്ന പങ്ക് ആവർത്തിച്ച് സ്ഥിരീകരിക്കുകയും ഇന്ത്യ-യുഎസ് വഴി നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ശ്രമങ്ങളെ പ്രശംസിക്കുകയും ചെയ്തു. നമ്മുടെ പങ്കിട്ട മൂല്യങ്ങളെയും ജനാധിപത്യ സ്ഥാപനങ്ങളെയും ശക്തിപ്പെടുത്തുന്ന പരസ്പര വിശ്വാസത്തെയും വിശ്വാസത്തെയും അടിസ്ഥാനമാക്കി തുറന്നതും ആക്സസ് ചെയ്യാവുന്നതും സുരക്ഷിതവും പ്രതിരോധശേഷിയുള്ളതുമായ സാങ്കേതിക പരിസ്ഥിതി വ്യവസ്ഥകളും മൂല്യ ശൃംഖലകളും നിർമ്മിക്കുന്നതിനുള്ള ക്രിട്ടിക്കൽ ആൻഡ് എമർജിംഗ് ടെക്നോളജി (iCET) സംരംഭം. 2024-ന്റെ തുടക്കത്തിൽ, ഇരു രാജ്യങ്ങളിലെയും ദേശീയ സുരക്ഷാ ഉപദേഷ്ടാക്കളുടെ നേതൃത്വത്തിൽ, അടുത്ത വാർഷിക iCET അവലോകനത്തിലേക്ക് ആക്കം കൂട്ടുന്നത് തുടരുന്നതിന്, 2023 സെപ്റ്റംബറിൽ ഐസിഇടിയുടെ ഒരു ഇടക്കാല അവലോകനം നടത്താൻ യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സും ഇന്ത്യയും ഉദ്ദേശിക്കുന്നു.

പ്രധാനമന്ത്രി മോദിയും പ്രസിഡന്റ് ബൈഡനും തങ്ങളുടെ തന്ത്രപരമായ പങ്കാളിത്തം ആഴത്തിലാക്കുന്നതിൽ സാങ്കേതികവിദ്യയുടെ നിർവചിക്കുന്ന പങ്ക് ആവർത്തിച്ച് സ്ഥിരീകരിക്കുകയും ഇന്ത്യ-യുഎസ്  ഇനിഷിയേറ്റീവ് വഴി നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ശ്രമങ്ങളെ പ്രശംസിക്കുകയും ചെയ്തു. നമ്മുടെ പങ്കിട്ട മൂല്യങ്ങളെയും ജനാധിപത്യ സ്ഥാപനങ്ങളെയും ശക്തിപ്പെടുത്തുന്ന പരസ്പര വിശ്വാസത്തെയും വിശ്വാസത്തെയും അടിസ്ഥാനമാക്കി തുറന്നതും ആക്സസ് ചെയ്യാവുന്നതും സുരക്ഷിതവും പ്രതിരോധശേഷിയുള്ളതുമായ സാങ്കേതിക പരിസ്ഥിതി വ്യവസ്ഥകളും മൂല്യ ശൃംഖലകളും നിർമ്മിക്കുന്നതിനുള്ള ക്രിട്ടിക്കൽ ആൻഡ് എമർജിംഗ് ടെക്നോളജി (iCET) സംരംഭം. 2024-ന്റെ തുടക്കത്തിൽ, ഇരു രാജ്യങ്ങളിലെയും ദേശീയ സുരക്ഷാ ഉപദേഷ്ടാക്കളുടെ നേതൃത്വത്തിൽ, അടുത്ത വാർഷിക iCET അവലോകനത്തിലേക്ക് ആക്കം കൂട്ടുന്നത് തുടരുന്നതിന്, 2023 സെപ്റ്റംബറിൽ ഐസിഇടിയുടെ ഒരു ഇടക്കാല അവലോകനം നടത്താൻ അമേരിക്കയും  ഇന്ത്യയും ഉദ്ദേശിക്കുന്നു.

 ചന്ദ്രന്റെ ദക്ഷിണ ധ്രുവ മേഖലയിൽ  ചന്ദ്രയാൻ -3ന്റെ ചരിത്രപരമായ ലാൻഡിംഗിലും ഇന്ത്യയുടെ ആദ്യ സൗരോർജ്ജ ദൗത്യമായ ആദിത്യ-എൽ 1 ന്റെ വിജയകരമായ വിക്ഷേപണത്തിലും പ്രധാനമന്ത്രി മോദിയെയും ഇന്ത്യൻ ബഹിരാകാശ ഗവേഷണ സ്ഥാപനത്തിലെ (ഐഎസ്ആർഒ) ശാസ്ത്രജ്ഞരെയും എഞ്ചിനീയർമാരെയും പ്രസിഡന്റ് ബൈഡൻ അഭിനന്ദിച്ചു. . ബഹിരാകാശ സഹകരണത്തിന്റെ എല്ലാ മേഖലകളിലും പുതിയ അതിരുകളിൽ എത്തിച്ചേരാനുള്ള ഒരു മാർഗ്ഗം  നിശ്ചയിച്ചിട്ടുള്ള നേതാക്കൾ, നിലവിലുള്ള ഇന്ത്യ-യു.എസ്   സിവിൽ സ്പേസ് ജോയിന്റ് വർക്കിംഗ് ഗ്രൂപ്പിന്  കീഴിൽ വാണിജ്യ ബഹിരാകാശ സഹകരണത്തിനായി ഒരു വർക്കിംഗ് ഗ്രൂപ്പ് സ്ഥാപിക്കുന്നതിനുള്ള ശ്രമങ്ങളെ സ്വാഗതം ചെയ്തു. ബഹിരാകാശ പര്യവേക്ഷണത്തിൽ തങ്ങളുടെ പങ്കാളിത്തം കൂടുതൽ ആഴത്തിലാക്കാൻ തീരുമാനിച്ചുകൊണ്ട്, ISRO യും നാഷണൽ എയറോനോട്ടിക്‌സ് ആൻഡ് സ്‌പേസ് അഡ്മിനിസ്‌ട്രേഷനും (NASA) 2024-ൽ അന്താരാഷ്ട്ര ബഹിരാകാശ നിലയത്തിലേക്ക് സംയുക്ത ശ്രമം നടത്തുന്നതിനുള്ള രീതികൾ, 2023 അവസാനത്തോടെ മനുഷ്യ ബഹിരാകാശ യാത്രാ സഹകരണത്തിനുള്ള തന്ത്രപരമായ ചട്ടക്കൂട് അന്തിമമാക്കുക,  ശേഷി വർദ്ധിപ്പിക്കൽ, പരിശീലനം എന്നിവയെക്കുറിച്ച് ചർച്ചകൾ ആരംഭിച്ചിട്ടുണ്ട്.  മൈനർ പ്ലാനറ്റ് സെന്റർ വഴി ഛിന്നഗ്രഹ കണ്ടെത്തലിലും ട്രാക്കിംഗിലും ഇന്ത്യയുടെ പങ്കാളിത്തത്തിൽ യൂ .എസ് സഹായം  ഉൾപ്പെടെ ഛിന്നഗ്രഹങ്ങളുടെയും ഭൂമിക്ക് സമീപമുള്ള വസ്തുക്കളുടെയും ആഘാതത്തിൽ നിന്ന് ഭൂമിയെയും ബഹിരാകാശ ആസ്തികളെയും സംരക്ഷിക്കുന്നതിനായി ഗ്രഹ പ്രതിരോധത്തിൽ ഏകോപനം വർദ്ധിപ്പിക്കാൻ ഇന്ത്യയും അമേരിക്കയും ഉദ്ദേശിക്കുന്നു. 

പ്രതിരോധശേഷിയുള്ള ആഗോള സെമി കണ്ടക്ടർ വിതരണ ശൃംഖലകൾ നിർമ്മിക്കുന്നതിനുള്ള തങ്ങളുടെ പിന്തുണ നേതാക്കൾ ആവർത്തിച്ചു, ഇക്കാര്യത്തിൽ മൈക്രോചിപ്പ് ടെക്‌നോളജി, ഇൻ‌കോർപ്പറേറ്റ്, ഇന്ത്യയിൽ അതിന്റെ ഗവേഷണ-വികസന സാന്നിധ്യം വിപുലീകരിക്കുന്നതിന് ഏകദേശം 300 മില്യൺ യുഎസ് ഡോളർ നിക്ഷേപിക്കുന്നതിനുള്ള ബഹുവർഷ സംരംഭവും അഡ്വാൻസ്ഡ് മൈക്രോ ഉപകരണത്തിന്റെ പ്രഖ്യാപനവും ചൂണ്ടിക്കാട്ടി. ഇന്ത്യയിൽ ഗവേഷണം, വികസനം, എഞ്ചിനീയറിംഗ് പ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവ വികസിപ്പിക്കുന്നതിനായി അടുത്ത അഞ്ച് വർഷത്തിനുള്ളിൽ ഇന്ത്യയിൽ 400 മില്യൺ യുഎസ് ഡോളർ നിക്ഷേപിക്കുക. 2023 ജൂണിൽ യുഎസ് കമ്പനികൾ, മൈക്രോൺ, എൽഎഎം റിസർച്ച്, അപ്ലൈഡ് മെറ്റീരിയലുകൾ എന്നിവ നടത്തിയ പ്രഖ്യാപനങ്ങൾ നടപ്പിലാക്കുന്നതിൽ നേതാക്കൾ സംതൃപ്തി രേഖപ്പെടുത്തി.

സുരക്ഷിതവും വിശ്വസനീയവുമായ ടെലികമ്മ്യൂണിക്കേഷനുകൾ, പ്രതിരോധശേഷിയുള്ള വിതരണ ശൃംഖലകൾ, ആഗോള ഡിജിറ്റൽ ഉൾപ്പെടുത്തൽ എന്നിവയുടെ കാഴ്ചപ്പാട് പങ്കുവെച്ചുകൊണ്ട്, അലയൻസ് ഫോർ ടെലികമ്മ്യൂണിക്കേഷൻസ് ഇൻഡസ്ട്രി നടത്തുന്ന ഭാരത് 6 ജി അലയൻസും നെക്സ്റ്റ് ജി അലയൻസും തമ്മിലുള്ള ധാരണാപത്രം  ഒപ്പുവെക്കുന്നതിനെ പ്രധാനമന്ത്രി മോദിയും പ്രസിഡന്റ് ബിഡനും സ്വാഗതം ചെയ്തു. വെണ്ടർമാരും ഓപ്പറേറ്റർമാരും തമ്മിലുള്ള പൊതു-സ്വകാര്യ സഹകരണം ആഴത്തിലാക്കുന്നതിനുള്ള ആദ്യപടിയായി പരിഹാരങ്ങൾ. ഓപ്പൺ RAN മേഖലയിലെ സഹകരണത്തിലും 5G/6G സാങ്കേതികവിദ്യകളിലെ ഗവേഷണത്തിലും വികസനത്തിലും ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിച്ച് രണ്ട് സംയുക്ത ടാസ്‌ക് ഫോഴ്‌സുകളുടെ സജ്ജീകരണവും അവർ അംഗീകരിച്ചു. ഒരു പ്രമുഖ ഇന്ത്യൻ ടെലികോം ഓപ്പറേറ്ററിൽ ഒരു 5G ഓപ്പൺ RAN പൈലറ്റ് ഫീൽഡ് വിന്യാസത്തിന് മുമ്പ് ഒരു യുഎസ് ഓപ്പൺ RAN നിർമ്മാതാവ് ഏറ്റെടുക്കും. യു.എസ്. റിപ്പ് ആൻഡ് റീപ്ലേസ് പ്രോഗ്രാമിൽ ഇന്ത്യൻ കമ്പനികളുടെ പങ്കാളിത്തം പ്രതീക്ഷിക്കുന്നത് നേതാക്കൾ തുടരുന്നു; അമേരിക്കയിൽ റിപ്പ് ആൻഡ് റീപ്ലേസ് പൈലറ്റിനുള്ള ഇന്ത്യയുടെ പിന്തുണയെ പ്രസിഡന്റ് ബൈഡൻ സ്വാഗതം ചെയ്തു.

അന്താരാഷ്‌ട്ര ക്വാണ്ടം വിനിമയ അവസരങ്ങൾ സുഗമമാക്കുന്നതിനുള്ള പ്ലാറ്റ്‌ഫോമായ ക്വാണ്ടം എൻടാംഗിൾമെന്റ് എക്‌സ്‌ചേഞ്ചിലൂടെയും ക്വാണ്ടം ഡൊമെയ്‌നിൽ ഇന്ത്യയുമായി സഹകരിച്ച് പ്രവർത്തിക്കാനുള്ള പ്രതിബദ്ധത അമേരിക്ക ആവർത്തിച്ചു. ഇന്ത്യയുടെ എസ്.എൻ.ന്റെ പങ്കാളിത്തത്തെ സ്വാഗതം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. ബോസ് നാഷണൽ സെന്റർ ഫോർ ബേസിക് സയൻസസ്, കൊൽക്കത്ത, ക്വാണ്ടം ഇക്കണോമിക് ഡെവലപ്‌മെന്റ് കൺസോർഷ്യത്തിൽ അംഗമായി. ഇന്ത്യൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ടെക്നോളജി (ഐഐടി) ബോംബെ ചിക്കാഗോ ക്വാണ്ടം എക്സ്ചേഞ്ചിൽ ഒരു അന്താരാഷ്ട്ര പങ്കാളിയായി ചേർന്നതും അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടു.

ബയോടെക്‌നോളജിയിലും ബയോ മാനുഫാക്ചറിംഗ് നൂതനാശയങ്ങളിലും ശാസ്ത്രീയവും സാങ്കേതികവുമായ ഗവേഷണ സഹകരണം സാധ്യമാക്കുന്നതിനായി യുഎസ് നാഷണൽ സയൻസ് ഫൗണ്ടേഷനും (എൻഎസ്‌എഫും) ഇന്ത്യയുടെ ബയോടെക്‌നോളജി ഡിപ്പാർട്ട്‌മെന്റും തമ്മിൽ ഒരു നടപ്പാക്കൽ ക്രമീകരണം ഒപ്പുവെച്ചതിനെ നേതാക്കൾ അഭിനന്ദിച്ചു. സെമി കണ്ടക്ടർ ഗവേഷണം, അടുത്ത തലമുറ ആശയവിനിമയ സംവിധാനങ്ങൾ, സൈബർ സുരക്ഷ, സുസ്ഥിരത, ഹരിത സാങ്കേതികവിദ്യകൾ, ഇന്റലിജന്റ് ഗതാഗത സംവിധാനങ്ങൾ എന്നിവയിൽ അക്കാദമിക്, വ്യാവസായിക സഹകരണം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന് എൻഎസ്എഫും ഇന്ത്യയുടെ ഇലക്ട്രോണിക്സ് ആൻഡ് ഇൻഫർമേഷൻ ടെക്നോളജി മന്ത്രാലയവും പുറത്തിറക്കിയ നിർദ്ദേശങ്ങളെ അവർ സ്വാഗതം ചെയ്തു.

പ്രതിരോധശേഷിയുള്ള സാങ്കേതിക മൂല്യ ശൃംഖലകൾ കെട്ടിപ്പടുക്കുന്നതിനും പ്രതിരോധ വ്യാവസായിക ആവാസവ്യവസ്ഥകളെ ബന്ധിപ്പിക്കുന്നതിനുമുള്ള തങ്ങളുടെ പ്രതിബദ്ധത വീണ്ടും ഉറപ്പിച്ചുകൊണ്ട്, ഇന്ത്യൻ-യു.എസ്. വ്യവസായ, ഗവൺമെന്റ്, അക്കാദമിക് വ്യവസായങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്കിടയിൽ കൂടുതൽ സാങ്കേതികവിദ്യ പങ്കിടൽ, സഹ-വികസനം, കോ-പ്രൊഡക്ഷൻ അവസരങ്ങൾ എന്നിവ സുഗമമാക്കുന്ന നയങ്ങൾ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനും നിയന്ത്രണങ്ങൾ സ്വീകരിക്കുന്നതിനും നേതാക്കൾ തങ്ങളുടെ ഭരണകൂടങ്ങളെ വീണ്ടും ചുമതലപ്പെടുത്തി. സ്ഥാപനങ്ങൾ. 2023 ജൂണിൽ ആരംഭിച്ച ഉഭയകക്ഷി സ്ട്രാറ്റജിക് ട്രേഡ് ഡയലോഗിന്റെ ആഭിമുഖ്യത്തിൽ ഒരു ഇന്റർ-ഏജൻസി മോണിറ്ററിംഗ് മെക്കാനിസത്തിലൂടെയുള്ള തുടർച്ചയായ ഇടപെടലിനെയും അവർ സ്വാഗതം ചെയ്തു.

കൗൺസിൽ ഓഫ് ഇന്ത്യൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ടെക്‌നോളജി (ഐഐടി കൗൺസിൽ), അസോസിയേഷൻ ഓഫ് അമേരിക്കൻ യൂണിവേഴ്‌സിറ്റീസ് (എഎയു) എന്നിവയെ പ്രതിനിധീകരിച്ച് ഇന്ത്യ-യുഎസ് സ്ഥാപിക്കുന്നതിന് ഇന്ത്യൻ സർവകലാശാലകൾ തമ്മിൽ ധാരണാപത്രം ഒപ്പുവെച്ചതിനെ നേതാക്കൾ സ്വാഗതം ചെയ്തു. ഗ്ലോബൽ ചലഞ്ചസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്, കുറഞ്ഞത് 10 മില്യൺ യുഎസ് ഡോളറിന്റെ സംയോജിത പ്രാരംഭ പ്രതിബദ്ധത. സുസ്ഥിര ഊർജം, കൃഷി, ആരോഗ്യം, മഹാമാരികൾ നേരിടുന്നതിനുള്ള  തയ്യാറെടുപ്പുകൾ, സെമി കണ്ടക്ടറുകൾ,സാങ്കേതികവിദ്യയും നിർമ്മാണവും, നൂതന സാമഗ്രികൾ, ടെലികമ്മ്യൂണിക്കേഷൻ, ആർട്ടിഫിഷ്യൽ ഇന്റലിജൻസ്, ക്വാണ്ടം സയൻസ്.  എന്നിവയിൽ സഹകരിച്ച് ശാസ്ത്ര സാങ്കേതിക മേഖലകളിൽ പുതിയ അതിരുകൾ മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോകുന്നതിനായി ഗ്ലോബൽ ചലഞ്ചസ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് AAU, IIT അംഗത്വത്തിനപ്പുറം നമ്മുടെ രണ്ട് രാജ്യങ്ങളിലെയും പ്രമുഖ ഗവേഷണ, ഉന്നത വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളെ ഒരുമിച്ച് കൊണ്ടുവരും. 

നിർണായകവും ഉയർന്നുവരുന്നതുമായ സാങ്കേതികവിദ്യകളുടെ മേഖലകളിൽ, ന്യൂയോർക്ക് യൂണിവേഴ്സിറ്റി-ടണ്ടൺ, ഐഐടി കാൺപൂർ അഡ്വാൻസ്ഡ് റിസർച്ച് സെന്റർ, ബഫല്ലോയിലെ സ്റ്റേറ്റ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി ഓഫ് ന്യൂയോർക്കിലെ ജോയിന്റ് റിസർച്ച് സെന്റർ, ഐഐടി ഡൽഹി, കാൺപൂർ,  ജോധ്പൂർ , ബി എച് യു 
 എന്നിവയ്ക്കിടയിലുള്ള ബഹു സ്ഥാപന സഹകരണ വിദ്യാഭ്യാസ പങ്കാളിത്തത്തെ നേതാക്കൾ സ്വാഗതം ചെയ്തു. ,

ഡിജിറ്റൽ സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയിലെ ലിംഗ ഡിജിറ്റൽ വിഭജനം അവസാനിപ്പിക്കാനുള്ള ശ്രമങ്ങളുടെ പ്രാധാന്യം നേതാക്കൾ സ്ഥിരീകരിച്ചു, 2030 ഓടെ ഡിജിറ്റൽ ലിംഗ വ്യത്യാസം പകുതിയായി കുറയ്ക്കാനുള്ള G20 പ്രതിജ്ഞാബദ്ധത ചൂണ്ടിക്കാട്ടി, സർക്കാരുകളും സ്വകാര്യമേഖലാ കമ്പനികളും ഒരുമിച്ച് കൊണ്ടുവരുന്ന വിമൻ ഇൻ ദി ഡിജിറ്റൽ ഇക്കോണമി ഇനിഷ്യേറ്റീവിന് പിന്തുണ അറിയിച്ചു. , അടിസ്ഥാനങ്ങൾ, സിവിൽ സൊസൈറ്റി, ബഹുമുഖ സംഘടനകൾ എന്നിവ ഡിജിറ്റൽ ലിംഗ വിഭജനം അവസാനിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള പുരോഗതി ത്വരിതപ്പെടുത്തുന്നു.

 ബഹിരാകാശം, നിർമ്മിത ബുദ്ധി  തുടങ്ങിയ പുതിയതും ഉയർന്നുവരുന്നതുമായ മേഖലകളിൽ വിപുലീകരിച്ച സഹകരണത്തിലൂടെയും പ്രതിരോധ വ്യാവസായിക സഹകരണം ത്വരിതപ്പെടുത്തുന്നതിലൂടെയും ഇന്ത്യ-യുഎസ് പ്രതിരോധ പങ്കാളിത്തം.  ആഴത്തിലാക്കാനും വൈവിധ്യവത്കരിക്കാനുമുള്ള തങ്ങളുടെ പ്രതിബദ്ധത പ്രധാനമന്ത്രി മോദിയും പ്രസിഡന്റ് ബൈഡനും വീണ്ടും ഉറപ്പിച്ചു. 

2023 ഓഗസ്റ്റ് 29-ന് കോൺഗ്രസ് വിജ്ഞാപനം പൂർത്തിയാക്കിയതിനെയും GE F-414 ജെറ്റ് എഞ്ചിനുകൾ ഇന്ത്യയിൽ നിർമ്മിക്കുന്നതിന് GE എയ്‌റോസ്‌പേസും ഹിന്ദുസ്ഥാൻ എയ്‌റോനോട്ടിക്കൽ ലിമിറ്റഡും (HAL) തമ്മിലുള്ള വാണിജ്യ കരാറിനായുള്ള ചർച്ചകൾ ആരംഭിച്ചതിനെയും നേതാക്കൾ സ്വാഗതം ചെയ്തു. ഈ അഭൂതപൂർവമായ സഹ നിർമ്മാണ , സാങ്കേതിക വിദ്യ കൈമാറ്റ  പുരോഗതിയെ പിന്തുണയ്ക്കുന്നതിന്  കൂ ട്ടായി പ്രവർത്തിക്കുമെന്ന്  ആവർത്തിച്ചു വ്യക്തമാക്കി. 

2023 ഓഗസ്റ്റിൽ യുഎസ് നേവിയും മസ്ഗാവ് ഡോക്ക് ഷിപ്പ് ബിൽഡേഴ്‌സ് ലിമിറ്റഡും ഒപ്പുവെച്ച ഏറ്റവും പുതിയ കരാറിനൊപ്പം രണ്ടാമത്തെ മാസ്റ്റർ ഷിപ്പ് അറ്റകുറ്റപ്പണി കരാറിന്റെ സമാപനത്തെ നേതാക്കൾ അഭിനന്ദിച്ചു. അറ്റകുറ്റപ്പണികൾക്കും അറ്റകുറ്റപ്പണികൾക്കുമുള്ള ഒരു കേന്ദ്രമായി ഇന്ത്യയുടെ ആവിർഭാവം മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോകാൻ ഇരുപക്ഷവും വീണ്ടും പ്രതിജ്ഞാബദ്ധരായി. മുന്നോട്ട് വിന്യസിച്ചിരിക്കുന്ന യുഎസ് നേവി ആസ്തികളും മറ്റ് വിമാനങ്ങളും കപ്പലുകളും. ഇന്ത്യയുടെ അറ്റകുറ്റപ്പണികൾ, അറ്റകുറ്റപ്പണികൾ, ഓവർഹോൾ കഴിവുകൾ, വിമാനങ്ങൾക്കുള്ള സൗകര്യങ്ങൾ എന്നിവയിൽ കൂടുതൽ നിക്ഷേപം നടത്താനുള്ള യുഎസ് വ്യവസായത്തിൽ നിന്നുള്ള കൂടുതൽ പ്രതിബദ്ധതകളെ നേതാക്കൾ സ്വാഗതം ചെയ്തു.

 ഇന്ത്യ-യു.എസ്. പങ്കിട്ട സുരക്ഷാ വെല്ലുവിളികൾ നേരിടുന്നതിന് യുഎസിന്റെയും ഇന്ത്യൻ പ്രതിരോധ മേഖലയുടെയും നൂതന പ്രവർത്തനങ്ങൾ പ്രയോജനപ്പെടുത്തുന്നതിന് ശക്തമായ സഹകരണ അജണ്ട സ്ഥാപിക്കുന്നതിനുള്ള ഡിഫൻസ് ആക്സിലറേഷൻ ഇക്കോസിസ്റ്റം (INDUS-X) ടീം. പെൻ സ്റ്റേറ്റ് യൂണിവേഴ്സിറ്റിയുടെ പങ്കാളിത്തത്തോടെ ഐഐടി കാൺപൂരിൽ INDUS-X അക്കാദമിയ സ്റ്റാർട്ട്-അപ്പ് പങ്കാളിത്തം വിളിച്ചുകൂട്ടി, യു.എസ് ആക്സിലറേറ്റർ M/s ഹാക്കിംഗ് 4 സഖ്യകക്ഷികളുടെ (H4x) നേതൃത്വത്തിലുള്ള ഒരു വർക്ക്ഷോപ്പിലൂടെ ഇന്ത്യൻ സ്റ്റാർട്ടപ്പുകൾക്കായി ജോയിന്റ് ആക്സിലറേറ്റർ പ്രോഗ്രാമിന് തുടക്കമിട്ടു. 2023 ഓഗസ്റ്റിൽ ഐഐടി ഹൈദരാബാദ്. പ്രതിരോധ മന്ത്രാലയത്തിന്റെ ഇന്നൊവേഷൻസ് ഫോർ ഡിഫൻസ് എക്‌സലൻസും യുഎസ് ഡിപ്പാർട്ട്‌മെന്റ് ഓഫ് ഡിഫൻസ് ഡിഫൻസ് ഇന്നൊവേഷൻ യൂണിറ്റും സംയുക്തമായി രണ്ട് വെല്ലുവിളികൾ ആരംഭിക്കുന്നതിനുള്ള പ്രഖ്യാപനത്തെ ഇരുപക്ഷവും സ്വാഗതം ചെയ്തു. 

31 ജനറൽ അറ്റോമിക്സ് MQ-9B (16 സ്കൈ ഗാർഡിയൻ, 15 സീ ഗാർഡിയൻ) വിദൂരമായി പൈലറ്റ് ചെയ്ത വിമാനങ്ങളും അവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഉപകരണങ്ങളും വാങ്ങാൻ ഇന്ത്യൻ പ്രതിരോധ മന്ത്രാലയത്തിൽ നിന്നുള്ള അഭ്യർത്ഥന കത്ത് നൽകിയതിനെ പ്രസിഡന്റ് ബൈഡൻ സ്വാഗതം ചെയ്തു, ഇത് ബുദ്ധി, നിരീക്ഷണം, എല്ലാ ഡൊമെയ്‌നുകളിലും ഇന്ത്യയുടെ സായുധ സേനയുടെ രഹസ്യാന്വേഷണ (ISR) കഴിവുകൾ വർധിപ്പിക്കും.

നമ്മുടെ രാഷ്ട്രങ്ങളുടെ കാലാവസ്ഥ, ഊർജ പരിവർത്തനം, ഊർജ സുരക്ഷാ ആവശ്യങ്ങൾ എന്നിവ നിറവേറ്റുന്നതിന് ആവശ്യമായ വിഭവമെന്ന നിലയിൽ ആണവോർജ്ജത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം ആവർത്തിച്ച് പ്രധാനമന്ത്രി മോദിയും പ്രസിഡന്റ് ബൈഡനും ഇന്ത്യ-യുഎസ് സുഗമമാക്കുന്നതിനുള്ള അവസരങ്ങൾ വിപുലീകരിക്കുന്നതിന് ഇരുവശത്തുമുള്ള പ്രസക്തമായ സ്ഥാപനങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള കൂടിയാലോചനകളെ സ്വാഗതം ചെയ്തു. ന്യൂക്ലിയർ എനർജിയിലെ സഹകരണം, അടുത്ത തലമുറ ചെറുകിട മോഡുലാർ റിയാക്ടർ സാങ്കേതികവിദ്യകൾ ഒരു സഹകരണ മോഡിൽ വികസിപ്പിക്കുന്നത് ഉൾപ്പെടെ. ആണവ വിതരണ ഗ്രൂപ്പിലെ ഇന്ത്യയുടെ അംഗത്വത്തിനുള്ള പിന്തുണ യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ് വീണ്ടും ഉറപ്പിച്ചു, ഈ ലക്ഷ്യം മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോകുന്നതിന് സമാന ചിന്താഗതിക്കാരായ പങ്കാളികളുമായി ഇടപഴകുന്നത് തുടരാൻ പ്രതിജ്ഞാബദ്ധമാണ്.

ഇന്ത്യ-യു.എസ് ഉദ്ഘാടന സമ്മേളനത്തെ നേതാക്കൾ സ്വാഗതം ചെയ്തു. റിന്യൂവബിൾ എനർജി ടെക്‌നോളജീസ് ആക്ഷൻ പ്ലാറ്റ്‌ഫോം [RE-TAP], 2023 ഓഗസ്റ്റിൽ, രണ്ട് രാജ്യങ്ങളും ലാബ്-ടു-ലാബ് സഹകരണം, പൈലറ്റിംഗ്, നൂതന സാങ്കേതികവിദ്യകളുടെ പരീക്ഷണം , പുനരുൽപ്പാദിപ്പിക്കാവുന്ന ഊർജം, സാങ്കേതിക വിദ്യകൾ പ്രാപ്തമാക്കുന്നതിനുള്ള നയവും ആസൂത്രണവും സംബന്ധിച്ച സഹകരണം; നിക്ഷേപം, ഇൻകുബേഷൻ, ഔട്ട്റീച്ച് പ്രോഗ്രാമുകൾ; പുതിയതും ഉയർന്നുവരുന്നതുമായ നവീകരിക്കാവുന്ന സാങ്കേതിക വിദ്യകളുടെയും ഊർജ സംവിധാനങ്ങളുടെയും ഏറ്റെടുക്കലും അവലംബവും ത്വരിതപ്പെടുത്തുന്നതിനുള്ള പരിശീലനവും നൈപുണ്യ വികസനവും എന്നിവയിൽ ഏർപ്പെടും.

ഗതാഗത മേഖലയെ ഡീകാർബണൈസ് ചെയ്യേണ്ടതിന്റെ പ്രാധാന്യം ആവർത്തിച്ചുകൊണ്ട്, പൊതു-സ്വകാര്യ ഫണ്ടുകൾ മുഖേന ധനസഹായം നൽകുന്ന പേയ്‌മെന്റ് സുരക്ഷാ സംവിധാനത്തിനുള്ള സംയുക്ത പിന്തുണ ഉൾപ്പെടെ ഇന്ത്യയിൽ ഇലക്ട്രിക് മൊബിലിറ്റി വിപുലീകരിക്കുന്നതിനുള്ള പുരോഗതിയെ നേതാക്കൾ സ്വാഗതം ചെയ്തു. അനുബന്ധ ചാർജിംഗ് ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ ഉൾപ്പെടുന്ന ഇന്ത്യൻ പ്രധാനമന്ത്രി ഇ-ബസ് സേവാ പ്രോഗ്രാമിന് വേണ്ടിയുള്ളവ ഉൾപ്പെടെ 10,000 നിർമ്മിത ഇന്ത്യ ഇലക്ട്രിക് ബസുകളുടെ സംഭരണം ഇത് ത്വരിതപ്പെടുത്തും. ഇ-മൊബിലിറ്റിക്കായി ആഗോള വിതരണ ശൃംഖലയെ വൈവിധ്യവത്കരിക്കാൻ സഹായിക്കുന്നതിന് ഒരുമിച്ച് പ്രവർത്തിക്കാൻ ഇരു രാജ്യങ്ങളും പ്രതിജ്ഞാബദ്ധരാണ്.

മൂലധനച്ചെലവ് കുറയ്ക്കുന്നതിനും ഗ്രീൻഫീൽഡ് പുനരുപയോഗ ഊർജം, ബാറ്ററി സംഭരണം, ഇന്ത്യയിൽ വളർന്നുവരുന്ന ഗ്രീൻ ടെക്‌നോളജി പ്രോജക്ടുകൾ എന്നിവയുടെ വിന്യാസം ത്വരിതപ്പെടുത്തുന്നതിനുമായി ഇന്ത്യയും യുണൈറ്റഡ് സ്‌റ്റേറ്റ്‌സും നിക്ഷേപ പ്ലാറ്റ്‌ഫോമുകൾ സൃഷ്‌ടിക്കുന്നു. ഈ ലക്ഷ്യത്തിൽ, ഇന്ത്യയുടെ നാഷണൽ ഇൻവെസ്റ്റ്‌മെന്റ് ആൻഡ് ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ ഫണ്ടും യു.എസ്. ഡെവലപ്‌മെന്റ് ഫിനാൻസ് കോർപ്പറേഷനും ഒരു പുനരുൽപ്പാദിപ്പിക്കാവുന്ന ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ നിക്ഷേപ ഫണ്ട് നങ്കൂരമിടുന്നതിന് ഓരോന്നിനും 500 മില്യൺ യുഎസ് ഡോളർ വരെ നൽകാനുള്ള കത്ത് കൈമാറി.

ഇന്ത്യയും അമേരിക്കയും തമ്മിലുള്ള ഏഴാമത്തെയും അവസാനത്തെയും മികച്ച വേൾഡ് ട്രേഡ് ഓർഗനൈസേഷൻ (ഡബ്ല്യുടിഒ) തർക്കം പരിഹരിച്ചതിനെ നേതാക്കൾ അഭിനന്ദിച്ചു. 2023 ജൂണിൽ ഡബ്ല്യുടിഒയിൽ നിലനിൽക്കുന്ന ആറ് ഉഭയകക്ഷി വ്യാപാര തർക്കങ്ങൾ അഭൂതപൂർവമായ ഒത്തുതീർപ്പിനെ തുടർന്നാണിത്.

വീഴ്ചയിൽ രണ്ട് ആങ്കർ ഇവന്റുകൾ (ഇന്ത്യയിലും ഒന്ന് യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിലും) ഉൾപ്പെടുത്തുന്നതിനായി ഇന്ത്യ-യുഎസ് വാണിജ്യ സംഭാഷണത്തിന് കീഴിൽ അഭിലഷണീയമായ "ഇന്നവേഷൻ ഹാൻഡ്‌ഷേക്ക്" അജണ്ട വികസിപ്പിക്കാനുള്ള ശ്രമങ്ങൾ , സ്റ്റാർട്ടപ്പുകൾ, പ്രൈവറ്റ് ഇക്വിറ്റി, വെഞ്ച്വർ ക്യാപിറ്റൽ സ്ഥാപനങ്ങൾ, കോർപ്പറേറ്റ് നിക്ഷേപ വകുപ്പുകൾ, സർക്കാർ ഉദ്യോഗസ്ഥർ എന്നിവർ ചേർന്ന് ഇരു രാജ്യങ്ങളുടെയും ഇന്നൊവേഷൻ ഇക്കോസിസ്റ്റംസ് തമ്മിലുള്ള ബന്ധം സ്ഥാപിക്കുക, തുടങ്ങിയവയെ നേതാക്കൾ സ്വാഗതം ചെയ്തു.

ക്യാൻസർ ഗവേഷണം, പ്രതിരോധം, നിയന്ത്രണം, മാനേജ്മെന്റ് എന്നിവയിൽ ഞങ്ങളുടെ വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന ഉഭയകക്ഷി സഹകരണത്തെ നേതാക്കൾ സ്വാഗതം ചെയ്യുകയും ഇന്ത്യ-യു.എസ്. 2023 നവംബറിലെ കാൻസർ ഡയലോഗ്. ഈ ഡയലോഗ് ക്യാൻസർ ജനിതകശാസ്ത്രത്തിലെ അറിവ് വികസിപ്പിക്കുന്നതിലും, നഗര-ഗ്രാമീണ സമൂഹങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള കാൻസർ പരിചരണം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനും ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിനുമുള്ള പുതിയ ഡയഗ്നോസ്റ്റിക്സും ചികിത്സാരീതികളും വികസിപ്പിക്കുന്നതിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കും. 2023 ഒക്ടോബറിൽ വാഷിംഗ്ടൺ ഡിസിയിൽ നടക്കാനിരിക്കുന്ന യു.എസ്-ഇന്ത്യ ഹെൽത്ത് ഡയലോഗും നേതാക്കൾ ഉയർത്തിക്കാട്ടി, നമ്മുടെ ഇരു രാജ്യങ്ങളും തമ്മിലുള്ള ശാസ്ത്രീയവും നിയന്ത്രണപരവും ആരോഗ്യപരവുമായ സഹകരണം ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിനും സുഗമമാക്കുന്നതിനുമുള്ള അവരുടെ സംയുക്ത പ്രതിബദ്ധത അടിവരയിടുന്നു.

രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിൽ സേവനമനുഷ്ഠിച്ച വീണുപോയ യുഎസ് സൈനികരുടെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ ഇന്ത്യയിൽ നിന്ന് വീണ്ടെടുക്കാൻ സഹായിക്കുന്നതിനായി യു.എസ് ഡിപ്പാർട്ട്‌മെന്റ് ഓഫ് ഡിഫൻസ് POW/MIA അക്കൗണ്ടിംഗ് ഏജൻസിയും ആന്ത്രപ്പോളജിക്കൽ സർവേ ഓഫ് ഇന്ത്യയും  തമ്മിലുള്ള  ധാരണാപത്രം  പുതുക്കിയതിനെ നേതാക്കൾ സ്വാഗതം ചെയ്തു.

നമ്മുടെ ഗവൺമെന്റുകൾ, വ്യവസായങ്ങൾ, അക്കാദമിക് സ്ഥാപനങ്ങൾ എന്നിവയ്‌ക്കിടയിലുള്ള ഉയർന്ന തലത്തിലുള്ള ഇടപഴകൽ നിലനിർത്തുമെന്നും ഇന്ത്യ-യുഎസ് ശാശ്വതമായ ഒരു വീക്ഷണം സാക്ഷാത്കരിക്കുമെന്നും പ്രധാനമന്ത്രി മോദിയും പ്രസിഡന്റ് ബൈഡനും പ്രതിജ്ഞയെടുത്തു. ശോഭനവും സമൃദ്ധവുമായ ഭാവിക്കായുള്ള നമ്മുടെ ജനങ്ങളുടെ അഭിലാഷങ്ങളെ മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോകുന്ന പങ്കാളിത്തം, ആഗോള നന്മയെ സേവിക്കുകയും സ്വതന്ത്രവും തുറന്നതും ഉൾക്കൊള്ളുന്നതും പ്രതിരോധശേഷിയുള്ളതുമായ ഇന്തോ-പസഫിക്കിന് സംഭാവന നൽകുന്നു.

NS
 


(Release ID: 1955701) Visitor Counter : 235