ಕೇಂದ್ರ ಹಣಕಾಸು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವೆ ಶ್ರೀಮತಿ ನಿರ್ಮಲಾ ಸೀತಾರಾಮನ್ ಅವರು ಇಂದು ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಮಂಡಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ 2022-23ರಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರವು ಗ್ರಾಮೀಣಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಒತ್ತು ನೀಡಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು.

ದೇಶದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಶೇಕಡಾ 65ರಷ್ಟು (2021ರ ಅಂಕಿಅಂಶ) ಜನರು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಶೇಕಡಾ 47 ಮಂದಿ ಜೀವನೋಪಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಕೃಷಿಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಸರಕಾರ ಒತ್ತು ನೀಡುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಸಮಾನ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವನದ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಸರ್ಕಾರ ಒತ್ತು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಗ್ರಾಮೀಣ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರದ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯ ಗುರಿಯು "ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾರತದ ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಸೇರ್ಪಡೆ, ಏಕೀಕರಣ ಮತ್ತು ಸಬಲೀಕರಣದ ಮೂಲಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಜೀವನೋಪಾಯಗಳನ್ನು ಪರಿವರ್ತಿಸುವುದು"ಆಗಿದೆ. 

ಸಮೀಕ್ಷೆಯು 2019-21ರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕುಟುಂಬ ಆರೋಗ್ಯ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಅಂಕಿಅಂಶವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆ. ಇದು 2015-16 ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಗ್ರಾಮೀಣ ಜೀವನದ ಗುಣಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸೂಚಕಗಳ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಸುಧಾರಣೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಇತರ ವಿಷಯಗಳ ಜೊತೆಗೆ, ವಿದ್ಯುತ್ ಲಭ್ಯತೆ, ಸುಧಾರಿತ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ಮೂಲಗಳು, ಆರೋಗ್ಯ ವಿಮಾ ಯೋಜನೆಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪ್ತಿ, ಮಹಿಳಾ ಸಬಲೀಕರಣವು ವೇಗವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ, ಮನೆಯ ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ, ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದುವುದು ಮತ್ತು ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗಳ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಗತಿಯೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಮೀಣ ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಬಹುತೇಕ ಕ್ರಮಗಳು ಸುಧಾರಿಸಿವೆ. ಈ ಫಲಿತಾಂಶ-ಆಧಾರಿತ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳು ಗ್ರಾಮೀಣ ಜೀವನಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಮಧ್ಯಮ-ಚಾಲಿತ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತವೆ, ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಅನುಷ್ಠಾನದ ಮೇಲಿನ ನೀತಿ ಸಹಾಯವಾಗಿದೆ. 

ವಿವಿಧ ಯೋಜನೆಗಳ ಮೂಲಕ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದ ಜನರ ಆದಾಯ ಮತ್ತು ಜೀವನದ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಬಹುಮುಖಿ ವಿಧಾನವನ್ನು ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. 

 1. ಜೀವನೋಪಾಯ, ಕೌಶಲ್ಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ
ದೀನದಯಾಳ್ ಅಂತ್ಯೋದಯ ಯೋಜನೆ-ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಮೀಣ ಜೀವನೋಪಾಯ ಮಿಷನ್ (DAY-NRLM), ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ದುರ್ಬಲವಾಗಿರುವ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಲಾಭದಾಯಕ ಸ್ವಯಂ ಉದ್ಯೋಗ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯಪೂರ್ಣ ವೇತನ ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಯೋಜನೆ ಹೊಂದಿದೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಸುಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜೀವನೋಪಾಯದ ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ. ಬಡವರ ಜೀವನೋಪಾಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಇದು ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಉಪಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಮಿಷನ್‌ನ ಮೂಲಾಧಾರವು ಅದರ 'ಸಮುದಾಯ-ಚಾಲಿತ' ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ, ಇದು ಮಹಿಳಾ ಸಬಲೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಸಮುದಾಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಉತ್ತಮ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಿದೆ.
 
ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದ ಮಹಿಳೆಯರು ತಮ್ಮ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಸಬಲೀಕರಣದ ಸಬಲೀಕರಣಕ್ಕೆ ಗಮನಹರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸುಮಾರು 4 ಲಕ್ಷ ಸ್ವಸಹಾಯ ಗುಂಪು (SHG) ಸದಸ್ಯರು ಸಮುದಾಯ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಾಗಿ (CRPs) ತರಬೇತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ (ಅಂದರೆ. ಪಶು ಸಖಿ, ಕೃಷಿ ಸಖಿ, ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸಖಿ, ಬಿಮಾ ಸಖಿ, ಪೋಶನ್ ಸಖಿ ಇತ್ಯಾದಿ.) ಇವು ತಳಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಮಿಷನ್ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಯೋಜನೆ, ಬಡ ಮತ್ತು ದುರ್ಬಲ ಸಮುದಾಯಗಳ ಒಟ್ಟು 8.7 ಕೋಟಿ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು 81 ಲಕ್ಷ ಸ್ವಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸಿದೆ.

 ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಮೀಣ ಉದ್ಯೋಗ ಖಾತರಿ ಯೋಜನೆ (MGNREGS): ಇದರಡಿಯಲ್ಲಿ  ಒಟ್ಟು 5.6 ಕೋಟಿ ಕುಟುಂಬಗಳು ಉದ್ಯೋಗವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿವೆ. ಒಟ್ಟು 225.8 ಕೋಟಿ ವ್ಯಕ್ತಿ-ದಿನಗಳ ಉದ್ಯೋಗವನ್ನು ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ (6 ಜನವರಿ 2023 ರವರೆಗೆ) ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಗಿದೆ. MGNREGS ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಕೆಲಸಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ, 2022ನೇ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 85 ಲಕ್ಷ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ಕೆಲಸಗಳು ಮತ್ತು 2023ನೇ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 70.6 ಲಕ್ಷ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ಕೆಲಸಗಳು (9 ಜನವರಿ 2023 ರಂತೆ). ಈ ಕೆಲಸಗಳು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶೆಡ್‌ಗಳು, ಕೃಷಿ ಹೊಂಡಗಳು, ಅಗೆದ ಬಾವಿಗಳು, ತೋಟಗಾರಿಕೆ ತೋಟಗಳು, ಎರೆಹುಳ ಗೊಬ್ಬರ ಹೊಂಡಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವುದು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಫಲಾನುಭವಿಯು ಕಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ವಸ್ತು ವೆಚ್ಚಗಳನ್ನು ಪ್ರಮಾಣಿತ ದರಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿ, 2-3 ವರ್ಷಗಳ ಅಲ್ಪಾವಧಿಯೊಳಗೆ, ಈ ಸ್ವತ್ತುಗಳು ಕೃಷಿ ಉತ್ಪಾದಕತೆ, ಉತ್ಪಾದನೆ-ಸಂಬಂಧಿತ ವೆಚ್ಚಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ ಮನೆಯ ಆದಾಯದ ಮೇಲೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಧನಾತ್ಮಕ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರುತ್ತವೆ, ಇದು, ಆದಾಯ ವೈವಿಧ್ಯೀಕರಣಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಜೀವನೋಪಾಯಕ್ಕೆ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತ್ವವನ್ನು ತುಂಬಲು ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಈ ಮಧ್ಯೆ, ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಮೀಣ ಉದ್ಯೋಗ ಖಾತರಿ ಯೋಜನೆ (MGNREGS) ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಮಾಸಿಕ ಬೇಡಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ಷದಿಂದ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಕುಸಿತ ಕಂಡಿದೆ. ಇದು ಪ್ರಬಲವಾದ ಕೃಷಿ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಿಂದಾಗಿ ಮತ್ತು ಕೋವಿಡ್ 19 ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕದಿಂದ ಆರ್ಥಿಕ ಕುಸಿತದಿಂದ ಶೀಘ್ರ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು ಗ್ರಾಮೀಣ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯೀಕರಣದಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆ ತಿಳಿಸುತ್ತವೆ. 

ಕೌಶಲ್ಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಸರ್ಕಾರದ ಗಮನದ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ದೀನ್ ದಯಾಳ್ ಉಪಾಧ್ಯಾಯ ಗ್ರಾಮೀಣ ಕೌಶಲ್ಯ ಯೋಜನೆ (DDU-GKY) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ 2022ರ ನವೆಂಬರ್ 30ರವರೆಗೆ ಒಟ್ಟು 13,06,851 ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳು ತರಬೇತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ ಅದರಲ್ಲಿ 7,89,685 ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.

2. ಮಹಿಳಾ ಸಬಲೀಕರಣ

ಸ್ವಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳ (SHGs) ಪರಿವರ್ತಕ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು, ಕೋವಿಡ್-19 ಲಾಕ್ ಡೌನ್, ಆರ್ಥಿಕ ಕುಸಿತ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜೀವನೋಪಾಯಕ್ಕೆ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿವೆ. ಇದು ಮಹಿಳಾ ಸಬಲೀಕರಣದ ಮೂಲಕ ಗ್ರಾಮೀಣ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಆಧಾರವಾಗಿದೆ. ಭಾರತವು ಸುಮಾರು 1.2 ಕೋಟಿ ಸ್ವಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಶೇಕಡಾ 88ರಷ್ಟು ಮಹಿಳಾ ಸ್ವಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳಾಗಿವೆ. 1992 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಸ್ವಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸಂಪರ್ಕ ಯೋಜನೆ (SHG-BLP), ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಕಿರುಬಂಡವಾಳ ಯೋಜನೆಯಾಗಿ ಅರಳಿದೆ. ಎಸ್‌ಎಚ್‌ಜಿ-ಬಿಎಲ್‌ಪಿಯು 14.2 ಕೋಟಿ ಕುಟುಂಬಗಳನ್ನು 119 ಲಕ್ಷ ಸ್ವಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳ ಮೂಲಕ 47,240.5 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ಉಳಿತಾಯ ಠೇವಣಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಮಾರ್ಚ್ 31, 2022ರವರೆಗೆ 67 ಲಕ್ಷ ಗುಂಪುಗಳು ಮೇಲಾಧಾರ ರಹಿತ ಸಾಲದ ಬಾಕಿ 1,51,051.3 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಕಳೆದ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷ 2013ರಿಂದ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷ 2022ರವರೆಗೆ) ಶೇಕಡಾ 10.8 ರಷ್ಟು ಸಂಯುಕ್ತ ವಾರ್ಷಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ ದರ- CAGR ನಲ್ಲಿ ಸಂಪರ್ಕಿಸಲಾದ ಸ್ವಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳ ಕ್ರೆಡಿಟ್‌ಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಬೆಳೆದಿದೆ. ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ, ಸ್ವಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳಿಂದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮರುಪಾವತಿಯು ಶೇಕಡಾ 96ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಇದು ಅವರ ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಶಿಸ್ತು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. 

ಮಹಿಳಾ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ವಸಹಾಯ ಸಂಘಗಳು ಮಹಿಳೆಯರ ಆರ್ಥಿಕ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಸಬಲೀಕರಣದ ಮೇಲೆ ಧನಾತ್ಮಕ, ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯವಾಗಿ ಮಹತ್ವದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರುತ್ತವೆ, ಹಣವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುವ ರೀತಿ, ಹಣಕಾಸಿನ ನಿರ್ಧಾರ-ಮಾಡುವಿಕೆ, ಸುಧಾರಿತ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲಗಳು, ಆಸ್ತಿ ಮಾಲೀಕತ್ವ ಮತ್ತು ಜೀವನೋಪಾಯದ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯಂತಹ ವಿವಿಧ ಮಾರ್ಗಗಳ ಮೂಲಕ ಸಬಲೀಕರಣದ ಮೇಲೆ ಧನಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಮೀಣ ಜೀವನೋಪಾಯ ಮಿಷನ್‌ನ ಇತ್ತೀಚಿನ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನದ ಪ್ರಕಾರ, ಮಹಿಳಾ ಸಬಲೀಕರಣ, ಸ್ವಾಭಿಮಾನ ವರ್ಧನೆ, ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ವಿಕಸನ,  ಸಾಮಾಜಿಕ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಹೊಡೆದೋಡಿಸುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವವರು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ಇಬ್ಬರೂ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿದ್ದಾರೆ; ಉತ್ತಮ ಶಿಕ್ಷಣ, ಗ್ರಾಮ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ ಯೋಜನೆಗಳ ಮೇಲೂ ಸರ್ಕಾರದ ಯೋಜನೆಗಳು ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತಿವೆ. 

ಕೋವಿಡ್ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸ್ವಸಹಾಯ ಸಂಘಗಳು ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸಲು, ಅವರ ಗುಂಪಿನ ಗುರುತನ್ನು ಮೀರಿಸಲು ಮತ್ತು ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಲು ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸುವ ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದವು. ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕೋವಿಡ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಾಸ್ಕ್, ಸ್ಯಾನಿಟೈಸರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಸಾಧನಗಳ ತಯಾರಿ, ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗದ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವುದು, ಅಗತ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತಲುಪಿಸುವುದು, ಸಮುದಾಯ ಅಡುಗೆಮನೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವುದು, ಕೃಷಿ ಜೀವನೋಪಾಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವುದು ಇತ್ಯಾದಿ. ಸ್ವಸಹಾಯ ಸಂಘಗಳಿಂದ ಮಾಸ್ಕ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಕೊಡುಗೆಯಾಗಿದೆ, ದೂರದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಮಾಸ್ಕ್‌ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಕೋವಿಡ್ -19 ವೈರಸ್ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಮುಖ ರಕ್ಷಣೆ ನೀಡಿವೆ. ಈ ವರ್ಷ ಜನವರಿ 4ಕ್ಕೆ ದೀನ್ ದಯಾಳ್ ಅಂತ್ಯೋದಯ ಯೋಜನೆ-ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಮೀಣ ಉದ್ಯೋಗ ಖಾತ್ರಿ ಯೋಜನೆ-DAY-NRLM ಅಡಿಯಲ್ಲಿ 16.9 ಕೋಟಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಾಸ್ಕ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳು ಉತ್ಪಾದಿಸಿವೆ.

ಗ್ರಾಮೀಣ ಮಹಿಳೆಯರು ಆರ್ಥಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. 2018-19 ರಲ್ಲಿ 19.7 ಶೇಕಡಾದಿಂದ 2020-21 ರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 27.7 ಕ್ಕೆ ಗ್ರಾಮೀಣ ಮಹಿಳಾ ಕಾರ್ಮಿಕ ಬಲದ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆಯ ದರದಲ್ಲಿ (FLFPR) ಗಮನಾರ್ಹ ಏರಿಕೆ ಕಂಡಿದೆ. ಎಫ್‌ಎಲ್‌ಎಫ್‌ಪಿಆರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಈ ಏರಿಕೆಯನ್ನು ಉದ್ಯೋಗದ ಲಿಂಗ ಅಂಶದ ಮೇಲೆ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತದೆ, ಇದು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಗ್ರಾಮೀಣ ಸೌಕರ್ಯಗಳು ಮಹಿಳೆಯರ ಸಮಯವನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೃಷಿ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿರಬಹುದು. ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಮಹಿಳೆಯರ ನೈಜತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ನಿಖರವಾಗಿ ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ವಿಷಯದೊಂದಿಗೆ ಭಾರತದ ಸ್ತ್ರೀ ಕಾರ್ಮಿಕ ಬಲ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ ದರ-LFPRವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಅಂದಾಜು ಮಾಡುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ. 
 

3. ಸರ್ವರಿಗೂ ವಸತಿ

ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಿಗೂ ಘನತೆಯೊಂದಿಗೆ ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಸರ್ಕಾರವು "2022 ರ ವೇಳೆಗೆ ಸರ್ವರಿಗೂ ವಸತಿ" ಯನ್ನು ತಂದಿದೆ. ಈ ಗುರಿಯೊಂದಿಗೆ, ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಆವಾಸ್ ಯೋಜನೆ -ಗ್ರಾಮೀಣ್ (PMAY-G) ನ್ನು ನವೆಂಬರ್ 2016 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು, 2024 ರ ವೇಳೆಗೆ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಚ್ಚೆ ಮತ್ತು ಪಾಳುಬಿದ್ದ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಅರ್ಹ ವಸತಿ ರಹಿತ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಸುಮಾರು 3 ಕೋಟಿ ಪಕ್ಕಾ ಮನೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಭೂರಹಿತ ಫಲಾನುಭವಿಗಳಿಗೆ ಮನೆ ಹಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 2.7 ಕೋಟಿ ಮನೆಗಳನ್ನು ಮಂಜೂರು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು 2.1 ಕೋಟಿ ಮನೆಗಳನ್ನು 6 ಜನವರಿ 2023 ರೊಳಗೆ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. 2023ರ ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 52.8 ಲಕ್ಷ ಮನೆಗಳನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವ ಗುರಿಯಲ್ಲಿ 32.4 ಲಕ್ಷ ಮನೆಗಳನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. 

4. ನೀರು ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯ
2019ರ ಆಗಸ್ಟ್ 15ರಂದು ದೇಶದ 73ನೇ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದಿನಾಚರಣೆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜಲ ಜೀವನ್ ಮಿಷನ್ (JJM) ನ್ನು ರಾಜ್ಯಗಳ ಸಹಭಾಗಿತ್ವದಲ್ಲಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಗಿದೆ. 2024 ರ ವೇಳೆಗೆ ಪ್ರತಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಶಾಲೆಗಳು, ಅಂಗನವಾಡಿ ಕೇಂದ್ರಗಳಂತಹ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ನಳ್ಳಿ ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಆಶ್ರಮ ಶಾಲೆಗಳು (ಬುಡಕಟ್ಟು ವಸತಿ ಶಾಲೆಗಳು), ಆರೋಗ್ಯ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದಾಗಿದೆ. ಆಗಸ್ಟ್ 2019 ರಲ್ಲಿ JJM ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಒಟ್ಟು 18.9 ಕೋಟಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 3.2 ಕೋಟಿ (17 ಪ್ರತಿಶತ) ಕುಟುಂಬಗಳು ನಳ್ಳಿ ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಮಿಷನ್ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗಿನಿಂದ, 18 ಜನವರಿ 2023 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, 19.4 ಕೋಟಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ, 11.0 ಕೋಟಿ ಕುಟುಂಬಗಳು ತಮ್ಮ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ನಳ್ಳಿ ನೀರು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡುತ್ತಿವೆ.
 
ಮಿಷನ್ ಅಮೃತ್ ಸರೋವರ್- ಅಮೃತ್ ವರ್ಷ್ - ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ 75 ನೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ದೇಶದ ಪ್ರತಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ 75 ಜಲಮೂಲಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವ ಮತ್ತು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಅಮೃತ್ ಸರೋವರ್ ಹೊಂದಿದೆ. 2022 ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪಂಚಾಯತ್ ರಾಜ್ ದಿನದಂದು ಸರ್ಕಾರವು ಈ ಮಿಷನ್ ನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. 50,000 ಅಮೃತ್ ಸರೋವರಗಳ ಆರಂಭಿಕ ಗುರಿಯಲ್ಲಿ, ಒಟ್ಟು 93,291 ಅಮೃತ್ ಸರೋವರ ನಿವೇಶನಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ, 54,047 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ನಿವೇಶನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಒಟ್ಟು 24,071 ಅಮೃತ ಸರೋವರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮಿಷನ್ 32 ಕೋಟಿ ಘನ ಮೀಟರ್‌ಗಳಷ್ಟು ನೀರು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಒಟ್ಟು 1.04,818 ಟನ್‌ಗಳಷ್ಟು ಕಾರ್ಬನ್‌ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ. ಈ ಮಿಷನ್ ಸಮುದಾಯದಿಂದ ಶ್ರಮ ಧಾನ ಸಾಮೂಹಿಕ ಆಂದೋಲನವಾಗಿ ರೂಪಾಂತರಗೊಂಡಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರು, ಪದ್ಮ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶದ ಹಿರಿಯ ನಾಗರಿಕರು ಸಹ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. ಇದು ಜಲದೂತ್ ಆ್ಯಪ್‌ನ ಬಿಡುಗಡೆಯೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡು ಸರ್ಕಾರದ ದಾಖಲೆ ಮತ್ತು ಅಂತರ್ಜಲ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ನೀರಿನ ಮಟ್ಟವು ನೀರಿನ ಕೊರತೆಯನ್ನು ನೀಗಿಸುತ್ತದೆ. 
ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ್ ಮಿಷನ್ (ಜಿ) ನ 2ನೇ ಹಂತವು 2021ರ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಿಂದ 2025ರವರೆಗೆ ಅನುಷ್ಠಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಹಳ್ಳಿಗಳ ಬಹಿರ್ದೆಸೆ ಮುಕ್ತ -ODF ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಘನ ಮತ್ತು ದ್ರವ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಎಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಮಗಳನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲು ಎಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಮಗಳನ್ನು ODF ಪೂರಕವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಭಾರತವು 2ನೇ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2019 ರಂದು ದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಹಿರ್ದೆಸೆ ಮುಕ್ತ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದೆ. ಈಗ, ಮಿಷನ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನವೆಂಬರ್ 2022 ರವರೆಗೆ ಸುಮಾರು 1,24,099 ಹಳ್ಳಿಗಳನ್ನು ಬಹಿರ್ದೆಸೆ ಮುಕ್ತ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಮೊದಲ 'ಸ್ವಚ್ಛ, ಸುಜಲ್ ಪ್ರದೇಶ' ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಎಲ್ಲಾ ಹಳ್ಳಿಗಳನ್ನು ಬಹಿರ್ದೆಸೆ ಮುಕ್ತ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದೆ.

5. ಹೊಗೆ ಮುಕ್ತ ಗ್ರಾಮೀಣ ಮನೆಗಳು

ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಉಜ್ವಲ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ 9.5 ಕೋಟಿ LPG ಸಂಪರ್ಕಗಳ ಬಿಡುಗಡೆಯು LPG ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಶೇಕಡಾ 62ರಿಂದ (1 ಮೇ 2016 ರಂದು) ಶೇಕಡಾ 99.8 ಕ್ಕೆ (1 ಏಪ್ರಿಲ್ 2021 ರಂದು) ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದೆ.ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷ 2022ರ ಕೇಂದ್ರ ಬಜೆಟ್, ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಉಜ್ವಲ ಯೋಜನೆ-PMUY ಯೋಜನೆಯಡಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಒಂದು ಕೋಟಿ LPG ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶವನ್ನು ಮಾಡಿದೆ, ಅಂದರೆ, ಉಜ್ವಲ 2.0 - ಈ ಯೋಜನೆಯು ಫಲಾನುಭವಿಗಳಿಗೆ ಠೇವಣಿ-ಮುಕ್ತ LPG ಸಂಪರ್ಕ, ಮೊದಲ ಮರುಪೂರಣ ಮತ್ತು ಹಾಟ್ ಪ್ಲೇಟ್ ನ್ನು ಉಚಿತವಾಗಿ ನೀಡುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಸರಳೀಕೃತ ದಾಖಲಾತಿ ವಿಧಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ವಲಸೆ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಸೌಲಭ್ಯ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಉಜ್ವಲ 2.0 ಯೋಜನೆಯಡಿ, 24 ನವೆಂಬರ್ 2022 ರವರೆಗೆ 1.6 ಕೋಟಿ ಸಂಪರ್ಕ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.

6.ಗ್ರಾಮೀಣ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ

 ಪ್ರಾರಂಭದಿಂದಲೂ, ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಗ್ರಾಮ ಸಡಕ್ ಯೋಜನೆಯು 7,23,893 ಕಿಮೀ ಅಳತೆಯ 1,73,775 ಸಂಖ್ಯೆಯ ರಸ್ತೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಮಂಜೂರಾದ 1,84,984 ರಸ್ತೆಗಳಲ್ಲಿ 7,789 ದೀರ್ಘಾವಧಿ ಸೇತುವೆಗಳನ್ನು (LSBs) ರಚಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದೆ (8,038 ಬ್ರಿಡ್ಜ್ ಮತ್ತು 8,01,8038 ಸೇತುವೆಗಳು LSBs) ಅದರ ಎಲ್ಲಾ ಲಂಬಗಳು/ಮಧ್ಯ ಅಂಶಗಳ ಸಮೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಪಿಎಂಜಿಎಸ್‌ವೈ ಮೇಲೆ ವಿವಿಧ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪ್ರಭಾವದ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಅಧ್ಯಯನಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಗಮನಿಸಿದೆ, ಈ ಯೋಜನೆಯು ಕೃಷಿ, ಆರೋಗ್ಯ, ಶಿಕ್ಷಣ, ನಗರೀಕರಣ, ಉದ್ಯೋಗ ಸೃಷ್ಟಿ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಮೇಲೆ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ.

 ಸೌಭಾಗ್ಯ- ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಸಹಜ್ ಬಿಜ್ಲಿ ಹರ್ ಘರ್ ಯೋಜನೆ, ದೇಶದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಬಡ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ವಿದ್ಯುತ್ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಮನೆ ವಿದ್ಯುದೀಕರಣವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬಡ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಉಚಿತವಾಗಿ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದಾಗಿದೆ. ಇತರರಿಗೆ 10 ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ ನಂತರ 500 ರೂಪಾಯಿ ಸೌಭಾಗ್ಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು 31 ಮಾರ್ಚ್ 2022 ರಂದು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೀನದಯಾಳ್ ಉಪಾಧ್ಯಾಯ ಗ್ರಾಮ ಜ್ಯೋತಿ ಯೋಜನೆ (DDUGJY), ಗ್ರಾಮಗಳು/ವಸತಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯುತ್ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ರಚನೆ, ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಬಲವರ್ಧನೆ ಮತ್ತು ವರ್ಧನೆ ಮತ್ತು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಫೀಡರ್‌ಗಳು/ಡಿಮಿಟರ್‌ಗಳ ಮೀಟರಿಂಗ್ ನ್ನು ಯೋಜಿಸಿದೆ. ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2017 ರಲ್ಲಿ ಸೌಭಾಗ್ಯ ಅವಧಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ನಂತರ ಒಟ್ಟು 2.9 ಕೋಟಿ ಕುಟುಂಬಗಳು ವಿವಿಧ ಯೋಜನೆಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ (ಸೌಭಗಯಾ, ಡಿಡಿಯುಜಿಜೆವೈ, ಇತ್ಯಾದಿ) ವಿದ್ಯುದೀಕರಣಗೊಂಡಿವೆ.