ਨਾਗਪੁਰ ਵਿੱਚ ਅੱਜ (21 ਮਾਰਚ, 2023) ਆਯੋਜਿਤ ਸਿਵਲ -20 ਇੰਡੀਆ 2023 ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਦਿਨ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਪੂਰਣ ਸੈਸ਼ਨ ‘ਰੋਲ ਆਵ੍ ਸਿਵਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਇਨ ਪ੍ਰੋਮੋਟਿੰਗ ਹਿਊਮਨ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ’ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ‘ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸੀ। ਇਸ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਿਵਲ-20 ਇੰਡੀਆ 2023 ਦੇ ਨਿਮਨਲਿਖਤ ਵਰਕਿੰਗ ਗਰੁੱਪ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ: ਜੈਂਡਰ ਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਦਿੱਵਿਯਾਂਗਤਾ (ਜੀਈਡੀ) ਐੱਸਡੀਜੀ 16+ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੌਲਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇਣਾ, ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ-ਸਮੀਖਿਆ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਨਾ। ਇਸ ਸੈਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਕੇਂਦਰ, ਕੰਨਿਆਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਅਖਿਲ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨਿਵੇਦਿਤਾ ਭਿਡੇ ਨੇ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨੇਵਲ ਅਲੋਨ ਦੀ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਨ ਗੈਬਰੀਏਲਾ ਰਾਈਟ, ਗ੍ਰਾਸਰੂਟਸ ਰਿਸਰਚ ਐਂਡ ਐਡਵੋਕੇਸੀ ਮੂਵਮੈਂਟ (ਜੀਆਰਏਏਐੱਮ) ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਡਾ. ਆਰ. ਬਾਲਾਸੁਬ੍ਰਮਯਮ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਮਹਿਲਾ ਵਿੱਚ ਅਰਥਿਕ ਅਧਿਕਾਰਿਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੇਗ ਜੋਨਸ ਅਤੇ ਸਿਵਲ-20 ਇੰਡੀਆ 2023 ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਮੈਂਬਰ ਪੇਡ੍ਰੋ ਬੋੱਕਾ ਸੀ।

ਇਸ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਗਰੁੱਪਾਂ ਦੇ ਕੋਆਰਡੀਨੇਟਰ ਨੇ ਵੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜੈਂਡਰ ਸਮਾਨਤਾ ਦੇ ਲਈ ਯੂਨੇਸਕੋ ਚੇਅਰ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਭਵਾਨੀ ਰਾਵ, ਰਾਇਜਿੰਗ ਫਲੇਂਸ ਦੀ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਨਿਧੀ ਗੋਇਲ, ਏਸ਼ੀਆਈ ਵਿਕਾਸ ਗਠਬੰਧਨ ਦੀ ਰੀਜ਼ਨਲ ਕੋਆਰਡੀਨੇਟਰ (ਏਸ਼ੀਆ) ਜਯੋਤਸਨਾ ਮੋਹਨ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਸਰੂਟਸ ਰਿਸਰਚ ਐਂਡ ਐਡਵੋਕੇਸੀ ਮੂਵਮੈਂਟ (ਜੀਆਰਏਏਐੱਮ) ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਬਾਸਵਰਾਜੂ ਆਰ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।

ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਕੇਂਦਰ, ਕੰਨਿਆਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਅਖਿਲ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨਿਵੇਦਿਤਾ ਭਿਡੇ, ਨਾਗਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸੀ-20 ਸਥਾਪਨਾ ਮੀਟਿੰਗ ਦੇ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ‘ਰੋਲ ਆਵ੍ ਸਿਵਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਇਨ ਪ੍ਰੋਮੋਟਿੰਗ ਹਿਊਮਨ ਡਿਵਲਪਮੈਂਟ ’ ‘ਤੇ ਪੂਰਣ ਸੈਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ

ਨਿਵੇਦਿਤਾ ਭਿਡੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਰੇ ਨਾਗਰਿਕ ਸਮਾਜ ਮਾਨਵ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ।

ਮੇਗ ਜੋਨਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਿਵਲ 20 ਦਾ ਆਦਰਸ਼ ਬੁਲਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹਨ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਅੰਤਰੀਵ ਕਾਲ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਐਕਟ ਦੀ ਧਾਰਣਾ ਦੀ ਬਾਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਓਵਰਨੈਸ (ਜਾਗਰੂਕਤਾ), ਕੰਪੈਸ਼ਨ (ਕਰੂਣਾ) ਅਤੇ ਟਿਨੈਸਿਟੀ (ਤਪ) ਤੇ ਟੀਏਪੀ ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਥਿੰਕ (ਸੋਚਣਾ), ਏਸਕ(ਸਵਾਲ ਕਰੋ) ਅਤੇ ਪਾਲਿਸੀ (ਨੀਤੀ) ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਨੀਤੀ ਬਾਰੇ ਸਵਾਲ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਲਈ ਵੰਡ ਕਾਫੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਬਜਟ ਵੰਡ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਹੋਵੇ।

ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਭਵਾਨੀ ਰਾਵ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੈਂਡਰ ਅਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਸਮਾਪਤ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁੱਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕਤਾ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਪਹਿਲੇ ਜਿਹੇ ਹੀ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੈਂਡਰ ਸਮਾਨਤਾ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਲੜਕਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਹੁਣ ਆਪਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਨਿਧੀ ਗੋਇਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦਿੱਵਿਯਾਂਗਤਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁੱਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ 1.3 ਅਰਬ ਲੋਕ ਦਿੱਵਿਯਾਂਗ ਹਨ। ਦਿੱਵਿਯਾਂਗਤਾ ਸਮਾਵੇਸ਼ਨ ਜੀ-20 ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੀ-20 ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁੱਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖਧਾਰਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਬੜੀ ਕੀਮਤ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪੈਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦਿੱਵਿਯਾਂਗਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਦੇ ਲਈ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ ਰਹੇ ਹੋਣ।

ਗੈਬਰੇਲਾ ਰਾਈਟ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੈਂਡਰ ਸਮਾਨਤਾ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਅਨੁਭਵ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੋਵੇ, ਅਸੀਂ ਸੀ-20 ਸੂਤਰਵਾਕ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁੰਜ ਹਨ, ਲੇਕਿਨ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਹੀਨ ਵੀ ਹਨ। ਗੂੰਗੇ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮਾਨ ਅਵਸਰ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਜਾਏ। ਜ਼ਰੂਰਤ ਇਸ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਸੁਗਮ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਕਲੰਕ ਦੀ ਪਰਿਧੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਜਾਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਬਿਹਤਰ ਬਣੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਮਾਨਵ ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗੂਰਕ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਕਾਰਜ ਹੈ।

ਪੇਡ੍ਰੋ ਬੋਕਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬ੍ਰਾਜੀਲ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਕੇਵਲ ਸਿਵਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਿਸੇ ਵੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਅਭਿੰਨ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਜ਼ਰੂਰਤ ਇਸ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰੇ ਕਿ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਲਈ ਕੋਈ ਪਾਬੰਦੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੀ-20 ਨੂੰ ਨਾਗਰਿਕ-ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਗਰੰਟੀ ਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਹਥਿਆਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਗਰ ਸਰਕਾਰਾਂ ਸਿਵਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਨਾਲ ਡਰਨੇ ਲਗੇਗੀ। ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਤੋਂ ਵੀ ਡਰ ਹੋਣ ਲੱਗੇਗਾ।

ਜਯੋਤਸਨਾ ਮੋਹਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਐੱਸਡੀਜੀ 16+ ਇੱਕ ਧਾਰਣਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਟੀਚਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਟੀਚਾ ਪਿੱਛੇ ਛੁਟ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਕੋਵਿਡ-19 ਦੇ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਬਹਾਨਾ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਧਿਕਾਰਿਕ ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਨਾਗਰਿਕ-ਅਧਾਰਿਤ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਡਾ. ਆਰ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀ ਹੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੇ ਅਸਲੀ ਰਚਨਾਕਾਰ ਹਨ। ਲੋਕਤੰਤਰ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤਕ ਉਪਕਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦਾ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਕਮਾਈ ਦੇ ਅਭਾਵ ਤੋਂ ਨਹੀ ਬਲਕਿ ਅਭਿਵਿਅਕਤ ਦੇ ਅਭਾਵ ਨਾਲ ਪੀੜਿਤ ਹੈ। ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਅਰਥ ਸੋਚ-ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਲੋਕਤੰਤਰੀਕਰਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਤੰਤਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਦਾ ਉਦਹਾਰਣ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ, “ਨਾਗਰਿਕ ਮੇਰੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਨਵਾਂ ਮੰਤਰ ਹੈ।” ਲੋਕਤੰਤਰ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੇ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਵਿਅਕਤ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। 

ਡਾ. ਬਾਸਵਾਰਾਜੂ ਆਰ. ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਰਕਿੰਗ ਗਰੁੱਪ ਜਨਭਾਗੀਦਾਰੀ ‘ਤੇ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਣ ਦੇ  ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਦਾ ਉਦਹਾਰਣ ਦਿੱਤਾ ਕਿ “ਭਾਰਤ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਜਨਣੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲੋਕਤੰਤਰਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ  ਦੁਆਰਾ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ-ਦੂਸਰੇ ਨਾਲ  ਜੁੜੇ ਹਨ।

************

SVS/SC/DY